Η τεταμένη αντιπαράθεση μεταξύ της Ελληνικής κυβέρνησης και των διεθνών της πιστωτών έφτασε σε οριακό σημείο αυτή την εβδομάδα. Την Τρίτη, η Ελλάδα έγινε η πρώτη ανεπτυγμένη χώρα στην ιστορία που δεν τήρησε μια αποπληρωμή χρέους προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Εντωμεταξύ, η κυβέρνηση ετοιμάζει εθνικό δημοψήφισμα για νέα προτεινόμενη συμφωνία διάσωσης.
Οι πιστωτές επιμένουν η Ελλάδα να εφαρμόσει περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων, προκειμένου να σφραγίσει μια νέα συμφωνία για τα κεφάλαια διάσωσης. Ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας λέει ότι αυτά τα αιτήματα, μαζί με τις τρομερές προειδοποιήσεις για το μέλλον της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, αποτελούν «εκβιασμό» εναντίον της κυβέρνησής του, η οποία εξελέγη τον Ιανουάριο σε μια πλατφόρμα κατά της λιτότητας.
Καθώς το δράμα εκτυλίσσεται, οικονομολόγοι και πολιτικοί αναλυτές ανταλλάσσουν θεωρίες ως προς το τι πήγε στραβά και ποιος ευθύνεται. Για κάποιους, η Ελληνική κυβέρνηση έχει προεδρεύσει για πάρα πολύ καιρό πάνω από ανεύθυνες οικονομικές πολιτικές , και τώρα παίζει ένα παιχνίδι πολιτικής ακροσφαλούς διπλωματίας για να αποφύγει την ημέρα του απολογισμού για τεράστια χρέη της . Άλλοι λένε ότι οι διεθνείς πιστωτές θέτουν παράλογες απαιτήσεις στην Ελλάδα, αφότου έχει περάσει χρόνια οδυνηρής λιτότητας ως προϋπόθεση για διεθνή δάνεια.
Σε ένα συμφωνούν όλοι: η οικονομία της Ελλάδας είναι σε χάος. Οι μισθοί και το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας έχουν σημειώσει κατακόρυφη πτώση ενώ η ανεργία έχει φτάσει στα ύψη μετά την οικονομική κρίση του 2008, και δε δείχνουν παρά ελάχιστα σημάδια ανάρρωσης παρά τις δύο μεγάλες διασώσεις από τους διεθνείς πιστωτές που ξεκίνησαν το 2010.
Πολλοί οικονομολόγοι κατηγορούν τις πολιτικές της λιτότητας για την αποτυχία της Ελληνικής οικονομίας να ανακάμψει. «Δεν μπορώ να σκεφτώ καμία οικονομική δυσπραγία , ποτέ, που έχει που να έχει εκτελεστεί τόσο σκόπιμα και που να είχε τέτοιες καταστροφικές συνέπειες» έγραψε ο Joseph Stiglitz, βραβευμένος με Nobel στα οικονομικά, στη WorldPost αυτή την εβδομάδα. Ο Stiglitz υποστηρίζει ότι η λεγόμενη τρόικα των διεθνών δανειστών στην Ελλάδα - το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή - παρέλειψαν να αναγνωρίσουν το γεγονός αυτό κατά τις διαπραγματεύσεις τους για μια νέα διάσωση:
«Είναι εντυπωσιακό ότι η τρόικα έχει αρνηθεί να αναλάβει την ευθύνη για όλα αυτά, ή να παραδεχτεί πόσο κακές έχουν υπάρξει οι προβλέψεις και τα μοντέλα της. Αλλά αυτό που είναι ακόμη πιο εκπληκτικό είναι ότι οι ηγέτες της Ευρώπης δεν έχουν ακόμη μάθει το μάθημά τους. Η τρόικα εξακολουθεί να απαιτεί η Ελλάδα να επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού (εκτός των πληρωμών τόκων) στο 3,5 τοις εκατό του ΑΕΠ μέχρι το 2018.»
Σύμφωνα με το Stiglitz, οι διεθνείς πιστωτές έχουν σπρώξει ελαττωματικά μοντέλα στον αναπτυσσόμενο κόσμο εδώ και χρόνια, και η Ελλάδα είναι μόνο η πιο πρόσφατη έκφανση αυτού.
«Η διαφορά ανάμεσα σε αυτό που η Τρόικα σκέφτηκε ότι θα συμβεί και το τι έχει προκύψει είναι εντυπωσιακή - και όχι επειδή η Ελλάδα δεν ήθελε να κάνει ό,τι έπρεπε να κάνει, αλλά γιατί το έκανε, και τα μοντέλα ήταν πολύ, πολύ ελαττωματικά,» ισχυρίστηκαν ο Stiglitz και ο Ερευνητικός Εταίρος του Columbia University, Martin Guzman σε ένα ξεχωριστό άρθρο στη WorldPost, το οποίο εξετάζει το πως ο τρόπος ανάκτησης της Αργεντινής από αθέτηση πληρωμής χρεών θα μπορούσε να προσφέρει ένα ελπιδοφόρο παράδειγμα για την Ελλάδα .
Ο οικονομικός αναλυτής Clive Crook ρώτησε σε ένα κομμάτι για το Bloomberg γιατί η αποτυχία των πολιτικών λιτότητας στην Ελλάδα δεν είναι καν στην ημερήσια διάταξη των διεθνών πιστωτών που πιέζουν για μια νέα συμφωνία.
«Ναι , το πρόγραμμα είχε αποτύχει,» έγραψε ο Crook. «Όχι , δεν θα μπορούσε να επιτύχει τη βιωσιμότητα του χρέους. Απολύτως, άσκοπα ισοπέδωσε το Ελληνικό βιοτικό επίπεδο ακόμη περισσότερο. Τι έχει να κάνει με αυτό;»
Οι πιστωτές, υποστηρίζει, έχουν κάνει πολύ λίγες πράξεις συμβιβασμού, καθώς όλο αυτό το διάστημα κατηγορούν το αδιέξοδο στην Ελληνική κυβέρνηση που αντιμετωπίζει μια συντριβή της οικονομίας και δεινό βιωτικό επίπεδο .
Ο Peter Morici, καθηγητής διοίκησης επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο του Maryland, υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η περισσότερη λιτότητα θα επιτρέψει στην Ελλάδα να βγει από αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση:
«Ούτε το Υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας, ούτε οποιαδήποτε άλλη Ευρωπαϊκή κυβέρνηση ή αρμόδιο ιδιωτικό ίδρυμα, έχει καταθέσει μια αξιόπιστη ανάλυση που αποδεικνύει πως περισσότερη λιτότητα και μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας (δηλαδή περισσότερες απολύσεις και περικοπές μισθών) θα υποκινήσουν ανάπτυξη και δε θα οδηγήσουν σε ακόμα μεγαλύτερες απώλειες για τους κατόχους ομολόγων, στο μέλλον,» έγραψε για το CNBC. «Άλλος ένας γύρος λιτότητας μονάχα θα χτυπήσει περαιτέρω την Ελληνική οικονομία, και θα επιβάλει οικονομικές στερήσεις που οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα έπρεπε να ντρέπονται που δημιουργούν.»
Για τον Ken Rogoff, καθηγητή οικονομικών στο Harvard, το να επιβληθεί περισσότερη λιτότητα στην Ελλάδα θα είναι άχρηστο εάν η χώρα δεν έχει τη δυνατότητα να σπρώξει αυτά τα μέτρα ή παραμένει μη πεπεισμένη για την αποτελεσματικότητά τους. «Για μεταρρυθμίσεις που θα έχουν αποτέλεσμα, η Ελληνική κυβέρνηση και οι ψηφοφόροι της πρέπει να πιστεύουν σε αυτές [τις μεταρρυθμίσεις],» έγραψε για το Project Syndicate.
Ο Rogoff υποστηρίζει ότι δεν είναι όλες οι δομικές μεταρρυθμίσεις κακές, και κρίνει τους αριστερούς οικονομολόγους που τις απορρίπτουν, αλλά λέει ότι στην περίπτωση της Ελλάδας, είναι πιθανό να μην είναι η καλύτερη απάντηση.
«Σε έναν κόσμο ιδανικό, το να προσφερθεί οικονομική βοήθεια ως αντάλλαγμα για μεταρρυθμίσεις μπορεί να βοηθήσει αυτούς μες στη χώρα που θέλουν να την ανασχηματίσουν ως μοντέρνα Ευρωπαϊκή πολιτεία. Αλλά, δεδομένης της δυσκολίας που είχε η Ελλάδα μέχρι τώρα στο να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές ώστε να πετύχει αυτό το στόχο, μπορεί και να είναι καιρός να επανεξετάσουμε αυτή την προσέγγιση στην κρίση εντελώς. Στη θέση ενός προγράμματος που θα παρείχε τη χώρα με περαιτέρω δάνεια, είναι πιθανό να βγάζει πλέον νόημα να παρέχουμε ολοκληρωτικά ανθρωπιστική βοήθεια-– ανεξάρτητα του αν η Ελλάδα μείνει πλήρως μέσα στην Ευρωζώνη.»
Άλλοι οικονομολόγοι παρατηρούν ότι η Ελλάδα έχει παγιδευθεί σε ένα φαύλο κύκλο χρέους. Χρήματα που έχουν δανεισθεί στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκα για να αποπληρωθούν ιδιωτικοί πιστωτές, και δεν πήγαν στα ταμεία του Ελληνικού Δημοσίου.
«Η διάσωση που έλαβε χώρα στον τραπεζικό τομέα ήταν περισσότερο διάσωση βορειοευρωπαϊκών οικονομικών ινστιτούτων ου είχαν υπερεκθέσει τον εαυτό τους στη Ελλάδα» είπε στη WorldPost η Vicky Pryce, επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος της εταιρίας Centre for Economics and Business Research και συγγραφέας βιβλίου περί της Ελληνικής οικονομίας. «Η έννοια όσον αφορά το συγκεκριμένο αυτό χρέος είναι ότι το μόνο που έκανε ήταν να μεταφέρει αυτό το βαρύ φορτίο στου Έλληνες.»
Ο Jared Bernstein, πρώην οικονομικός σύμβουλος του προέδρου Barack Obama, υποστηρίζει ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να έχει βοηθήσει την Ελληνική οικονομία με πιο έξυπνο και βιώσιμο τρόπο. Ενώ η ελληνική ασωτία ήταν εν μέρει η αιτία, οι πολιτικές των δανειστών είχαν επίσης καταστροφικά αποτελέσματα, έγραψε για το MSNBC.
«Ένας λόγο που το χρέος της Ελληνική κυβέρνησης μεγάλωσε τόσο γρήγορα ήταν ότι η Γερμανία το δυναμό της οικονομίας της Ευρωζώνης που έχει επιβάλλει τη λιτότητα στους Έλληνες, δεν χρησιμοποίησε τα χρήματα από τα εμπορικά του πλεονάσματα για να κάνει εισαγωγές από πιο αδύναμες περιφερειακές οικονομίες, σαν την Ελλάδα, ώστε να συμβάλλει στη δημιουργία πιο ισορροπημένης ανάπτυξης και λιγότερου χρέους στην περιοχή. Αντίθετα, αγόρασαν Ελληνικό χρέος, χρηματοδοτώντας την οικονομική πορεία στης οποίας το τέλμα βρισκόμαστε σήμερα.»
Διάφοροι αναλυτές παρατηρούν ότι το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ του κου. Τσίπρα εξελέγη δημοκρατικά ώστε να πολεμήσει τις απαιτήσεις των πιστωτών, και ότι οι πιστωτές θα πρέπει να λάβουν αυτό το γεγονός υπόψιν.
«Η τρόικα έκανε ένα ανάποδο Corleone – κάνανε στον Τσίπρα μια προσφορά που δεν μπορούσε να δεχθεί, και υποθετικά το έκαναν αυτό εν γνώση τους,» έγραψε ο βραβευμένος με Nobel στα οικονομικά οικονομολόγος Paul Krugman, όσον αφορά την τελική προσφορά διάσωσης εκ μέρους των πιστωτών. «Οπότε, το τελεσίγραφο ήταν, στην πραγματικότητα, μια κίνηση ώστε να αντικατασταθεί η Ελληνική κυβέρνηση. Ακόμα κι αν δεν σας αρέσει το ΣΥΡΙΖΑ, το γεγονός θα έπρεπε να είναι ανησυχητικό για οποιονδήποτε πιστεύει στα ευρωπαϊκά ιδεώδη.»
Αυτό έχει ευρύτερες επιπτώσεις για για άλλες οικονομίες που υποφέρουν κάτω από πολιτικές λιτότητας, σύμφωνα με το Mark Weisbrot, συνδιευθυντή του Center for Economic and Policy Research. «Η αντιπαράθεση μεταξύ της νέας ελληνικής κυβέρνησης και των ευρωπαϊκών αρχών είναι η πρώτη φορά από τη Μεγάλη Ύφεση που οι ψηφοφόροι έχουν επιτυχώς βρεθεί σε θέση να αμφισβητήσουν την προηγουμένως ασύδοτη εξουσία της τρόικας», έγραψε νωρίτερα φέτος ο κος. Weisbrot. «Οι πολιτικές τους έχουν γίνει ευρέως αντιδημοφιλείς στην Ευρώπη αλλά αυτή είναι η πρώτη κυβέρνηση που πραγματικά τις αναγκάζει να αλλάξουν.»
Τώρα, ο Weisbrot υποστηρίζει πως η αυστηρή στάση των Ευρωπαίων πιστωτών στις διαπραγματεύσεις είναι ταυτόσημη με απόπειρα αλλαγής καθεστώτος. «Άρα οι Ευρωπαϊκές αρχές συνεχίζουν να κάνουν βήματα που υπονομεύουν τη Ελληνική οικονομία και κυβέρνηση, ελπίζοντας να ξεφορτωθούν την κυβέρνηση και να αποκτήσουν μια νέα που θα κάνει αυτά που θέλουν» έγραψε στη The Globe and Mail αυτή την εβδομάδα.
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Larry Summers, προειδοποίησε σε ένα άρθρο τον περασμένο μήνα ότι η Ελλάδα είναι ένα αποτυχημένο κράτος σε αναμονή. Οι Έλληνες έχουν «επιβάλλει πρόσθετα μέτρα λιτότητας στον εαυτό τους περισσότερο από ό,τι οποιαδήποτε βιομηχανική χώρα έχει υπομείνει από τη Μεγάλη οικονομική δυσπραγία », υποστήριξε, καλώντας για μια συμφωνία η οποία θα λαμβάνει υπόψη το γεγονός αυτό, καθώς και τις εύλογες ανησυχίες των πιστωτών .
Αν και οι δύο πλευρές δε συμβιβαστούν και δεν μπορεί να επιτευχθεί καμία συμφωνία, έγραψε ο Summers, η Ελλάδα θα πρέπει να περιμένει ακόμα χειρότερη λιτότητα.