Πώς θα σας φαινόταν εάν θα μπορούσατε να δείτε τη φορολογική δήλωση του γείτονά σας, του συναδέλφου, του διευθυντή σας, του/της πρώην, ενός παλιού κολλητού ή και ενός που δεν συμπαθείτε; Κάπως δελεαστικό, δεν νομίζετε; Ωστόσο, μην βιαστείτε να βγάλετε γρήγορα συμπεράσματα αφού εάν είστε πολίτης της Νορβηγίας και αποφασίσετε να δείτε τι δηλώνει κάποιος γνωστός σας, τότε εκείνος θα δει ότι εσείς, είδατε. Άβολο! Αλλά στη Νορβηγία απολύτως δυνατό.
Ο David Just, οικονομολόγος στη συμπεριφορικήχρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Cornell εξηγεί στο qz.com ότι είναι πολύ πιθανό κάποιος μπορεί να εξετάσει την απόφαση να κρυφοκοιτάξη τη φορολογική δήλωση κάποιου σαν εξίσωση. Σε αυτή θα υπάρχει το εκτιμώμενο ρίσκο και η πιθανότητα το ρίσκο αυτό να γίνει πραγματικότητα (κυρίως εάν το πρόσωπο του οποίου κπάποιος ''είδε'' τα φορολογικά του στοιχεία είναι πολύ κοντινό). Πρόκειται για ένα πολύ απλό παράδειγμα στα μαθηματικά όπου εξετάζονται οι έλλογες αποφάσεις ατόμων όταν εκείνα είναι αναγκαίο να ζυγίσουν το κόστος και το όφελος μίας απόφασης.
Το γεγονός ότι γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι η πράξη τους δεν θα μείνει κρυφή κάνει την απόφασή τους ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα. «Παρατηρώ ότι το γεγονός αυτό παίζει πολυ σημαντικό ρόλο στην αποτροπή όλοι να κοιτούν πόσα χρήματα βγ'άζει ο καθένας», εξηγεί ο Just.
Πράγματι, ο Ricardo Perez-Truglia, βοηθός καθηγητής Οικονομικών στο UCLA, έχει μελετήσει πώς το ανοιχτό σύστημα υποβολής φορολογικών δηλώσεων στη Νορβηγία επηρεάζει τη συμπεριφορά των πολιτών. Αρχικά, μπορούσε κανείς να πλοηγηθεί ανώνυμα, αλλά αυτό άλλαξε το 2014, λέει στο qz.com
«Τότε ο αριθμός των ατόμων α οποία χρησιμοποιούσαν την πλατφόρμα μειώθηκε ραγδαία. Υπήρχαν ακόμη άνθρωποι οι οποίοι επισκέπτονταν τη σελίδα αλλά όχι για να κοιτάξουν τους λογαριασμούς συμπολιτών τους, αλλά για να δουν ποιος είδε το εισόδημά τους».
Ο Perez-Truglia συμφωνεί ότι όσο πιο κοντά είναι δύο άτομα τόσο περισσότερο εξετάζουν το όφελος και το κόστος της επιλογής μα δουν τη φορολογική δήλωση του άλλου. «Δεν νοιάζεσαι να δεις πόσα βγάζει ένας άγνωστος αλλά σε νοιάζει πόσα βγάζει ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής σου στη δουλειά». Σαφέστατα το ρίσκο του να εξετάσει κανείς το εισόδημα ενός δημοσίου προσώπου, όπως οι πολιτικοί, είναι μικρότερο αφού το όνομά του χρήστη που θα δει πόσα δηλώνει πχ ένας υπουργός θα είναι ένα από τα χιλιάδες άλλα που θα έχουν επίσης ελέγξει τον λογαριασμό.