Η διαδεδομένη πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας θεωρείται από πολλούς ως ένα σημαντικό πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας, τόσο σε κοινωνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Ωστόσο, δεν αποτελεί αμιγώς ελληνικό φαινόμενο, καθώς, όπως αναφέρεται σε άρθρο των πολιτικών επιστημόνων Έρικ Όλιβερ και Τομ Γουντ (University of Chicago και Ohio State University in Columbus αντίστοιχα) στο New Scientist, οι θεωρίες συνωμοσίας είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς και στις ΗΠΑ.
Όπως σημειώνεται στο δημοσίευμα, ο κόσμος είναι γεμάτος θεωρίες συνωμοσίας: η CIA έπαιξε ρόλο στη μοίρα της πτήσης 17 των Malaysia Airlines, φαρμακευτικές εταιρείας εμποδίζουν την εμφάνιση «φυσικών» φαρμάκων για τον καρκίνο κ.ο.κ. «Οι περισσότεροι ειδικοί σχολιαστές απορρίπτουν τέτοιες θεωρίες ως παροξυσμούς κάποιων ακραίων παρανοϊκών. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι πρόκειται για απατεώνες που συνιστούν σημαντικό κίνδυνο για την κοινωνία. Ωστόσο, τα στοιχεία αποκαλύπτουν μια διαφορετική εικόνα» αναφέρεται σχετικά.
Όπως επισημαίνουν οι δύο πολιτικοί επιστήμονες, εδώ και οκτώ χρόνια υποβάλλουν ερωτήσεις σε πολίτες στις ΗΠΑ για τις απόψεις τους περί των θεωριών συνωμοσίας, και έχουν προβεί σε τρεις σημαντικές διαπιστώσεις.
Πρώτον, οι θεωρίες αυτές είναι ευρείας αποδοχής. Ανά πάσα στιγμή, τουλάχιστον οι μισοί εκ των Αμερικανών συμφωνούν με μία ή και παραπάνω από τις πιο κοινές.
Δεύτερον, η προσκόλληση σε αυτές είναι κοινή στον πληθυσμό. Αν και οι μειονότητες και τα στρώματα που χαρακτηρίζονται από χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο τείνουν να τις υιοθετούν ευκολότερα, και μορφωμένοι λευκοί τις ασπάζονται επίσης.
Τρίτον, οι θεωρίες συνωμοσίας είναι δημοφιλείς ανεξαρτήτως της θέσης που έχει κάποιος στο ιδεολογικό φάσμα. Περισσότεροι συντηρητικοί παρά φιλελεύθεροι πιστεύουν ότι ο Μπαράκ Ομπάμα πλαστογράφησε το πιστοποιητικό γέννησής του, αλλά είναι πολλοί και οι φιλελεύθεροι που θεωρούν ότι η 9/11 διοργανώθηκε «εκ των έσω». Επίσης, κάποιες θεωρίες είναι εξίσου ελκυστικές και στις δύο πλευρές.
«Ως ερευνητές, για εμάς η ενδιαφέρουσα ερώτηση δεν είναι το αν αυτές οι θεωρίες είναι σωστές ή λάθος, αλλά γιατί τόσοι άνθρωποι τις υιοθετούν, ακόμα και μπροστά σε συντριπτικές αποδείξεις. Νομίζουμε ότι η απάντηση βρίσκεται στην ανθρώπινη ψυχολογία» σημειώνουν.
Ο εγκέφαλος, τονίζουν οι δύο ερευνητές, δεν εξελίχθηκε έτσι ώστε να επεξεργάζεται πληροφορίες σχετικά με βιομηχανοποιημένες οικονομίες, τρομοκρατία ή ιατρική, αλλά για την επιβίωση σε ένα άγριο περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια τάση να θεωρεί κανείς ότι αθέατοι κυνηγοί παραμονεύουν παντού, ή ότι συμπτωματικά γεγονότα συνδέονται με κάποιον τρόπο μεταξύ τους. Οι θεωρίες συνωμοσίας αντικατοπτρίζουν τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος κατανοεί ενστικτωδώς τον κόσμο και, κατά έναν ειρωνικό τρόπο, λειτουργούν καθησυχαστικά, καθώς είναι ιστορίες με καλούς και με κακούς, συγκρούσεις, τελικό αποτέλεσμα και άλλα στοιχεία τα οποία είναι εκ φύσεως ελκυστικά. Εν ολίγοις, σε αυτούς που πιστεύουν σταθερά σε αυτές, οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν την «αίσθηση» της αλήθειας.
«Και είναι αυτό ακριβώς που τις καθιστά πρόβλημα. Αποκρυσταλλώνοντας διαισθήσεις σε “αδιαμφισβήτητους” ισχυρισμούς, περιορίζουν τον δημόσιο διάλογο. Αυτό μπορεί να μην είναι πρόβλημα εάν οι συνωμοσίες περιλαμβάνουν εξωγήινους. Αλλά όταν μιλάμε για σημαντικά ζητήματα...τότε περιορίζουν τη δυνατότητά μας να συντηρήσουμε τον δημόσιο διάλογο» υπογραμμίζουν οι ερευνητές.