Απόγευμα Οκτωβρίου, 2013 και η κεντρικότερη λεωφόρος της Λευκωσίας, η λεωφόρος Μακαρίου, ένας εκ των εμπορικότερων δρόμων στην πρωτεύουσα της Κύπρου, θύμιζε Δεκαπενταύγουστο στην Αθήνα. Όχι, η πόλη δεν είχε πάει διακοπές, απλώς κανείς δεν κυκλοφορούσε στους δρόμους της.
Είχαν περάσει μόλις έξι μήνες από το ''σοκ της άνοιξης'' όταν επιβλήθηκε το κούρεμα των μη εγγυημένων τραπεζικών καταθέσεων (άνω των 100.000 ευρώ) για πρώτη φορά σε κράτος-μέλος της ζώνης του ευρώ και οι πρώτες αλλαγές στην κυπριακή κοινωνία είχαν αρχίσει να είναι ήδη ορατές.
Το πρώτο πράγμα που κινεί το ενδιαφέρον στην Κύπρο είναι η ψυχραιμία με την οποία η πλειονότητα των πολιτών αντιμετωπίζει την επόμενη ημέρα. Μετρημένα λόγια και πίστη στο μέλλον.
«Ό,τι έγινε, έγινε», τόνιζε η κυρία Εύη η οποία με ξεναγούσε εκείνο το φθινόπωρο στο νέο μου διαμέρισμα. «Από εδώ και πέρα να δούμε τι θα έρθει», μου είπε και ρώτησε για την κατάσταση στην Ελλάδα. «Δεν ξέρω» της απάντησα ενώ εκείνη συνέχιζε για τα μέτρα που ήρθαν και για εκείνα που θα ακολουθούσαν. Για τις καταθέσεις δεν είχε πολλά να μου πει. Δεν ανήκε στους «τυχερούς».
Ήταν ξημερώματα της 16ης Μαρτίου όταν η πρόταση για σχέδιο διάσωσης ύψους συνολικά 10 δισ. ευρώ υπό τον όρο δρακόντειων μέτρων λιτότητας και του πρωτοφανούς μέτρου για κούρεμα καταθέσεων, έπεσε στο τραπέζι των Βρυξελλών με την κυβέρνηση Αναστασιάδη να αντιστέκεται για μόλις δέκα ημέρες στην επιβολή του.
Δύο χρόνια πια μετά την ψήφιση του Μνημονίου στις 30 Απριλίου 2013 με οριακή πλειοψηφία από την κυπριακή Βουλή, η νησιωτική δημοκρατία παρουσιάζεται ήδη ως το επόμενο success story της ανάλγητης οικονομικής πολιτικής, η οποία εφαρμόζεται κατά γράμμα από την Ευρώπη και υπακούει στο νόμο της λιτότητας.
Είναι όμως αλήθεια έτσι; Είναι η Κύπρος ένα κράτος-μέλος το οποίο κατάφερε χάριν στις μεταρρυθμίσεις ενός Μνημονίου να αναγεννηθεί από τις στάχτες του ή μήπως εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη ένας ανηφορικός δρόμος να διανυθεί;
«Όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα το Μάρτιο του 2013 πολλοί αμφισβήτησαν το κατά πόσον ήταν δυνατή η επίτευξη των στόχων που είχαν τεθεί. Δύο χρόνια μετά βλέπουμε πως υπάρχει σημαντική πρόοδος και θετικά αποτελέσματα – ακριβώς λόγω της υλοποίησης του προγράμματος», υπογραμμίζει μιλώντας στην HuffPost Greece ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο, Γιώργος Μαρκοπουλιώτης. Ωστόσο, προσθέτει ότι «χρειάζεται ακόμα εγρήγορση και πλήρη προσήλωση στην υλοποίηση των συμφωνηθέντων μεταρρυθμίσεων».
Στο ίδιο μήκος κύματος σε ό,τι αφορά στη σημασία εφαρμογής των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων είναι και ο πρόεδρος του τμήματος χρηματοοικονομικών και λογιστικής του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Οικονομίας, Αλέξανδρος Αποστολίδης.
«Σε δημοσιονομικούς όρους η Κύπρος βρίσκεται στο σωστό δρόμο. Σε ό,τι αφορά ωστόσο στις μεταρρυθμίσεις η Κύπρος βρίσκεται μακριά από τους στόχους της με το Μνημόνιο και όσα αυτό προβλέπει να έχουν παγώσει ήδη από τον περασμένο Αύγουστο εξαιτίας του νομοθετικού πλαισίου για τις εκποιήσεις», τονίζει στη HuffPost Greece ο κ. Αποστολίδης.
Στην εφαρμογή του νόμου εκποιήσεων είχε αναφερθεί και τον περασμένο Μάρτιο ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, εκφράζοντας ανοιχτά από τη Λευκωσία τη δυσαρέσκειά του για τη συνεχή καθυστέρηση έγκρισης της εφαρμογής του τονίζοντας ανοιχτά ότι το πλαίσιο αφερεγγυότητας πρέπει να εφαρμοστεί. Ο κ. Ντράγκι έχοντας εκφράσει την ικανοποίησή του για τη σημαντική, όπως την χαρακτήρισε, πρόοδο στη σταθεροποίηση του κυπριακού τραπεζικού συστήματος είχε επισημάνει ότι «δεν πρέπει να υπάρξει εφησυχασμός. Η κυπριακή οικονομία και ο χρηματοπιστωτικός τομέας αντιμετωπίζουν ακόμη μεγάλες προκλήσεις».
Η Λευκωσία, από την πλευρά της, στέλνει ισχυρά μηνύματα σε δανειστές και διεθνείς αγορές για την επιστροφή της οικονομίας της σε τροχιά εξόδου από την ύφεση και επιστροφής της στο δανεισμό από τις αγορές πριν από το τέλος του προγράμματός προσαρμογής το οποίο λήγει το 2016. Ειδικότερα, σε μία προσπάθεια διαχωρισμού της θέσης της από την Ελλάδα - η οποία παρατηρείται τις τελευταίες ημέρες πιο έντονη από ποτέ - η Κύπρος με πρώτο τον υπουργό Οικονομικών της, Χάρη Γεωργιάδη, θέτει ως παράδειγμα προς μίμηση την Ιρλανδία.
«Νομίζω είναι εντυπωσιακό το ότι η Ιρλανδία βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση αλλά εφάρμοσε αποτελεσματικά ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και αυτή τη στιγμή είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία στην ευρωζώνη», είχε τονίσει ο κ. Γεωργιάδης προσθέτοντας ότι το «το ιρλανδικό παράδειγμα είναι αυτό που πρέπει να ακολουθήσουμε».
Την ίδια στιγμή γίνεται ξεκάθαρη η νέα στάση της Λευκωσίας απέναντι στην Αθήνα.
Προ ημερών ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης είχε δηλώσει ότι η Κύπρος είναι έτοιμη για ενδεχόμενο «Grexit» ενώ διαβεβαίωσε ότι έχουν γίνει όλες οι «ασκήσεις επί χάρτου» για το εν λόγω ενδεχόμενο. Ακολούθησαν διευκρινίσεις από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο κ. Νίκο Χριστουδουλίδη ο οποίος αναφέρθηκε σε ψήφο εμπιστοσύνης προς την ελληνική οικονομία και επανέλαβε ότι η Λευκωσία στηρίζει τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, ο υπουργός Οικονομικών τηρεί μία διαφορετική στάση απέναντι στο θέμα. Πολλοί αναλυτές κάνουν λόγο για μία προσπάθεια της Κύπρου να διαχωρίσει τη θέση της από την Αθήνα και να εκφράσει την πίστη της στη νομισματική ένωση εξασφαλίζοντας την παραμονή της σε αυτή με την Ελλάδα ή χωρίς. Μοιάζει, σημειώνουν, να θέλει να απομακρύνει το σενάριο που θέλει τη χώρα να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ελλάδα.
«Η κοινή γλώσσα είναι ένα θέμα, αλλά η οικονομία είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Υπάρχουν πολιτιστικοί δεσμοί αλλά αυτό είναι όλο. Ακολουθούμε τη δική μας πορεία», ξεκαθάρισε με δηλώσεις του στο Reuters ο κ. Γεωργιάδης.
Στις 6 Απριλίου οι περιορισμοί διακίνησης κεφαλαίων, οι οποίοι είχαν επιβληθεί δύο χρόνια πριν, καταργήθηκαν από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της χώρας με τους τεχνοκράτες να σημειώνουν ότι αυτό αποτελεί ένα σημαντικό βήμα ώστε οι αγορές να πεισθούν ότι η χώρα εξέρχεται της κρίσης και ο τραπεζικός τομέας ανακτά τη χαμένη του εμπιστοσύνη.
Δεν ήταν λίγοι μάλιστα εκείνοι οι οποίοι μετά από αυτή την απόφαση άρχισαν να βλέπουν την Κύπρο ως παράδειγμα προς μίμηση για την Ελλάδα.
«Οι κυπριακές αρχές έχουν αποδείξει και έχουν υπογραμμίσει δημοσίως την αποφασιστικότητά τους για την τήρηση των δεσμεύσεών τους», εξηγεί ο κ. Μαρκοπουλιώτης ενώ σε ό,τι αφορά στο νομοθετικό πλαίσιο για τις εκποιήσεις επισημαίνει ότι «οι παρούσες προκλήσεις θα αντιμετωπιστούν έγκαιρα προκειμένου να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα με επιτυχία».
«Το bail-in ήταν κατά κάποιο τρόπο μία προκαταβολή του Μνημονίου. Από τη στιγμή που βρισκόμαστε εντός των δημοσιονομικών μας στόχων αυτό που απομένει να κάνουμε είναι να εφαρμόσουμε όλες εκείνες τις μεταρρυθμίσεις που έπρεπε να είχαμε εφαρμόσει εδώ και δεκαετίες», εξηγεί ο κ. Αποστολίδης.
Και συνεχίζει: «Η μεταρρύθμιση των εκποιήσεων και της πτώχευσης, το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων στον ανταγωνισμό, η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης είναι μέτρα τα οποία δεν ελήφθησαν ενώ η Κύπρος έχει απεγνωσμένα ανάγκη προκειμένου να επιστρέψει στην ανάπτυξη».
Την ίδια στιγμή, «το 98% των Κυπρίων πιστεύουν ότι η χώρα χρειάζεται τις μεταρρυθμίσεις, σύμφωνα με στοιχεία του ευρωβαρόμετρου», σημειώνει ο επικεφαλής της Κομισιόν στην Κύπρο προσθέτοντας ότι «σκοπός του προγράμματος είναι η μεταρρύθμιση τομέων ζωτικής σημασίας για την οικονομία».
Σύμφωνα όμως με την Symmetron Market Analysis και τη δημοσκόπηση η οποία δημοσιεύθηκε τον περασμένο Μάρτιο για τη Καθημερινή της Κύπρου και η οποία διεξήχθη το τελευταίο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου η αβεβαιότητα και η απαισιοδοξία για το εργασιακό και οικονομικό μέλλον κυριαρχεί για την πλειοψηφία των πολιτών. Το 44% μάλιστα των ερωτηθέντων απάντησαν ότι αναμένουν η οικονομική κατάσταση τους επόμενους 12 μήνες να χειροτερέψει με μόνο το 10% να απαντά ότι θα βελτιωθεί.
«Οι Κύπριοι πολίτες τα τελευταία δύο χρόνια έχουν κάνει σημαντικές θυσίες», σημειώνει ο κ. Μαρκοπουλιώτης ενώ προσθέτει ότι «Τα μέτρα τα οποία εφαρμόστηκαν κατά τα τελευταία δύο χρόνια έχουν πολύ θετικά αποτελέσματα στη σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα και στη διόρθωση των δημοσιονομικών ανισσόροπων».
«Οι πολιτικές, οι μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα έχουν στόχο τη βελτίωση των αναπτυξιακών προοπτικών της οικονομίας», εξηγεί.
Όπως εξηγεί ο πρόεδρος του τμήματος χρηματοοικονομικών και λογιστικής του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Οικονομίας, «η Κύπρος δεν έχει χρέος στο 175% του ΑΕΠ και γι' αυτό το λόγο το χρέος-μαμούθ δεν έπεσε εξ ολοκλήρου στα χέρια του φορολογούμενου». Παράλληλα εξηγώντας τη φύση του bail-in σημειώνει ότι δεν υπήρξε παρά η ελάχιστη κοινωνική αντίσταση.
«Το πρόβλημα με το bail-in ήταν η κακοφτιαγμένη εφαρμογή του και η αδιάκριτη φύση του. Επιπλέον, η κυπριακή οικονομία είναι πολύ περισσότερο ευέλικτη με τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα να περικόπτονται κατά 30% ενώ την ίδια στιγμή υπήρχε ελάχιστη κοινωνική αναταραχή».
Η Κύπρος η χώρα που είναι κρυμμένη στη γωνία της Μεσογείου κάτω από την Τουρκία και μόλις περίπου 508 χιλιόμετρα από τη Συρία έχει υποφέρει πολλά. Μπορεί σήμερα να μοιάζει να παίρνει ανάσες οικονομικής αισιοδοξίας ωστόσο δεν έχει καταφέρει, ακόμη, να δραπετεύσει από το γαϊτανάκι της τρόικας.
Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας μιλώντας στην Wall Street Journal περιέγραψε τη χώρα του ως ένα καναρίνι που επιβίωσε τη διάλυση των ευρωπαϊκών τραπεζών.
Η αλήθεια είναι ότι η Κύπρος επιβιώνει από μία τραπεζική διάσωση με βήματα προόδου να καταγράφονται και αυτό να αποτυπώνεται στους δημοσιονομικούς στόχους. Ωστόσο, στον τομέα των μεταρρυθμίσεων έχει πολλά ακόμη να πετύχει με τους αξιωματούχους να χαρακτηρίζουν αυτά τα ''πρέπει'' προκλήσεις. Στην κυπριακή κοινωνία το ζητούμενο παραμένει να ανοίξει η συζήτηση για τις εξοντωτικές αποφάσεις που ελήφθησαν δύο χρόνια πριν ώστε, να μπορέσουν να κοιτάξουν κατάματα την επόμενη ημέρα.
Η συζήτηση για το εάν η Κύπρος θα είναι το επόμενο κράτος-μέλος της Ευρωζώνης το οποίο θα δραπετεύσει από το Μνημόνιο έχει ανοίξει. Ίσως νωρίς. Ίσως λανθασμένα.
---------------------------------------------------------------------------------
Η Κύπρος είναι μέλος της ΕΕ από το 2004 και μέλος της ευρωζώνης από την 1η Ιανουαρίου 2008. Στην οικονομική κατάρρευση οδηγήθηκε το 2013. Ωστόσο, η χώρα είχε ήδη χάσει την πρόσβαση στις αγορές από τον Μάιο του 2011. Η τραγωδία στο Μάρι τον Ιούλιο του ίδιου έτους ήταν καθοριστική ώστε η οικονομία της να τεθεί σε περαιτέρω ύφεση. Το τραπεζικό της σύστημα το οποίο ήταν ήδη εκτεθειμένο στην ελληνική κρίση αποδυναμώθηκε περαιτέρω με την κρίση σε όλη την Ευρώπη να γίνεται ολοένα εντονότερη το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2011. Η κυπριακή κυβέρνηση αγνοώντας τις συστάσεις της ΕΚΤ επέμεινε σε οριζόντιες παροχές ενώ παράλληλα δεν προνόησε να προστατέψει τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της χώρας από το «κούρεμα των ελληνικών κρατικών ομολόγων» το 2012. Η δημοσιονομική κρίση ήταν ήδη μία πραγματικότητα για την κυπριακή οικονομία. Το Φεβρουάριο του 2013 ένας στους τρεις ήταν άνεργος με τη χώρα ένα μήνα και δύο δραματικές συνεδριάσεις Eurogroup μετά προκειμένου να αποφύγει τη χρεοκοπία να παίρνει δάνειο σχεδόν 10 δισ. ευρώ το οποίο συνοδεύτηκε με μέτρα λιτότητας και το περιβόητο bail-in, το κούρεμα δηλαδή των μη εγγυημένων καταθέσεων (άνω των 100.000 ευρώ) στις δύο μεγαλύτερες τράπεζες, την Λαϊκή και την Τράπεζα Κύπρου. Επιπλέον οι τράπεζες έμειναν κλειστές για δύο εβδομάδες ενώ για να αποφευχθεί η κατάρρευση του τραπεζικού τομέα επιβλήθησαν έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων.
