Δύο ελληνικές οργανώσεις, η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης (ΕΟΔ), που διεξάγει επιχειρήσεις διάσωσης προσφύγων στη θάλασσα, καθώς και η Αλληλεγγύη Λέσβου (πρώην κατασκηνώσεις ΠΙΚΠΑ), η οποία προσέφερε καταφύγιο σε χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες, μοιράζονται το Βραβείο Νάνσεν για τους Πρόσφυγες 2016, μια διάκριση με διεθνές κύρος που απονέμει κάθε χρόνο η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες.
Ο Κωνσταντίνος Μητράγκας, ο οποίος εκπροσώπησε την ΕΟΔ, μια μη κυβερνητική οργάνωση στην οποία συμμετέχουν εθελοντές, και η Έφη Λατσούδη της Αλληλεγγύης Λέσβου (των πρώην κατασκηνώσεων ΠΙΚΠΑ) «επελέγησαν για τις ακούραστες εθελοντικές προσπάθειές τους κατά τη διάρκεια της κρίσης των προσφύγων στις ελληνικές ακτές το 2015», όπως διευκρίνισε η Ύπατη Αρμοστεία σε ανακοίνωσή της.
Η ΕΟΔ επελέγη για το έργο της «24 ώρες το 24ωρο για τη διάσωση μεταναστών που κινδύνευαν στη θάλασσα» και η Έφη Λατσούδη «για τη συμπόνια και τις φροντίδες που προσφέρθηκαν στους πιο ευάλωτους μετανάστες και πρόσφυγες που αφίχθησαν στο νησί της Λέσβου».
Κ. Μητράγκας: «Ζήσαμε πρωτόγνωρες καταστάσεις»
«Γράψαμε μια νέα σελίδα στο κεφάλαιο μαζική διάσωση με πρωτόγνωρες καταστάσεις ακόμα και για εμάς. Είχαμε να διασώσουμε νύχτα, ταυτόχρονα 70 ανθρώπους που επέβαιναν σε μια πλαστική βάρκα, χωρίς να φορούν σωσίβια» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γενικός γραμματέας της ΕΟΔ, Κωνσταντίνος Μητράγκας.
Μέχρι να χτυπήσει την πόρτα της χώρας η μεγάλη προσφυγική κρίση, η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης είχε λίγα προγράμματα διάσωσης στη θάλασσα με τη συμμετοχή των εθελοντών διασωστών της από τα παραρτήματα των νησιών. «Η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης σέβεται τον άνθρωπο και δεν βλέπει πρόσφυγες ή Έλληνες. Από τη στιγμή που το πρόβλημα ήταν μέσα στα χωρικά μας ύδατα δεν ήταν δυνατόν να μην βοηθήσουμε», εξηγεί ο Βαγγέλης Συμβουλίδης, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΟΔ. Την περίοδο των μεγάλων προσφυγικών ροών η ΕΟΔ έθεσε σε λειτουργία το πρόγραμμα «Αιγέας» και ενεργοποίησε την άμεση μεταφορά σκαφών και εθελοντών από όλα τα παραρτήματά της προς τη Λέσβο, την Κω και τη Σάμο.
Στα τρία αυτά νησιά οι διασώστες έζησαν έντονες στιγμές. «Όλες οι διασώσεις είναι δύσκολες. Όμως πάντα το πιο δύσκολο είναι όταν έχεις νεκρούς και φυσικά όταν έχεις να κάνεις με παιδιά. Είναι δύσκολο να δεχτείς το γιατί να χαθεί ένας άνθρωπος.
Έχεις να παλέψεις με το συναίσθημα γιατί να μην προλάβω να είμαι εκεί στην ώρα μου ή γιατί να μην κάνω ακόμα περισσότερα από αυτά που έκανα για να βοηθήσω όσους περισσότερους μπορώ», εξομολογείται ο Κωνσταντίνος Μητράγκας.
Η διάσωση των προσφύγων είχε άλλη μία δυσκολία για την ΕΟΔ, την παρ'ολίγο καταστροφή της Ομάδας σε οικονομικό επίπεδο, όπως λένε οι δύο εκπρόσωποί της. «Το κόστος ήταν πολύ μεγάλο και δεν είναι εύκολο να βρεις χορηγούς σε αυτά τα μεγέθη. Αλλά για εμάς ήταν μονόδρομος να είμαστε εκεί όπου κινδυνεύει η ανθρώπινη ζωή. Δεν μπορούσαμε να κάνουμε κάτι λιγότερο από αυτό». Πρόσφατα, η Ομάδα πήρε χορηγία από το υπουργείο Εξωτερικών της Νορβηγίας ύψους ενός εκατομμυρίου ευρώ για την κατασκευή τεσσάρων νέων διασωστικών σκαφών μαζί με καύσιμα, εκπαίδευση και εξοπλισμό. Επίσης, οι πέντε μεγάλοι διασωστικοί οργανισμοί της Ευρώπης, από την Νορβηγία, την Αγγλία, τη Γερμανία, την Ολλανδία και τη Σουηδία, τους παρείχαν πέρυσι κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης σκάφη, εκπαίδευση και ανθρώπινο δυναμικό.
Σύμφωνα με τον Ύπατο Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, Φιλίπο Γκράντι, η ΕΟΔ και η Έφη Λατσούδη αρνήθηκαν να παραμείνουν απλοί θεατές χωρίς να αναλάβουν δράση και για αυτό τους αξίζει «πλήρως το βραβείο Νάνσεν».
Περίπου 850.000 άνθρωποι που εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους - τη Συρία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν - το 2015 για να σωθούν από ένοπλες συρράξεις έφθασαν διά θαλάσσης στην Ελλάδα, εκ των οποίων περίπου 500.000 στη Λέσβο. Τον Οκτώβριο του 2015, στο αποκορύφωμα της κρίσης, στο νησί καταγράφονταν πάνω από 10.000 αφίξεις την ημέρα.
Τουλάχιστον 270 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα προσπαθώντας να φθάσουν στις ακτές της Ελλάδας το 2015.
Το 2015 η ΕΟΔ, η οποία δημιουργήθηκε το 1978, διεξήγαγε 1.053 επιχειρήσεις και έσωσε 2.500 ζωές.
Στη Λέσβο, οι πρώην κατασκηνώσεις ΠΙΚΠΑ υποδέχθηκαν τους πιο ευάλωτους πρόσφυγες και μετανάστες - γυναίκες που έχασαν τα παιδιά τους σε ναυάγια κατά τη διάρκεια της προσπάθειάς τους να φθάσουν στην Ελλάδα, έγκυες, ενήλικους ή παιδιά με αναπηρία... Στο αποκορύφωμα της κρίσης, η Αλληλεγγύη Λέσβου, ένας καταυλισμός με ονομαστική χωρητικότητα 150 θέσεων, φιλοξενούσε μέχρι και 600 πρόσφυγες, ενώ διένειμε 1.000 γεύματα την ημέρα.
Η Έφη Λατσούδη είναι μια από τους εθελοντές και τις εθελόντριες που μεταμόρφωσαν το 2012 την άλλοτε παιδική κατασκήνωση σε καταυλισμό υποδοχής προσφύγων, με τη βοήθεια των τοπικών αρχών.
Όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης επιλέχθηκε «για τις ακατάπαυστες προσπάθειές της να σώζει πρόσφυγες σε κατάσταση κινδύνου στη θάλασσα» και η Έφη Λατσούδη «για τη συμπόνια και τη φροντίδα προς τους πλέον ευάλωτους πρόσφυγες που φτάνουν στη Λέσβο».
Ε. Λατσούδη: «Το πραγματικό βραβείο είναι να σταματήσουν να πνίγονται οι πρόσφυγες»
«Προσπαθήσαμε να σταθούμε αλληλέγγυοι σε μια πολύ δύσκολη στιγμή. Και νομίζω ότι η κατάσταση ήταν δραματική τόσο για τους πρόσφυγες όσο και για τους αλληλέγγυους που ανέπτυσσαν δράσεις. Στο ΠΙΚΠΑ ήρθαν μεγάλοι αριθμοί ανθρώπων που έχασαν δικούς τους στη θάλασσα και νομίζω ότι τραυματιστήκαμε όλοι, βγήκαμε όλοι από αυτή την ιστορία με βαθιές πληγές», «Προσπαθήσαμε να σταθούμε αλληλέγγυοι σε μια πολύ δύσκολη στιγμή. Και νομίζω ότι η κατάσταση ήταν δραματική τόσο για τους πρόσφυγες όσο και για τους αλληλέγγυους που ανέπτυσσαν δράσεις λέει η ψυχολόγος Έφη Λατσούδη και προσθέτει πως θυμάται έντονα μια μητέρα που έχασε σε ναυάγιο τρία από τα τέσσερα παιδιά της, το ένα από τα οποία ήταν έξι μηνών. «Νομίζω ότι την εικόνα της δεν θα την ξεχάσω ποτέ» σημειώνει.
Το βραβείο Νάνσεν, που θεσπίστηκε το 1954 στη μνήμη του Νορβηγού εξερευνητή της Αρκτικής και πρώτου Ύπατου Αρμοστή για τους Πρόσφυγες το 1921, Φρίντγιοφ Νάνσεν, απονέμεται κάθε χρόνο σε ένα άτομο ή οργανισμό για το εξαιρετικό έργο τους για τους πρόσφυγες. Σκοπός του βραβείου είναι να επιστήσει την προσοχή στις δοκιμασίες που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες και να ενθαρρύνει τη διεθνή βοήθεια και συνεργασία για το σκοπό αυτό.
Πρώτη τιμώμενη με το βραβείο ήταν η πρώην πρώτη κυρία των ΗΠΑ, Έλινορ Ρούσβελτ, και ακολούθησαν μεταξύ άλλων το Διεθνές Κίνημα του Ερυθρού Σταυρού, οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα», ο τενόρος Λουτσιάνο Παβαρότι, ο γερουσιαστής Τεντ Κένεντι, η φωτορεπόρτερ Αλιξάντρα Φαζίνα και το κολομβιανό δίκτυο γυναικών «Πεταλούδες», που βοηθά τις γυναίκες που πέφτουν θύματα βίας. Πέρυσι το ίδιο βραβείο είχε απονεμηθεί στη δασκάλα Ακίλα Ασίφι, πρόσφυγα από το Αφγανιστάν, η οποία έχει αφιερώσει τη ζωή της στην εκπαίδευση των κοριτσιών προσφύγων στο Πακιστάν.
Η τελετή απονομής του Βραβείου Νάνσεν στην Έφη Λατσούδη και την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης θα διεξαχθεί στις 3 Οκτωβρίου στη Γενεύη. Το βραβείο περιλαμβάνει ένα αναμνηστικό μετάλλιο και χρηματικό έπαθλο 100.000 δολαρίων. Τα χρήματα θα διατεθούν σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ σε δράσεις ενίσχυσης των προσφύγων της ΕΟΔ και του πρώην ΠΙΚΠΑ.
(Με επιπλέον πληροφορίες από ΑΠΕ - ΜΠΕ)