Οι τράπεζες δεν θεωρούνται το πιο ανιδιοτελές και τίμιο περιβάλλον στον κόσμο, ιδίως μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 που ξεκίνησε από αυτές, καθώς και τα ουκ ολίγα τραπεζικά σκάνδαλα.Τώρα μια νέα ελβετική επιστημονική έρευνα έρχεται να κάνει τα πράγματα χειρότερα, καθώς απέδειξε, μέσα από πειράματα, ότι η ευρύτερη τραπεζική κουλτούρα καλλιεργεί ένα κλίμα ανεντιμότητας και ωθεί -αυτή περισσότερο από κάθε άλλη επιχείρηση- τα τραπεζικά στελέχη να λένε ψέματα και να τείνουν σε απάτες.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή πειραματικής οικονομικής έρευνας Μισέλ Μαρεσάλ του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Nature», σύμφωνα με το ίδιο, τους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» και τη βρετανική «Ιντιπέντεντ», πειραματίστηκαν με 208 τραπεζικούς -128 εργαζόμενους σε μια μεγάλη μη κατονομαζόμενη πολυεθνική επενδυτική τράπεζα και 80 από άλλες τράπεζες- από τους οποίους ζήτησαν να υποβληθούν σε μια σειρά από τεστ. Το πείραμα επαναλήφθηκε για λόγους σύγκρισης και με εργαζόμενους σε άλλους κλάδους της οικονομίας (τηλεπικοινωνίες, φαρμακευτικές, πληροφορική κ.α.), καθώς και με φοιτητές.
Τα τραπεζικά στελέχη και όλοι οι υπόλοιποι έπρεπε να ρίξουν δέκα φορές με μυστικό τρόπο κορώνα-γράμματα με ένα νόμισμα και να αναφέρουν τα αποτελέσματα. Υπήρχε μια χρηματική αμοιβή 20 δολαρίων για κάθε «ριξιά» που θα κέρδιζε (αν το νόμισμα ήταν κορώνα) και έτσι οι συμμετέχοντες είχαν κίνητρο να δηλώσουν άλλα αποτελέσματα από αυτά που βγήκαν στην πραγματικότητα.
Προηγούμενα πειράματα έχουν δείξει ότι αν το παιxνίδι αυτό παιχτεί πολλές φορές στη σειρά, με βάση το νόμο των πιθανοτήτων το αποτέλεσμα θα είναι περίπου 50% - 50% ανάμεσα σε κορώνα και γράμματα, αν όλοι δηλώσουν τίμια το αποτέλεσμα κάθε ριξιάς. Επίσης η εμπειρία έχει δείξει ότι, ακόμη κι αν υπάρχει χρηματικό δέλεαρ, οι άνθρωποι που παίζουν αυτό το παιγνίδι, τείνουν να είναι απρόσμενα ειλικρινείς.
Σε γενικές γραμμές ειλικρινείς ήσαν στην αρχή και οι τραπεζικοί, εωσότου οι ερευνητές έκαναν την πονηριά και τους ζήτησαν να δηλώσουν και έτσι να θυμηθούν το επάγγελμά τους. Μόλις οι τραπεζικοί θυμήθηκαν πού δούλευαν, άρχισαν να γίνονται πιο ανειλικρινείς και να δηλώνουν περισσότερα ψέματα ως αποτέλεσμα κάθε ριξιάς του νομίσματος, προκειμένου να κερδίσουν περισσότερα χρήματα (ακριβώς αυτό δηλαδή που συχνά χρειάζεται να κάνουν και στην τράπεζα).
Έτσι το αποτέλεσμα που κέρδιζε (π.χ. η κορώνα), αυξήθηκε στο 58,2% έναντι ποσοστού 51,6% μεταξύ όσων δεν εργάζονταν σε τράπεζα και αποτελούσαν την ομάδα ελέγχου του πειράματος. Όσοι δεν ήσαν τραπεζικοί, δεν γίνονταν πιο ψεύτες, όταν καλούνταν να δηλώσουν και να θυμηθούν το επάγγελμά τους.
Το πείραμα, κατά τους επιστήμονες, δείχνει ότι η τάση ανεντιμότητας ενός στελέχους τράπεζας συνδέεται με τις απαιτήσεις και την ευρύτερη κουλτούρα του εργασιακού περιβάλλοντός του. Οι ερευνητές τόνισαν ότι οι τράπεζες πρέπει να κάνουν περισσότερα για να ενισχύσουν την ηθική συμπεριφορά του προσωπικού τους. Μεταξύ άλλων, πρότειναν να υιοθετήσουν έναν κώδικα συμπεριφοράς αντίστοιχο με τον όρκο του Ιπποκράτη στους γιατρούς, σε συνδυασμό με εκπαιδευτικά προγράμματα ηθικής, έτσι ώστε να καλλιεργήσουν μια κουλτούρα εντιμότητας σε βάθος χρόνου, αντί να ενισχύουν το κυνήγι του βραχυπρόθεσμου κέρδους - ακόμη και με μέσα που ξεφεύγουν από τους ηθικούς κανόνες.
Οι ερευνητές τόνισαν ότι «το πρόβλημα αφορά ειδικά τους εργαζόμενους σε τράπεζες, καθώς οι εργαζόμενοι σε άλλα επαγγέλματα, όπως έδειξαν τα πειράματα, δεν γίνονται λιγότερο έντιμοι, όταν έρχεται στο προσκήνιο η επαγγελματική ταυτότητά τους. Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η κυρίαρχη επιχειρηματική κουλτούρα στην τραπεζική βιομηχανία εξασθενίζει και υποσκάπτει τους ηθικούς κανόνες, πράγμα που σημαίνει ότι είναι πολύ σημαντικό να ληφθούν μέτρα για να αποκατασταθεί μια τίμια κουλτούρα».
Μια άλλη πρόσφατη παρόμοια επιστημονική έρευνα υπό τον Μαρεσάλ, που διεξήχθη σε φυλακή, βρήκε ότι οι καταδικασμένοι που παίζουν το ίδιο παιγνίδι κορώνα-γράμματα, τείνουν να λένε περισσότερα ψέματα, όταν κάποιος τους θυμίζει το εγκληματικό παρελθόν τους.