Καθώς είναι σε εξέλιξη η αντίστροφη μέτρηση για μια εκλογική αναμέτρηση που χαρακτηρίζεται από τις πλέον κρίσιμες των τελευταίων ετών, το θέμα του «πώς φτάσαμε μέχρι εδώ» έχει αναλυθεί πολλάκις και από πολλούς, τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Η ελληνική οικονομία, που κάποτε είχε χαρακτηριστεί ως «τίγρης» του ευρωπαϊκού νότου εξελίχθηκε σε έναν μακροχρόνια «ασθενή», το μέλλον του οποίου είναι εν πολλοίς αβέβαιο.
Στο πλαίσιο μιας ανασκόπησης σχετικά με την πορεία της ελληνικής οικονομίας μέσα στα τελευταία κρίσιμα χρόνια, η HuffPost Greece παρουσιάζει τους «δείκτες» της κρίσης, τους οποίους εξηγούν και σχολιάζουν ο Νίκος Χριστοδουλάκης, πρώην υπουργός Εθνικής Οικονομίας/ Οικονομικών (2001-2004) και Ανάπτυξης (2000-2001) και καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών) και ο Ηλίας Ιωακείμογλου, επιστημονικός σύμβουλος του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε ο κ. Χριστοδουλάκης, το μερίδιο των μισθών στο σύνολο του ΑΕΠ της χώρας το 2014 είχε υποχωρήσει κατά 5% σε σύγκριση με το 2009. «Αυτό ήταν αποτέλεσμα των περικοπών που έγιναν την περίοδο 2010-2014 ως εφαρμογή των πολιτικών λιτότητας που έπληξαν κυρίως τους μισθωτούς».
Όπως σημειώνει ο κ. Ιωακείμογλου, από το 2010, πρώτο έτος της εφαρμογής του προγράμματος προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας που επέβαλε η τρόικα, ξεκίνησε μια διαδικασία ταχείας μείωσης των πραγματικών μισθών και αύξησης των περιθωρίων κέρδους. «Η αγοραστική δύναμη του μέσου μισθού μειώθηκε κατά 16,5%, ενώ το μέσο περιθώριο κέρδους αυξήθηκε κατά 11%. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη δραματική αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας μεταξύ νοικοκυριών των οποίων το κύριο εισόδημα προέρχεται από εργασία και νοικοκυριών των οποίων το κύριο εισόδημα προέρχεται από κέρδη, τόκους και προσόδους (rents). Το φαινόμενο αυτό ανάγεται στο γεγονός ότι ενώ οι μισθοί μειώθηκαν δραματικά, οι τιμές επέδειξαν εξαιρετική ακαμψία (rigidity) και μειώθηκαν μόνο οριακά. Έτσι, αντί οι θυσίες των μισθωτών να μετατραπούν σε αύξηση της ανταγωνιστικότητας, μετατράπηκαν σε αυξήσεις των κερδών».
Όπως εξηγεί ο κ. Χριστοδουλάκης, ο δείκτης ανισότητας, που εκφράζεται από τον λόγο μέσου εισοδήματος του υψηλότερου 10% προς το χαμηλότερο 10%, αυξήθηκε δραστικά κατά το 2010 και 2011. «Ο δείκτης ανισότητας που εκφράζεται από τον λόγο μέσου εισοδήματος του υψηλότερου 20% προς το χαμηλότερο 20% , αυξήθηκε σημαντικά κατά το 2010 και 2011».
Η αθροιστική απώλεια του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2008-2014, όπως διευκρινίζει ο κ. Χριστοδουλάκης, ανέρχεται στο -26%.
«Σημειωτέον ότι τα στοιχεία μετά το 2006 ακολουθούν τον κανόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το πώς πρέπει να καταχωρούνται οι αμυντικές δαπάνες. Τα στοιχεία της περιόδου 2003-2005 δεν έχουν προσαρμοστεί σε αυτόν τον κανόνα, και τα ελλείμματα περιλαμβάνουν όλο το κόστος των παραγγελιών αμυντικού εξοπλισμού. Εάν εφαρμοστεί ο κανόνας της ΕΕ, τα ελλείμματα 2003, 2004 και 2005 θα μειωθούν ενώ των επομένων ετών θα αυξηθούν» τόνισε ο κ. Χριστοδουλάκης.
Την περίοδο 2012-2014 η ελληνική οικονομία έχει εισέλθει σε φάση αντιπληθωρισμού, επισημαίνει ο κ. Χριστοδουλάκης.
Όπως αναφέρει ο κ. Ιωακείμογλου, ο αριθμός των ανέργων μεταξύ 2009 και 2013 αυξήθηκε κατά περίπου 900.000 και το ποσοστό ανεργίας που δεν υπερέβαινε το 8% το 2008 εκτινάχθηκε στο 27%. «Μόνο πρόσφατα, κατά το 2014, ο αριθμός των ανέργων παρουσίασε μείωση, η οποία οφειλόταν όμως κατά το ήμισυ στη μείωση του εργατικού δυναμικού. Όσο για τη μακροχρόνια ανεργία, αποτελεί δραματικό πρόβλημα, καθώς τρεις στους τέσσερις ανέργους παραμένουν εκτός εργασίας για διάστημα που υπερβαίνει το ένα έτος».
«Το 2008 το έλλειμμα σχεδόν τριπλασιάστηκε σε σύγκριση με το 2004. Στην συνέχεια μειώθηκε, κυρίως όμως από την μείωση των εισαγωγών λόγω της ύφεσης. Οι εξαγωγές ελάχιστα επηρεάστηκαν παρά την δραστική μείωση μισθών του ιδιωτικού τομέα» σημειώνει ο κ. Χριστοδουλάκης.
Το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (current account deficit) που ανερχόταν σε 16,3% του ΑΕΠ το 2008, έχει μειωθεί σε 2,8% του ΑΕΠ, επισημαίνει ο κ. Ιωακείμογλου. «Αυτό εκ πρώτης όψεως εμφανίζεται ως επιτυχία της οικονομικής πολιτικής. Στην πραγματικότητα όμως δεν οφείλεται σε αύξηση των εξαγωγών, αλλά στη μείωση των εισαγωγών που κατέρρευσαν υπό το βάρος της συρρίκνωσης της εσωτερικής ζήτησης. Αυτό δεν αποτελεί θετική εξέλιξη, διότι οι εισαγωγές θα επιστρέψουν αμέσως μόλις εκκινήσει η διαδικασία ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας και τα ελλείμματα θα επανεμφανιστούν. Εάν το ισοζύγιο δεν μπορέσει να στηριχθεί στις εξαγωγές, θα αποτελεί έναν μόνιμο περιοριστικό παράγοντα της αύξησης του ΑΕΠ και η ελληνική οικονομία θα παραμένει “κλειδωμένη” σε χαμηλά επίπεδα παραγωγής», αναφέρει.
Σύμφωνα με τον κ. Ιωακείμογλου, «η αύξηση των εξαγωγικών επιδόσεων αποτέλεσε κύριο στόχο της πολιτικής της εσωτερικής υποτίμησης. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, επιταχύνθηκαν οι διαρθρωτικές αλλαγές στην αγορά εργασίας ώστε να μειωθεί το κόστος εργασίας. Έτσι, μεταξύ 2010 και 2014, το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος μειώθηκε κατά 17% έναντι των κυριότερων 37 ανταγωνισττριών χωρών της Ελλάδας. Αυτή όμως η πολιτική αποδείχθηκε μια κακή επιλογή, διότι η μεν εξαγωγική επίδοση παρέμεινε απελπιστικά χαμηλή, ενώ η εγχώρια ζήτηση δέχθηκε ισχυρό πλήγμα από τη μείωση των μισθών».
Συνεχίζοντας, επισημαίνει ότι «έτσι, χωρίς αύξηση της εξωτερικής ζήτησης και με την εγχώρια ζήτηση να καταρρέει, η Ελλάδα απώλεσε το 1/4 του ΑΕΠ (από τα 240 στα 180 δισ. ), έχασε το 1/10 του κεφαλαιακού αποθέματός της και έθεσε σε αναγκαστική αργία το 1/4 περίπου του εργατικού της δυναμικού που απαξιώνεται τώρα εξαιτίας της υπερμεγέθους μακροχρόνιας ανεργίας».