Αθήνα, πλατεία Ομονοίας, Οκτώβριος 2015. Μια γυναίκα περιμένει μόνη στο κέντρο της κυκλικής πλατείας. Είναι Σύρια- το αντιλαμβάνομαι από μακριά λόγω του τρόπου που έχει φορεμένη τη μαντίλα της. Μπροστά της αφημένοι αρκετοί σάκοι.
«Είναι των υπόλοιπων μελών της οικογένειας. Τα παιδιά πήγαν να φάνε και ο άντρας μου να βγάλει εισιτήρια», μου λέει- αυτή έμεινε να φυλάει τα μπαγκάζια τους. Έφτασαν από τη Μυτιλήνη με το «Ελευθέριος Βενιζέλος» το ίδιο πρωί. Αρνείται επίμονα να τη φωτογραφίσω. Δέχεται μόνο από απόσταση και αφού τη διαβεβαιώνω ότι δε θα διακρίνονται χαρακτηριστικά προσώπου- τη στιγμή που πατάω το κλικ φροντίζει και η ίδια για αυτό, αποστρέφοντας το επιφυλακτικό βλέμμα της. Οι Σύριοι φοβούνται- έρχονται από μια εμπόλεμη ζώνη εμφυλίου πολέμου, μιας χώρας όπου το χουντικό, σχεδόν εθνικοσοσιαλιστικό (προσαρμοσμένο στα αραβικά δεδομένα) καθεστώς του κόμματος Μπάαθ και του Ασάντ, ακόμα δεν έχει καταλυθεί. Στον ένα μήνα που διήρκεσε η έρευνα της Huffpost Greece, Σύριοι που ζούνε στην Αθήνα χρόνια και γνωρίζουν εκ των έσω πρόσωπα και πράγματα δεν έπαψαν να μου θυμίζουν ότι παρότι η Συριακή πρεσβεία είναι πλέον κλειστή, πολλοί άνθρωποί της παραμένουν εδώ λειτουργώντας ως τα «μάτια και τα αυτιά» του καθεστώτος Ασάντ και παραμένοντας πιστοί πράκτορές του. Όσοι από τους πρόσφυγες έχουν αφήσει μέλη της οικογένειας τους πίσω, δε θέλουν να ρισκάρουν την τύχη τους.
Η γυναίκα μου λέει ότι η παραμονή τους στην Αθήνα θα είναι ελάχιστη- το βράδυ θα φύγουν με κάποιο τουριστικό λεωφορείου (ιδιωτικό) για Ευζώνους. Αυτή όμως δεν είναι εκδρομή- η μετακίνησή τους εντός Ελλάδας είναι μάλλον το πιο ακίνδυνο κομμάτι μιας μεγάλης περιπέτειας, της μεγαλύτερης περιπέτειας της ζωής τους.
Ένα ταξίδι που ξεκινάει από κάποια πόλη ή χωριό της Συρίας, του Αφγανιστάν ή του Ιράν και φέρνει τους ανθρώπους που συνθέτουν αυτά τα σύγχρονα καραβάνια των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών αντιμέτωπους με καθεστώτα, παραστρατιωτικές ομάδες και πολέμαρχους, κυρίως, όμως, με παράνομα κυκλώματα διακίνησης- εγκληματικές οργανώσεις ή αδίστακτους «φτωχοδιάβολους» που δε θα διστάσουν να εκμεταλλευτούν, να εκβιάσουν, να κακοποιήσουν, να θαλασσοπνίξουν τελικά μικρά παιδιά.
Ο Μαρουάν ζει χρόνια στην Ελλάδα- είναι Σύριος και τον Αύγουστο ταξίδεψε στην Τουρκία για να συνδράμει συγγενή του που μόλις είχε περάσει τα συριακά σύνορα. Συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Ο Μαρουάν τον προσανατόλισε με μερικές πρώτες πληροφορίες για τα δυο επόμενα στάδια του ταξιδιού του- το πέρασμα από τα μικρασιατικά παράλια σε κάποιο ελληνικό νησί, την πορεία και τους ελάχιστους, ολιγόωρους σταθμούς της μετάβασης του από την Ελλάδα στη FYROM. «Για τους Σύριους πρόσφυγες η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλη χώρα μέχρι τα αυστριακά σύνορα δεν είναι κάτι παραπάνω από ένα αναγκαίο βήμα, ένας διαμετακομιστικός σταθμός», μου λέει σ’ ένα αραβικό καφενείο του κέντρου της Αθήνας.
Στην Κωνσταντινούπολη δεν είναι δύσκολο να βρεις διακινητές- σίγουρα είναι πολύ πιο εύκολο απ’ ότι στην Αθήνα. Αρκεί να σταθείς για μερικά λεπτά στο Zeytinburnu (περιοχή) και κάποιο μέλος των κυκλωμάτων διακίνησης θα σε πλησιάσει. Αυτό έκανε και ο Μαρουάν με τον θείο του. Με αντίτιμο 1.000 ευρώ (η ταρίφα κυμαίνεται από 900- 1.100 δολάρια το «κεφάλι», στην ορολογία των διακινητών) όλα κανονίστηκαν γρήγορα. Το μέλος του κυκλώματος στην Πόλη τους «κονέξαρε» με τον επόμενο κρίκο της ίδιας αλυσίδας στην Αλικαρνασσό. Προωθήθηκαν εκεί την επόμενη μέρα, μόνοι τους. Συναντήθηκαν με τον διακινητή και κοιμήθηκαν μαζί με τους υπόλοιπους πρόσφυγες του ίδιου γκρουπ σ’ ένα χωράφι κοντά στην παραλία από όπου θα έφευγαν. Το επόμενο πρωί ένα μικρό φουσκωτό τους περίμενε- φορτώθηκε με δεκαπέντε «κεφάλια» και σε 2-3 ώρες πέρασε απέναντι. «Ο θείος (Νιζάρ) μου είπε πως κατά τη διάρκεια της διαδρομής έβγαζαν συνέχεια νερά από τη βάρκα, με τις χούφτες τους. Αυτός που είχε το τιμόνι δεν ήταν διακινητής- πλήρωσε απλώς το μισό εισιτήριο- είναι συνηθισμένη πρακτική των διακινητών αυτή για να μην συλλαμβάνονται. Τελικά, μισοβουλιαγμένη έφτασε στην Κω».
«Ο θείος μου επέλεξε να χρησιμοποιήσει ένα οργανωμένο κύκλωμα- αν και ποτέ δε μπορείς να ξέρεις πόσο «αξιόπιστοι» είναι. Συχνά τάζουν στους ανθρώπους πράγματα που δε μπορούν πραγματικά να κανονίσουν- τους λένε ότι είναι «μιλημένη» η ακτοφυλακή, η τούρκικη ή η ελληνική, έτοιμη φιλοξενία και επαφές στην Αθήνα, οτιδήποτε. Κάποιοι τους παίρνουν τα χρήματα και εξαφανίζονται- και τέτοιες ιστορίες υπάρχουν. Γενικά, στα παράλια της Τουρκίας υπάρχουν πολλοί πονηροί που εκμεταλλεύονται τους πρόσφυγες- για αυτούς η αγωνία των ανθρώπων είναι μια καλή ευκαιρία να κονομήσουν. Πουλάνε ένα φουσκωτό και μια κινέζικη εξωλέμβια σε δεκαπλάσια τιμή, μαζί με ψεύτικες πληροφορίες και ελπίδες. Αλλά αυτό που είναι άγνωστο, παρότι θα έπρεπε να είναι αναμενόμενο, είναι ότι το περισσότερο επικίνδυνο στάδιο αυτού του ταξιδιού είναι το κομμάτι του εντός της Συρίας. Οι πρόσφυγες μετακινούνται σε δρόμους με μπλόκα των αντιμαχόμενων παρατάξεων- και είναι τόσο ευμετάβλητος και πολύπλοκος ο χάρτης της Συρίας που συχνά δε γνωρίζουν ποιον θα βρούνε μπροστά τους. Στρατιώτες του Ασάντ, που δεν πληρώνονται και έχουν την άδεια του καθεστώτος να πλιατσικολογούν ανεξέλεγκτα; Μαχητές του Χαλιφάτου (ISIS) που ηδονίζονται να σκοτώσουν επιτόπου όποιον δε γνωρίζει τέλεια το σουνιτικό δόγμα, δεν είναι ντυμένος και δεν φέρεται όπως επιτάσσει το ορθόδοξο Ισλάμ;
Οι πρόσφυγες κάνουν επανάληψη το κοράνι πριν περάσουν, «διορθώνουν» την προφορά τους, ώστε να προσιδιάζει στα αραβικά που μιλάνε στα σουνιτικά χωριά και «μασκαρεύονται» σε συντηρητικούς μουσουλμάνους. Αλίμονο αν καταλάβουν ότι είσαι άθεος, κοσμικός, σιϊτης, αλεβίτης, χριστιανός. Ακόμα με τους αντάρτες του Ελεύθερου Στρατού υπάρχουν περιστατικά όπου δεν αποδείχτηκαν αμέμπτου ηθικής…»
Στην ελληνική πλευρά, τα οργανωμένα κυκλώματα διακίνησης της Αθήνας στέλνουν περιφερειακά μέλη τους στα νησιά να «ψαρεύουν» πελάτες. Μεταξύ των ανθρώπων που επιχειρούν να περάσουν στην Ευρώπη εξαιτίας του «αβίωτου βίου» στις πατρίδες τους, οι Σύριοι είναι οι μόνοι που έχουν εξασφαλισμένη την προσφυγική ιδιότητα. Η αναντίρρητη πραγματικότητα του πολέμου πληροί τις γραφειοκρατικές προϋποθέσεις των διεθνών συνθηκών- η Συνθήκη της Γενεύης απαγορεύει κάθε απόπειρα απέλασής τους και επιτάσσει την ανθρωπιστική υποδοχή και φιλοξενία τους. Για αυτό και είναι σύνηθες στα ελληνικά νησιά Ιρακινοί ή άλλοι Άραβες που προέρχονται από περιοχές όπου η προφορά των αραβικών «φέρνει» σε αυτή συγκεκριμένων περιοχών της Συρίας να προσπαθούν να εξασφαλίσουν πλαστά συριακά «χαρτιά», ή έστω να «ξεγελάσουν» τη διαδικασία του screening (ταυτοποίησης) που εφαρμόζεται από τις ελληνικές αρχές και να θεωρηθούν Σύριοι. «Οι Σύριοι, όσοι δε θέλουν να περιμένουν την ολοκλήρωση της διαδικασίας αλλά είναι αγχωμένοι να περάσουν γρήγορα τα σύνορα, πριν αυτά πιθανώς «σφραγίσουν», αγοράζουν κι αυτοί συχνά πλαστά υπηρεσιακά σημειώματα από τα κυκλώματα, ώστε να φύγουν αμέσως για Πειραιά και από εκεί για FYROM», μου λέει ο Χρήστος Χαρμαντζής, διοικητής στο Τμήμα Δίωξης Παράνομης Μετανάστευσης και από τους ανθρώπους που γνωρίζουν όσο λίγοι τον τρόπο λειτουργίας των εγκληματικών οργανώσεων των διακινητών.
Ο Μαρουάν συνάντησε τον θείο του, Νιζάρ, μετά από λίγες μέρες στο λιμάνι του Πειραιά. Δεν τον είδε παραπάνω από λίγες ώρες- μια συγκεκριμένη «γωνιά» της Ομόνοιας είναι γεμάτη από διαφημίσεις και χαρτάκια στα αραβικά κολλημένα στους τοίχους για δρομολόγια λεωφορείων μέχρι τους Ευζώνους. Αγοράζεις μια κάρτα από ένα περίπτερο, καλείς τον αριθμό και Άραβες που έχουν προσληφθεί από τα γραφεία κλείνουν τα εισιτήρια και σε ενημερώνουν για το σημείο και την ώρα αναχώρησης, συνήθως σε κάποιο δρόμο πίσω από την Ομόνοια. Συχνά στην ευρύτερη περιοχή της πλατείας, στους παράλληλους δρόμους κάτω από τη νοητή ευθεία της Πειραιώς και της Πατησίων πολυμελείς ομάδες Σύριων, μικρά παιδιά και τραυματίες μεταξύ τους, κινούνταν προς τα προκαθορισμένα αυτά ραντεβού. Συχνά μπορούσες να αντιληφθείς και κάποιον «επικεφαλής», που οδηγούσε το γκρουπ, τσέκαρε χαρτιά και παρέδιδε εισιτήρια. Ο Νιζάρ ταξίδεψε μόνος του- μέχρι τα βόρεια σύνορα της Ελλάδας πλήρωσε μόνο το εισιτήριο του. Με διακινητές ήρθε ξανά σε επαφή στο Βελιγράδι- για 1.500 ευρώ ανέλαβαν να τον μετακινήσουν με αυτοκίνητο μέχρι την Αυστρία, «μετά εύκολα μπαίνεις στη Γερμανία», μου λέει. «Υπάρχουν και άλλοι που επιχειρούν το ταξίδι μόνοι τους- με τρένα, με ταξί, ακόμα και με τα πόδια, τσεκάροντας συνέχεια το GPS τους…».
Στην πλατεία Βικτωρίας, και πριν από αυτή στο Πεδίο του Άρεως, διέμεναν (σχεδόν) αποκλειστικά Αφγανοί- όπως και στα camp που δημιουργήθηκαν για τη φιλοξενία τους σε ανθρώπινες συνθήκες στον Ελαιώνα, το Γαλάτσι και το Ελληνικό. Η προσπάθεια των ανθρώπων του Υπουργείου Εσωτερικών και των διάφορων φορέων που εμπλέχτηκαν για τη μεταφορά τους από το κέντρο της Αθήνας δεν ήταν απλή υπόθεση. Πολλοί ήθελαν να παραμείνουν κοντά στους σταθμούς τρένων και λεωφορείων, περιμένοντας χρήματα από συγγενείς τους στο εξωτερικό- που συχνά παραλαμβάνουν από μαγαζιά ομοεθνών τους μετά την παρακράτηση κάποιας προμήθειας- αλλά και την επαφή με τους διακινητές. Στη διάρκεια της νύχτα η δραστηριοποίησή τους στην πλατεία ήταν πιο εμφανής- άνδρες προσέγγιζαν οικογένειες και παρέες, μιλούσαν χαμηλόφωνα και αντάλλασαν στοιχεία. Μίλησα με δύο από αυτούς καθώς έφευγαν από την πλατεία- σε καλά ελληνικά μου «συστήθηκαν» ως υπάλληλος καταστήματος κινητής τηλεφωνίας ο ένας, ως εργαζόμενος σε ταξιδιωτικό γραφείου ο δεύτερος.
Οι Αφγανοί συνθέτουν σήμερα τη δεύτερη πιο πολυάνθρωπη μεταναστευτική ροή προς την Ευρώπη. Τυπικά το Αφγανιστάν δεν αποτελεί πλέον εμπόλεμη ζώνη- ο πόλεμος έχει τελειώσει, σε μια κατεστραμμένη χώρα που όμως η βία εξακολουθεί αμείωτη. Αυτό είναι το μεγαλύτερο παράπονο των Αφγανών έναντι της διεθνούς κοινότητας. «Υπάρχουν μέρες που στο Αφγανιστάν οι άμαχοι νεκροί από τις συγκρούσεις φατριών και πολεμάρχων είναι περισσότεροι από ότι στη Συρία», μου είχε πει πρώτη φορά ο Αράς στη Βικτώρια- μια θέση που τις επόμενες μέρες επανέλαβε όποιος Αφγανός συνάντησα. Η επαφή τους με τα κυκλώματα ξεκινά στο Αφγανιστάν- ή το Ιράν όπου εκατομμύρια Αφγανοί διέφυγαν τα προηγούμενα χρόνια. Ζούνε εκεί χωρίς πολιτικά δικαιώματα, πολίτες β΄κατηγορίας που ανανεώνουν την άδεια παραμονής σε τακτά χρονικά διαστήματα, καταβάλλοντας στο ιρανικό κράτος σημαντικό μερίδιο των πενιχρών απολαβών τους. Βρίσκονται, άλλωστε, εκεί ως φτηνό εργατικό δυναμικό σε φάμπρικες και οικοδομές, ή ακόμα και σαν «μαχητές» με τους οποίους το Ιράν τακτικά «εφοδιάζει» τον στρατό του Ασάντ υποσχόμενο πολιτικά δικαιώματα σε όσους επιζήσουν.
Όλοι θέλουν να φύγουν. Οι δουλέμποροι στους οποίους απελπισμένοι προστρέχουν είναι συνήθως άνθρωποι με προηγούμενη εγκληματική εμπειρία- συνήθως λαθρέμποροι τσιγάρων, όπλων, ναρκωτικών που υπακούοντας στους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης, χρησιμοποιούν τα ίδια δίκτυα και οδούς για τη διακίνηση ανθρώπινων «φορτίων».
«Χίλια δολάρια το κεφάλι, μισή τιμή τα παιδιά», αυτό είναι το αντίτιμο του περάσματος από το Ιράν απευθείας στην Τουρκία (ώστε να αποφύγουν διέλευση από το Ιράκ), μέσω της περιοχής της Urmiye, που συνδέει τις δύο χώρες δυτικά της Κασπίας θάλασσας. Τα περιστατικά κακοποίησης και καταλήστευσης αυτών των ανθρώπινων πομπών, που σε κάποια σημεία διέρχονται πεζές τα βουνά, από τους ίδιους τους διακινητές ή τοπικούς πληθυσμούς είναι συνηθισμένα. Και καμιά επίσημη καταγγελία δεν θα καταγραφεί ποτέ στις ντόπιες αστυνομικές αρχές.
Στην Πέτρου Ράλλη, ο αστυνόμος Χρήστος Χαρμαντζής μου δείχνει φωτογραφίες που βρέθηκαν στο κινητό τηλέφωνο ηγετικού μέλους κυκλώματος διακινητών- στη μια ένα παιδί όχι μεγαλύτερο από τεσσάρων χρονών παίζει με έναν σωρό από χαρτονομίσματα των 50 ευρώ, οι επόμενες απεικονίζουν πνιγμένα παιδιά, προσφυγόπουλα της ίδιας ηλικίας. «Η πρώτη, με τον πιτσιρικά και τα χρήματα είναι “χαϊλίκι”, τις υπόλοιπες τις είχε για να απειλεί τους μετανάστες- τι μπορεί να τους συμβεί αν δεν προτιμήσουν τις υπηρεσίες του…», μου λέει ο Χαρμαντζής. «Ποιο είναι το προφίλ των ανθρώπων που εμπλέκονται στα κυκλώματα των διακινητών;», τον ρωτάω.
Η πλειοψηφία τους δεν είναι μετανάστες που ήρθαν να εργαστούν νόμιμα αλλά για αυτή τη συγκεκριμένη «δουλειά». Η πλειοψηφία είναι εδώ χρόνια, ξέρουν πως δουλεύει το σύστημα στην Ελλάδα και πώς να κινηθούνε, έχουν ενδεχομένως παλιότερες συλλήψεις για παρόμοια αδικήματα, ξέρουν καλά ελληνικά, έχουν νόμιμα «χαρτιά». Δεν είναι εύκολο κάποιος νεοεισερχόμενος μετανάστης να ενταχθεί σε ένα τέτοιο κύκλωμα.
Μια τυπική διάρθρωση ενός τέτοιου κυκλώματος; Πόσα άτομα μπορεί να το απαρτίζουν και σε τι ρόλους ο καθένας;
Τα ηγετικά στελέχη συνήθως είναι λίγα, ένα ή δύο, ίσως περισσότερα αν το δίκτυο τους είναι εκτεταμένο, αν έχει μόνο έναν ή και περισσότερους τρόπους δράσης. Σχεδόν πάντα υπάρχει κάποιος πλαστογράφος στη μέση, μέλος του κυκλώματος ή «εξωτερικός συνεργάτης». Κάποιοι έχουν περιφερειακούς ρόλους- αναλαμβάνουν τη «φιλοξενία» των μεταναστών σε σπίτια, τη φύλαξή τους, το «ψάρεμα» των πελατών στα νησιά ή το κέντρο της Αθήνας, την μεταφορά τους μέχρι τα σύνορα. Ο ρόλος των ηγετικών στελεχών είναι δύσκολο να αποδειχθεί- υπάρχουν υποθέσεις που δουλεύουμε μήνες και ενώ έχουμε εντοπίσει τα συγκεκριμένα άτομα, δε μπορούμε να αποδείξουμε την εμπλοκή τους. Είναι αυτοί που κάνουν το deal αλλά δε λερώνουν τα χέρια τους… Πολύ σπάνια και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις θα έρθουν οι ίδιοι σε επαφή με τους μετανάστες.
Στην Αθήνα τέτοιοι τύποι υπάρχουν;
Βεβαίως. Στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη- και σε άλλες περιοχές.
Και είναι αυτοί που έχουν τις επαφές και μιλάνε με συνεργάτες στο Βερολίνο, την Κωνσταντινούπολη ή το Μποντρούμ;
Ίσως. Μπορεί να έχουν αναθέσει σε άλλους και αυτές τις επαφές. Τα κυκλώματα συνεχώς βελτιώνονται- μετά από κάθε σύλληψη μελετούν τη δικογραφία της υπόθεσης και διορθώνουν ατέλειες της δράσης τους. Λειτουργούνε με «στεγανά» και αυστηρούς συνωμοτικούς κανόνες- σε κάποια «εκλεπτυσμένα» κυκλώματα οι αρχηγοί δε μιλάνε ποτέ στο τηλέφωνο. Οι εντολές μεταφέρονται με λίγους, έμπιστους ότι δε θα «σπάσουν» αν συλληφθούν, ενδιάμεσους. Μέλη τους ταξιδεύουν στην Τουρκία για να συντονίσουν τη δράση εκεί, με τους συνεργάτες που ήδη υπάρχουν. Αντίστοιχα παρακλάδια συνεργών υπάρχουν στη Σερβία, ή την Ουγγαρία. Η σαφής δομή, η απαράβατη ιεραρχία και οι διακριτοί ρόλοι είναι χαρακτηριστικά των οργανωμένων κυκλωμάτων. Ένα δίκτυο διακινητών που συνεχίζει απρόσκοπτα τη λειτουργία του αν συλληφθεί ένα μέλος του, που μπορεί αμέσως να αντικαταστήσει τον χαμένο κρίκο και ο μηχανισμός δουλεύει κανονικά, δικονομικά τότε θεωρείται εγκληματική οργάνωση. Και όσο πιο σύνθετη είναι μια εγκληματική οργάνωση, αυξάνονται και τα περιθώρια λάθους της. Μια αβλεψία τους, ακόμη και στο εξωτερικό, μπορεί να φτάσει σε μας σαν πληροφορία, γιατί πολλές υποθέσεις τις δουλεύουμε σε συνεργασία με υπηρεσίες άλλων χωρών.
Που ποντάρουν τα κυκλώματα;
Στον φόβο των μεταναστών- αυτό εκμεταλλεύονται τα κυκλώματα, μικρά ή μεγάλα. Υπάρχουν άτομα που συγκεντρώνουν τους μετανάστες σε μεγάλες ομάδες, τους βγάζουν εισιτήριο, λεωφορείου συνήθως, αλλά τους χρεώνουν και έξτρα για να κονομήσουνε. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να τους έχουνε εφοδιάσει και με πλαστά υπηρεσιακά σημειώματα. Κάποιοι μπορεί να είναι «φτωχοδιάβολοι», να μην εντάσσονται σε οργανωμένες εγκληματικές ομάδες, όπως τυπικά ορίζονται. Συχνά όμως οδηγούν τους μετανάστες μέχρι τα σύνορα, τους δίνουν οδηγίες και, ίσως, έχουν κανονίσει να τους παραλάβει κάποιος από την άλλη πλευρά. Τέτοιου τύπου διακινητές βγάζουν μικρότερα χρηματικά ποσά- αλλά και ένα μικρό αντίτιμο από τον καθένα, όταν μιλάμε για 50 ανθρώπους και συνεχή δρομολόγια… Βγάζουν καλό μεροκάματο…
Οι διακινητές ασχολούνται κυρίως με ομοεθνείς τους;
Ναι. Το χρήμα δεν έχει συναίσθημα. Και είναι πιο εύκολο για οποιονδήποτε να εκβιάσει έναν συμπατριώτη του, ότι θα βλάψει κάποιον δικό του στην πατρίδα, παρά έναν μετανάστη άλλης εθνικότητας. Πριν λίγες μέρες συλλάβαμε έναν Αφγανό που είχε «αποθηκεύσει» σε ένα διαμέρισμα στο κέντρο της Αθήνας, 34 συμπατριώτες του. Συνήθως δεν έμεναν παραπάνω από λίγες ώρες, ίσα για να κοιμηθούν, να κάνουν ένα μπάνιο- και τους χρέωνε με την ώρα… Υπήρξαν άτομα από τα οποία απαίτησε μεγαλύτερα ποσά από τα αρχικά συμφωνηθέντα. Όποιος δεν είχε να πληρώσει, ξύλο και με το ζόρι «μέσα»- με τη βοήθεια ενός συνεργού του, τους κρατούσε φυλακισμένους.
Όποιοι συλλαμβάνονται τι ποινές αντιμετωπίζουν;
Αν πιάσουμε ένα βανάκι που μεταφέρει 10 άτομα, ο οδηγός θα «φάει» δέκα χρόνια για τον καθένα. Είναι «δυνατές» οι ποινές που προβλέπονται στην ελληνική νομοθεσία, σε αντίθεση με την Τουρκία, που είναι πιο “light”. Πάντως, τα περιθώρια κέρδους, ειδικά στην τωρινή συγκυρία όπου η Ελλάδα είναι βασικό «πέρασμα» μεταναστών, είναι τεράστια για αυτό και τα μέλη των κυκλωμάτων ρισκάρουν ακόμα και εξοντωτικές ποινές.
Πως πληρώνονται από τους μετανάστες και τους πρόσφυγες;
Κάποιοι πληρώνουν «στο χέρι». Αλλά είναι επίφοβο να κουβαλάς μαζί σου πολλά χρήματα σε ένα τέτοιο ταξίδι- τους ληστεύουνε, τους εξαπατούνε. Για την προστασία τους πολλοί επιλέγουν να πληρώσουνε μέσω του hawala, που ουσιαστικά είναι ένα άτυπο τραπεζικό σύστημα. Υπάρχουνε μαγαζιά, νομιμοφανή- call centers, καφενεία- συνήθως ομοεθνών τους, όπου ο μετανάστης καταθέτει ένα χρηματικό ποσό (ή αφήνει έναν κωδικό αν η κατάθεση έχει γίνει αλλού). Από το «χαβαλατζίδικο», όπως λέγονται αυτού του τύπου τα καταστήματα, παίρνει έναν κωδικό, που αντιστοιχεί στην κατάθεση του συγκεκριμένου ποσού, 2.000 ευρώ π.χ.. Όταν ολοκληρωθεί η μετάβαση του μετανάστη στον τελικό προορισμό, αυτός θα στείλει στον διακινητή τον κωδικό για να πληρωθεί την αμοιβή του από το «χαβαλατζίδικο». Τα μαγαζιά αυτά συνεργάζονται μεταξύ τους σε διάφορες χώρες- κάποιος μπορεί να έχει καταθέσει τα λεφτά στη Συρία αλλά να πρέπει να πληρωθεί και διακινητής στην Αθήνα. Τα «χαβαλατζίδικα» λειτουργούν με λογιστικά βιβλία εισερχομένων- εξερχομένων, τσεκάρουνε πόσα άτομα πρέπει να πληρώσουν αυτοί, τι ποσά περιμένουν απ’ έξω, ποιο είναι τελικά το ισοζύγιο τους. Δεν είναι καθόλου απλή η λειτουργία τους, ούτε η εξάρθρωσή τους.
Οι πλαστογράφοι; Πως λειτουργούν;
Έχουμε εντοπίσει εργαστήρια πλαστογραφίας σε διάφορες περιοχές της Αθήνας. Μικρά διαμερίσματα αλλά εξοπλισμένα με μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας- υπολογιστές, εκτυπωτές για πλαστικές επιφάνειες, μήτρες για σφραγίδες, πρέσες, ειδική κλωστή για να ράβουν τη «ράχη» των διαβατηρίων. Μαθαίνουν τη δουλειά από έναν «παλιό»- καθένας έχει τους «μαθητές» του και πολλοί είναι περήφανοι για την δεξιοτεχνία και την τεχνογνωσία τους- αν πεις σε κάποιον επαγγελματία πλαστογράφο ότι κάποιος «συνάδελφός» του είναι καλύτερος «μάστορας», προσβάλλεται… Πλαστογραφούνε διαβατήρια, βίζες, ταυτότητες των χωρών της «Σέγκεν», ακόμα και υπηρεσιακά σημειώματα, ειδικά συριακά, λόγω του προσφυγικού προφίλ που αυτά εξασφαλίζουν στον κάτοχό τους. Από τα διαβατήρια, πιο ακριβά κοστίζουν τα αμερικάνικα και τα αγγλικά- είναι δύσκολο να πλαστογραφηθούν και δυσεύρετα. Εκτός από τα πλαστογραφημένα υπάρχουν βέβαια και τα κλεμμένα- πρόσφατα συλλάβαμε αλλοδαπό που παρέλαβε ταχυδρομικά μια «ντάνα» από 37 διαβατήρια, τα περισσότερα γαλλικά. Τα κυκλώματα διακινούν μεταξύ τους φωτογραφίες των ανθρώπων που θέλουν να ταξιδέψουν κι αν κάποιος μοιάζει με τον πραγματικό κάτοχο του διαβατηρίου, το χρησιμοποιεί αυτούσιο. Αυτό είναι το εύκολο σενάριο- αλλά και πάλι τα κυκλώματα θα πρέπει να βεβαιωθούν ότι ο μετανάστης μιλάει την αντίστοιχη γλώσσα, μπορεί να ντυθεί κατάλληλα και να μη γίνει αντιληπτός. Τα διαβατήρια είναι τα πιο ακριβά έγγραφα- υπάρχουν «κλεφτρόνια» στις ευρωπαϊκές πόλεις που τα πουλάνε στους πλαστογράφους για χίλια ευρώ το καθένα και η τιμή τους στον τελικό αποδέκτη μπορεί να ξεπεράσει τις 3.000 ευρώ. Οι βίζες είναι φτηνότερες, η τιμή τους κυμαίνεται από 300- 1.000 ευρώ και οι χώρες με ζήτηση είναι αυτές της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης με συστήματα υποστήριξης των μεταναστών.
«Μακάρι όλα τα παιδιά που γνώρισα αυτές τις μέρες να έφτασαν εκεί»- ακούγοντάς τον αστυνόμο, αυτό μόνο σκέφτηκα. Ένα “happy end” στη μεγαλύτερη τους περιπέτεια.