Το κλειδί των εξελίξεων κρατά στα χέρια του ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι μαζί με τους υπόλοιπους κεντρικούς τραπεζίτες της Ευρωζώνης. Μερικές ώρες μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του δημοψηφίσματος, το διοικητικό συμβούλιο θα κλιθεί να αποφασίσει εάν θα διατηρήσει στα ίδια επίπεδα, θα αυξήσει ή θα μειώσει την παροχή ρευστότητας των τραπεζών μέσω του ELA.
Όλες οι πιθανότητες αυτή τη στιγμή είναι ανοιχτές και οι προβλέψεις μοιάζουν αδύνατες από τη στιγμή που το έδαφος που θα κινηθούν όλες οι πλευρές από βράδυ της Κυριακής και μετά είναι τελείως αχαρτογράφητο. Οι συγκρίσεις με κάθε άλλη αντίστοιχη περίπτωση είναι μάλλον χωρίς ουσία, καθώς το Ελληνικό ζήτημα είναι πραγματικά μοναδικό.
Για παράδειγμα η περίπτωση της Κύπρου, όπου και εκεί έκλεισαν οι τράπεζες και επιβλήθηκαν capital controls, ενώ λίγο αργότερα επιβλήθηκε και κούρεμα καταθέσεων είναι εντελώς διαφορετική. Είναι χαρακτηριστικό ότι εκεί η κρίση ήταν τραπεζική και προκλήθηκε από την έκθεση των κυπριακών τραπεζών σε Ελληνικά ομόλογα, που κουρεύτηκαν την άνοιξη του 2012. Από τότε το νομικό καθεστώς για τη διάσωση των τραπεζών έχει αλλάξει με αποτέλεσμα η σύγκριση να μην είναι δυνατή.
Τα τρία σενάρια για την απόφαση της ΕΚΤ
Με τα υπάρχοντα δεδομένα, τα πιο πιθανά σενάρια για τη στάση που θα κρατήσει η ΕΚΤ μετά το δημοψήφισμα της Κυριακής είναι τα εξής:
1.Η ΕΚΤ διατηρεί τον ELA. Οι κεντρικοί τραπεζίτες θα περιμένουν ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα να έχουν εικόνα αν υπάρχει δυνατότητα να επιστρέψουν οι δύο πλευρές στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης. Εάν τα μηνύματα από Αθήνα και δανειστές είναι ότι υπάρχει καλή θέληση για την εξεύρεση μιας συμφωνίας και μάλιστα το συντομότερο δυνατό η ΕΚΤ θα μπορούσε να διατηρήσει τον ELA στα ίδια επίπεδα, χωρίς να αυξήσει το “κούρεμα” των ενέχυρων (collaterals) που έχουν στην κατοχή τους οι τράπεζες. Σε αυτή την περίπτωση οι τράπεζες θα παραμείνουν σε καθεστώς περιορισμένων αναλήψεων και ίσως για μερικές ημέρες ακόμα να ισχύσει η τραπεζική αργία. Αυτό θα σημαίνει ότι τα ΑΤΜ's θα παραμείνουν σε λειτουργία, αλλά η ρευστότητα των τραπεζών θα βρίσκεται στο “κόκκινο”.
Η πορεία των διαπραγματεύσεων θα κρίνει και τα επόμενα βήματα της ΕΚΤ η οποία θα κρίνει αν θα αυξήσει την παροχή ρευστότητας μέσω του ELA και ταυτόχρονα να μειώσει το κούρεμα των ενεχύρων. Όσο θα διαπιστώνεται πρόοδος στις διαπραγματεύσεις, τόσο η ΕΚΤ θα μπορεί να αυξάνει τον ELA και παράλληλα να αυξάνεται και το όριο αναλήψεων από τις τράπεζες.
Ωστόσο, όσο οι τράπεζες θα παραμένουν σε καθεστώς αργίας και το σύστημα θα υπολειτουργεί, τόσο θα αυξάνονται οι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών με αποτέλεσμα να χρειαστούν περισσότερα κεφάλαια για την ανακεφαλαιοποίηση τους. Πέρα από τον ανασχεδιασμό της στρατηγικής των τραπεζικών ιδρυμάτων, κυβέρνηση και εταίροι θα πρέπει να καταλήξουν στο ύψος της νέα ανακεφαλαιοποίησης, το οποίο θα μπορεί να αντληθεί από τον ESM, βάζοντας όμως και νέους όρους στη συμφωνία.
2.Η ΕΚΤ αποσύρει την στήριξη της και κουρεύει τα ενέχυρα των τραπεζών. Εάν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θεωρηθεί ότι δεν επιτρέπει την επιστροφή των δύο πλευρών στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης ή οι δύο πλευρές ανεξαρτήτως του αποτελέσματος δηλώσουν ότι δεν επιθυμούν να προσέλθουν στη διαπραγμάτευση, τότε οι κεντρικοί τραπεζίτες θα αποσύρουν τον ELA από τις τράπεζες, προχωρώντας παράλληλα και σε κούρεμα των collaterals.
Η απόφαση αυτή θα σημαίνει ότι τα ATM's γρήγορα θα αδειάσουν από χρήματα, ενώ θα είναι άγνωστο το πότε θα ξανανοίξουν οι τράπεζες. Ταυτόχρονα όμως οι τράπεζες θα πρέπει να επιστρέψουν τα περίπου 120δισ ευρώ του ELA στην ΕΚΤ, ποσό το οποίο προφανώς και δεν θα έχουν.
Η αδυναμία επιστροφής των κεφαλαίων στην ΕΚΤ θα καταστήσει αυτόματα τις τράπεζες αφερέγγυες, και θα οδηγήσει τις διοικήσεις τους να αναζητήσουν τα χρήματα “εκ των έσω”.
Έτσι κατά σειρά, οι μέτοχοι, οι κάτοχοι των ομολόγων που έχει εκδώσει η τράπεζα και οι καταθέτες θα κληθούν να καλύψουν το ποσό. Ειδικά για τους τελευταίους ο νόμος προβλέπει κούρεμα στις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ, με τα κεφάλαια των μεγάλων επιχειρήσεων να προηγούνται και να ακολουθούν οι μικρότερες επιχείρησής και στο τέλος τα φυσικά πρόσωπα.
Ωστόσο, στην Ελλάδα οι καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ είναι πλέον ελάχιστες με αποτέλεσμα εάν δεν καλυφθούν τα απαιτούμενα κεφάλαια να χρειαστεί να επιβληθεί φόρος (και όχι κούρεμα) επί του συνόλου των καταθέσεων, ώστε να ξεπεραστεί και το νομικό κώλυμα, καθώς οι καταθέσεις που δεν ξεπερνούν τις 100.000 ευρώ είναι εγγυημένες.
Για παράδειγμα στην Κύπρο το 2013, αρχικά είχε αποφασιστεί να αντληθούν 5,8 δις ευρώ με φόρο επί των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες. Τότε ο φόρος είχε οριστεί στο 6,7% για καταθέσεις έως 100.000 € και 9,9% για καταθέσεις που υπερβαίνουν τα 100.000 ευρώ. Ωστόσο, η άρνηση της Κυπριακής βουλής οδήγησε σε αλλαγή της αρχικής απόφασης, με αποτέλεσμα τελικά να κουρευτούν κατά 40% οι καταθέσεις των κυπριακών τραπεζών που υπερβαίνουν τα 100.000 ευρώ, ενώ παράλληλα συγχωνεύθηκαν οι τράπεζες Κύπρου και Λαϊκή.
3.Η ΕΚΤ αυξάνει τη ρευστότητα. Το πλέον απίθανο σενάριο είναι η ΕΚΤ να αποφασίσει τη Δευτέρα να αυξήσει τη ρευστότητα των τραπεζών. Οι ελάχιστες πιθανότητες οφείλονται στο γεγονός ότι η χώρα βρίσκεται εκτός προγράμματος, ενώ είναι μάλλον δύσκολο μέσα σε μερικές ώρες από την ανακοίνωση του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος έως τη συνεδρίαση της ΕΚΤ να υπάρξει τέτοια σύγκλιση μεταξύ Αθήνας και δανειστών προκειμένου να δώσει σήμα στους κεντρικούς τραπεζίτες να αλλάξουν την στάση τους.