«Αν η συνθήκη Σένγκεν λυγίσει υπό το βάρος της προσφυγικής απειλής αλλά και της κρίσης στον τομέα ασφαλείας στην Ευρώπη τότε το μεγαλύτερο στον κόσμο πείραμα διεύρυνσης συνόρων θα τελειώσει ίσως με τον ίδιο τρόπο που ξεκίνησε: Με μια μεγάλη κυκλοφοριακή συμφόρηση» προειδοποιούν οι Financial Times σε άρθρο τους, στο οποίο κάνουν ιδιαίτερη αναφορά στην Ελλάδα, με τίτλο: «Εάν η Σένγκεν καταρρεύσει: Τα τέσσερα απειλητικά σενάρια».
Η εφημερίδα σημειώνει πως πριν από περίπου 30 χρόνια θυμωμένοι οδηγοί φορτηγών διαδήλωναν στα γαλλογερμανικά σύνορα και ήταν μια από τις δυνάμεις που άσκησαν πίεση στα δύο κράτη να ανοίξουν τα σύνορά τους. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα που οδήγησε σε αυτό που σήμερα αποκαλούμε Σένγκεν, δηλαδή μια ζώνη 1,7 εκατομμυρίων τετραγωνικών μιλίων ελεύθερης μετακίνησης, χωρίς διαβατήριο, στην καρδιά της Ευρώπης.
Ωστόσο σήμερα, υπογραμμίζει η βρετανική εφημερίδα, τα μέτρα ασφαλείας που έχουν εφαρμοσθεί έπειτα από τις επιθέσεις στο Παρίσι δίνουν μια εικόνα για το πως το εγχείρημα αυτό μπορεί να μαραθεί και να πεθάνει.
Οι FT προειδοποιούν ότι αυτό που απειλεί την Ευρώπη με πισωγύρισμα είναι το κύμα των περίπου ενός εκατομμυρίου προσφύγων που το 2015 έφτασαν στην Ευρώπη από τη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική.
Επιπλέον η πρόσφατη αποκάλυψη ότι τουλάχιστον τρεις τζιχαντιστές που συμμετείχαν στις επιθέσεις στο Παρίσι είχαν περάσει στην ΕΕ επωφελούμενοι από τις προσφυγικές ροές επιβεβαιώνοντας τους χειρότερους φόβους των αρχών ασφαλείας για τις αδυναμίες της συνθήκης Σένγκεν. Από τη στιγμή που ένας τρομοκράτης καταφέρει να περάσει τα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης τότε με ευκολία μπορεί να κινηθεί σε όλη την υπόλοιπη ζώνη, επισημαίνεται.
Ενδιαφέρουσα είναι η τοποθέτηση του Rainer Muenz , ειδικού σε προσφυγικά ζητήματα ο οποίος σημείωσε πως η Σένγκεν σχεδιάστηκε ενώ υπήρχε ακόμα το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Ο ίδιος υπογραμμίζει πως τα κομμουνιστικά καθεστώτα ήταν η αστυνομία των εξωτερικών συνόρων.
Η εφημερίδα συνεχίζει λέγοντας πως οι Βρυξέλλες προσπαθούν να στηρίξουν τη συνθήκη του Σένγκεν με μια σειρά από πρωτοβουλίες, που έχουν να κάνουν με τις ποσοστώσεις όσον αφορά στον αριθμό των προσφύγων που μπορούν να περάσουν, έως τις προσπάθειες να συνδράμουν την Τουρκία προκειμένου να συγκρατήσει τους τεράστιους αριθμούς προσφύγων.
Όμως, διερωτώνται οι FT, τι θα συμβεί εάν τίποτα απ΄όλα αυτά δεν αποδώσει; Και στο σημείο παραθέτει τα τέσσερα σενάρια.
Σενάριο πρώτο: Η αποπομπή της Ελλάδας
Η Ελλάδα είναι η Αχίλλειος πτέρνα του Σένγκεν υπογραμμίζουν οι αναλυτές της εφημερίδας και εξηγούν πως η χώρας μας είναι ο βασικός διάδρομος για τους πρόσφυγες προς την υπόλοιπη Ευρώπη και κατά γενική ομολογία το λιγότερο ικανό κράτος της Ένωσης.
Η οποιαδήποτε χώρα στη θέσης της θα δυσκολευόταν με την εισροή προσφύγων από την Τουρκία, αναφέρεται στην ανάλυση ωστόσο επισημαίνεται πως η αποτυχία της Ελλάδας να σφραγίσει τα σύνορά της ή να προχωρήσει με τις διεκπεραιώσεις των αιτήσεων για το άσυλο δεν είναι τίποτα άλλο από εμπαιγμό της αρχής ότι το πρώτο κράτος που δέχεται το κύμα των μεταναστών είναι αποκλειστικά υπεύθυνο για την τύχη του μετανάστη. Αντίθετα, συνεχίζει η εφημερίδα, η Αθήνα έχει την τάση να αφήνει τους πρόσφυγες να συνεχίζουν το ταξίδι τους, έτσι ώστε να γίνουν το πρόβλημα κάποιου άλλου.
«Αυτή η μετάθεση της ευθύνης είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο η συνθήκη του Σένγκεν καταρρέει», δήλωσε ένας ανώτατος Ευρωπαίος αξιωματούχος που διαχειρίζεται την κρίση, όπως αναφέρουν αλλά δεν κατονομάζουν οι Financial Times.
Η εφημερίδα συνεχίζει υπενθυμίζοντας πως στον κώδικα της συνθήκης Σένγκεν υπάρχει η πρόβλεψη για την αποπομπή μιας χώρας όταν αυτή παρουσιάζει για συστηματικές ελλείψεις στη διαχείριση των συνόρων. Πρόκειται για την «ελληνική ρήτρα», όπως φέρεται ότι την ονομάζουν αρκετοί Ευρωπαίοι που σκέφτονται μήπως την ενεργοποιήσουν.
Από μια άποψη η αποπομπή της Ελλάδας δεν θα επιφέρει μεγάλες διαφορές, εκτιμούν οι FT και διευκρινίζουν πως η χώρας μας δεν μοιράζεται χερσαία σύνορα με τις άλλες χώρες του Σένγκεν οπότε η αποπομπή της το πιο πιθανό είναι να μην περιοριστεί η ροή των μεταναστών. Επίσης σχολιάζεται ότι οι συνθήκες υποδοχής στην χώρα είχαν επίσης θεωρηθεί ανεπαρκείς με βάσει τον νόμο, για να επιστραφούν σε αυτήν πρόσφυγες από άλλα μέρη της Ευρώπης.
Όμως ανώτατοι αξιωματούχοι της Ε.Ε., τους οποίους επίσης δεν κατονομάζει η βρετανική εφημερίδα, θεωρούν ότι η απειλή της αποπομπής μπορεί να είναι ο μόνος τρόπος για να πειστεί η Ελλάδα να συμμορφωθεί και να ζητήσει άμεση βοήθεια από την υπηρεσία συνόρων της E.E, τη Frontex, κάτι που αρνείται να κάνει. Μερικοί αξιωματούχοι κάνουν λόγο για «ελληνική ανικανότητα», ενώ άλλοι φοβούνται ότι όπως και η Ιταλία, η ΄χώρα μας δεν θα εφαρμόσει ποτέ κανόνες που θα την κάνουν μια ζώνη προστασίας που θα προστατεύει την υπόλοιπη Ευρώπη από τους μετανάστες.
Σενάριο δεύτερο: Η σιωπηλή επιστροφή των συνόρων
Η εφημερίδα κάνει αναφορά στη σταδιακή και μεθοδική ύψωση συνόρων στην ΕΕ. Μιλά για συρματόσχοινα στα σύνορα της Σλοβενίας με την Κροατία και την Αυστρία, αλλά και για παρόμοιες πρακτικές που εφαρμόζουν βαλκανικές χώρες που είναι εκτός Ε.Ε. στα βόρεια της Ελλάδας.
Αν και τα σύνορα δεν είναι εντελώς κλειστά η επιλογή αυτή είναι σε ισχύ για ορισμένους συνεχίζει η εφημερίδα φέρνοντας για παράδειγμα πως ακόμη και εντός της συνθήκης Σένγκεν, η Γερμανία, η Σουηδία, η Αυστρία και η Γαλλία επιβάλλουν πιο αυστηρούς περιορισμούς, με την άδεια της Ε.Ε. Οι επιθέσεις στο Παρίσι συνέβαλαν σε αυτό. Αν και η ΕΕ επιμένει ότι τα μέτρα είναι έκτακτα και προσωρινά, όλες οι κυβερνήσεις γνωρίζουν πως θα είναι δύσκολο να αντιστραφεί η ισχύουσα κατάσταση.
Τρίτο σενάριο: Αρχιπέλαγος κέντρων ασύλου
Με τους φράκτες και τα εμπόδια έρχεται και η ανάγκη για διαχείριση των συγκεντρωμένων προσφύγων. Το Πάσαου στη Γερμανία, το Σπίλφελντ στην Αυστρία, το Σέντιλ στη Σλοβενία, είναι παλιές παραμεθόριες όπως αυτές που θα μπορούσαν στο τέλος να γίνουν οι ζώνες διέλευσης ή τα κέντρα υποδοχής. Η Ευρώπη ενδέχεται να δει την ανάδυση ενός αρχιπελάγους με κέντρα ασύλου στα σύνορά της.
Κάποιοι θέλουν τα κέντρα αυτά να βρίσκονται στις χώρες εισόδου - Ελλάδα και Ιταλία-, ή κατά μήκος του βαλκανικού μονοπατιού προς την Κροατία.
«Οι εικόνες θα είναι φρικτές, αλλά τι άλλο μπορούμε να κάνουμε; Είναι ήδη φρικτές» δήλωσε ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος.
Η Βάιρα Βάικ Φραϊμπέργκα, πρώην πρόεδρος της Λετονίας και πρόσφυγας στα χρόνια του πολέμου, λέει ότι τέτοια κέντρα μπορεί να είναι αναπόφευκτα. «Όταν έχεις εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους εκτοπισμένους από το σπίτι τους, πρέπει να τους βάλεις κάπου. Το να είσαι πρόσφυγας είναι σκληρό. Έτσι είναι τα πράγματα»
Τέταρτο σενάριο: Η Σένγκεν υποχωρεί
Αν η Ελλάδα είναι η Αχίλλειος πτέρνα της Σένγκεν, η Γερμανία μπορεί να είναι η δύναμη που το κρατάει ενωμένο αναφέρει η εφημερίδα αναλύοντας το τέταρτο και τελευταίο σενάριο.
Σύμφωνα με τους FT η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει αποκλείσει την ιδέα της απομόνωσης. Επιπλέον δεν είναι προετοιμασμένη για τη χρήση βίας κατά προσφύγων από Γερμανούς φύλακες.
Όμως η πίεση αυξάνεται συνεχίζουν οι FT που κάνουν αναφορά στο αντι-μεταναστευτικό κόμμα Alternative fur Deutschland που κάνει πραγματοποιεί εκστρατεία με αίτημα τα «κλειστά σύνορα» προκειμένου να αποφευχθεί «η τρομοκρατία στη Γερμανία».
Ακόμη και ο ηγέτης μιας εβραϊκής κοινότητας τάχθηκε αυτή την εβδομάδα υπέρ των ποσοστώσεων, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου πως πολλοί από τους νεοεισερχόμενους δεν μοιράζονται τις γερμανικές αξίες περί ανοχής.
Οι Financial Times σχολιάζουν πως η εφαρμογή συνοριακών ελέγχων θα είναι ιδιαίτερα δαπανηρή καθώς δεν υπάρχει το απαραίτητα ανθρώπινο προσωπικό, ο εξοπλισμός ή η υποδομή. Θα μπορούσε να ισχύσει ένα σενάριο όπου η Σένγκεν θα μεταλλασσόταν σε κάτι μικρότερο, δηλαδή μικρότερες ζώνες ελεύθερης διακίνησης. Μια τέτοια διάλυση θα σηματοδοτούσε μια επικίνδυνη συλλογική απώλεια εμπιστοσύνης.
«Αν το πνεύμα εγκαταλείψει τις καρδιές μας, θα χάσουμε κάτι παραπάνω από τη συνθήκη Σένγκεν...Ένα ενιαίο νόμισμα δεν μπορεί να υπάρξει εάν η Σένγκεν καταρρεύσει» καταλήγουν οι FT επικαλούμενες τις πρόσφατες δηλώσεις του επικεφαλής της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ.