Καθώς η μεταναστευτική κρίση κορυφώνεται, δείχνει να συμπαρασύρει την Ευρώπη σε μια «κρίση ταυτότητας», καθώς όλο και περισσότερες χώρες λαμβάνουν μέτρα προς την κατεύθυνση των αυξημένων ελέγχων στα σύνορα, απειλώντας το «οικοδόμημα» της συνθήκης Σένγκεν και των ανοικτών συνόρων.
Η απόφαση – έκπληξη της Γερμανίας την Κυριακή, με την επαναφορά των ελέγχων, προκάλεσε φαινόμενο ντόμινο, με αντίστοιχες ενέργειες από γειτονικές χώρες. Παράλληλα, η συνάντηση των υπουργών Εσωτερικών της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες μπορεί να οδήγησε σε επί της αρχής συμφωνία για την κατανομή 120.000 αιτούντων άσυλο, ωστόσο οι λεπτομέρειες περί της συμφωνίας – που αναμένεται να συζητηθεί ξανά στις 8 Οκτωβρίου- είναι ακόμα ασαφείς, με κάποιες πρώην κομμουνιστικές χώρες να αντιδρούν όσον αφορά στις ποσοστώσεις. Ιδιαίτερα αντιδρούν η Ουγγαρία, η Τσεχία, η Σλοβακία και η Ρουμανία.
Η Αυστρία ανακοίνωσε την αποστολή δυνάμεων του στρατού για να βοηθήσουν την αστυνομία στους ελέγχους στα σύνορα με την Ουγγαρία- χώρα η οποία έκλεισε τη νύχτα τον τελευταίο ανοιχτό διάδρομο 20 χλμ στην περιοχή Ρέτσκε, και έθεσε σε ισχύ αυστηρότερη νομοθεσία για τους μετανάστες τα μεσάνυχτα, που προβλέπει ποινή φυλάκισης σε όσους μπαίνουν παράνομα στη χώρα.
Σύμφωνα με την ουγγρική κυβέρνηση, οι πρόσφυγες μπορούν να αιτηθούν άσυλο στην Ουγγαρία, εάν όμως έρχονται από τη Σερβία και δεν έχουν κάνει εκεί σχετική αίτηση εκεί, τότε θα απωθούνται στη Σερβία, την οποία η Ουγγαρία έχει αναγνωρίσει ως ασφαλή χώρα. Παράλληλα, ο Σέρβος αναπληρωτής υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής, Νενάντ Ιβανίσεβιτς, δήλωσε ότι η Σερβία δεν θα δεχθεί την αντίστροφη ροή μεταναστών από την Ουγγαρία, και θα μπορούσε να στείλει στρατό στα σύνορα για να αποτρέψει κάτι τέτοιο. Σημειώνεται ότι μετά την εφαρμογή των αυστηρών μέτρων ελέγχου των συνόρων που έθεσε σε ισχύ η Ουγγαρία, από τα μεσάνυχτα, χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες έχουν εγκλωβιστεί στη Σερβία, καθώς οι ουγγρικές αρχές κατάφεραν να αποκλείσουν πλήρως την είσοδο παράνομων μεταναστών. Στη συνοριακή διάβαση Χόργκος, στη σερβική πλευρά, από τα μεσάνυχτα συρρέουν κατά ομάδες μετανάστες που δεν κατάφεραν να περάσουν στην Ουγγαρία πριν από την εφαρμογή των νέων μέτρων. Οι ουγγρικές αρχές στη διάβαση αρνούνται να δεχθούν τις αιτήσεις των προσφύγων και τους στέλνουν σε άλλη συνοριακή διάβαση που βρίσκεται τρία χιλιόμετρα πιο μακριά και όπου υπάρχει κέντρο καταγραφής προσφύγων. Σημειώνεται ότι η Ουγγαρία, όπως δήλωσε και ο πρωθυπουργός της Βίκτορ Όρμπαν, θα αρνηθεί να επιτρέψει την είσοδο σε όσους δεν έχουν καταθέσει αίτηση ασύλου στη Σερβία.
Σύμφωνα με το Reuters, η Σλοβακία έχει ανακοινώσει ότι θα επιβάλει ελέγχους στα σύνορα με την Ουγγαρία και την Αυστρία, ενώ η Ολλανδία ανακοίνωσε ότι θα στήσει σημεία ελέγχου στα σύνορα. Άλλες χώρες της Ε.Ε., από τη Σουηδία ως την Πολωνία, δήλωσαν ότι παρακολουθούν την κατάσταση, για να αποφασιστεί εάν χρειάζονται έλεγχοι.
Σημειώνεται ότι οι υπουργοί Εσωτερικών συμφώνησαν στο ότι χρειάζονται αυστηρότεροι έλεγχοι στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε., περισσότερη βοήθεια στα Ηνωμένα Έθνη για κέντρα υποδοχής πιο κοντά στα σύνορα της Συρίας και ταχείς διαδικασίες ελέγχου αφίξεων και απελάσεων για όσους δεν δικαιούνται χορήγηση ασύλου. Επίσης, συμφωνήθηκε η σύνταξη μιας λίστας με «ασφαλείς χώρες», οι πολίτες των οποίων δεν θα δικαιούνται κανονικά άσυλο – στις οποίες όμως δεν συγκαταλέγεται η Τουρκία, εξαιτίας των πρόσφατων πολεμικών επιχειρήσεών της εναντίον των Κούρδων ανταρτών.
Απειλή προς τη Συνθήκη του Σένγκεν
Οι εν λόγω εξελίξεις θεωρείται πως αποτελούν σημαντική απειλή προς τη Συνθήκη του Σένγκεν και τις δύο δεκαετίες ελεύθερης κίνησης - άνευ διαβατηρίων- στην Ε.Ε. Συντηρητικοί πολιτικοί ζητούν εδώ και καιρό αυστηρότερους ελέγχους στα σύνορα. Σημειώνεται ότι η Γερμανία, που πρόσφατα φάνηκε να ηγείται όσον αφορά στην παροχή ασύλου σε πρόσφυγες, από τη Μέση Ανατολή και άλλες χώρες που συγκλονίζονται από συγκρούσεις, εκτιμά ότι θα δεχτεί τουλάχιστον 800.000 πρόσφυγες μέσα στο έτος (τους περισσότερους στην Ε.Ε.). Οι γερμανικές αρχές υποστηρίζουν ότι το κύμα είναι τόσο μεγάλο, που δεν είναι δυνατό να ανταποκριθούν.
Η συνθήκη του Σένγκεν, στην οποία συμμετέχουν 26 χώρες, θεωρείται ένας από τους βασικούς «πυλώνες» της Ενωμένης Ευρώπης, μαζί με το ευρώ, και τέθηκε σε ισχύ το 1995.