Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, όροι όπως «drones», «UAV» (unmanned aerial vehicles) και άλλα παρεμφερή συναντώνταν κυρίως στη σφαίρα της στρατιωτικής τεχνολογίας. Ωστόσο, τα πράγματα αλλάζουν, και σήμερα όλοι γνωρίζουν τι εστί drone, και ουκ ολίγοι είναι αυτοί οι οποίοι κατέχουν κιόλας. Για πολλούς αποτελούν ένα νέο είδος ενδιαφέροντος «παιχνιδιού»: Μάλλον ακριβό (και ως εκ τούτου...για μεγάλους), αλλά ταυτόχρονα με πολλές δυνατότητες, που μπορεί ως εκ τούτου να χρησιμοποιηθεί και για επαγγελματικούς σκοπούς, πχ την καταγραφή βίντεο για διάφορους σκοπούς από αέρος. Ωστόσο, οι χρησιμότητες των drones πηγαίνουν πολύ παραπέρα, και απόδειξη για αυτό είναι οι ανακοινώσεις των πρόσφατων ετών σχετικά με διερεύνηση των δυνατοτήτων τους όσον αφορά στις παραδόσεις πακέτων, τόσο για σκοπούς e-commerce/ παραγγελιών, όσο και για πιο «ανθρωπιστικού»/ υγειονομικού χαρακτήρα, όπως τις αποστολές νοσοκομειακών δειγμάτων σε εργαστήρια για ανάλυση ή τις αποστολές ιατρικών εφοδίων σε απομακρυσμένες περιοχές.
Αυτή είναι και η «αρένα» στην οποία δραστηριοποιείται ο Ανδρέας Ραπτόπουλος, ιδρυτής της Matternet στη Σίλικον Βάλεϊ (Καλιφόρνια), μια από τις σημαντικότερες κοιτίδες της σύγχρονης τεχνολογίας. Ο ίδιος κατέληξε στη διάσημη «Κοιλάδα του Πυριτίου» μετά από μια μακρά διαδρομή, που ξεκίνησε από τον Βύρωνα, πέρασε από το Πανεπιστήμιο Πατρών, συνεχίστηκε στο Λονδίνο και «απογειώθηκε» με τους έλικες των drones στις ΗΠΑ.
Matternet: Παραδόσεις από drones
«Η Matternet έχει ως στόχο της δημιουργία τεχνολογίας που βασίζεται σε drones για δίκτυα logistics για μεταφορά ελαφρών αγαθών (lightweight goods). Κάνουμε έρευνα και ανάπτυξη πάνω σε πλατφόρμες, interfaces και ιπτάμενα οχήματα (quadcopters). Φτιάχνουμε λογισμικό που “τρέχει” τα drones, λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα δεδομένα μιας πτήσης» εξηγεί ο κ. Ραπτόπουλος, λίγο πριν προχωρήσει σε ένα πιο αναλυτικό παράδειγμα.
«Ας πούμε ότι θέλουμε να στείλουμε ένα πακέτο με δείγματα από ένα νοσοκομείο, π.χ. τον “Ευαγγελισμό”, στο “Ερρίκος Ντυνάν” για ανάλυση. Ο διαχειριστής (operator) υποβάλλει το αίτημα στο σύστημα, και από εκεί και το πέρα, το Matternet cloud system αναλύει τέσσερις παράγοντες, πρώτος εκ των οποίων είναι το έδαφος, βάσει δημόσια διαθέσιμων δεδομένων (πχ Google Earth) σχετικά με την ανύψωσή του σε κάθε ζώνη της περιοχής όπου γίνεται η πτήση. Δεύτερος είναι η διαμόρφωση του εναερίου χώρου: Σε όλο τον κόσμο, ο εναέριος χώρος είναι διαμορφωμένος με τον ίδιο τρόπο, και στο χαμηλότερο τμήμα του, το “class G”, δεν πετά επανδρωμένο όχημα, με την εξαίρεση ελικοπτέρων που αναλαμβάνουν αποστολές εκτάκτου ανάγκης κ.α. Οπότε τα δικά μας οχήματα πάντα πετούν σε class G και έχουμε συστήματα για να μην φεύγουν από εκεί».
Οι άλλοι δύο παράγοντες που αναλύει το σύστημα είναι η πυκνότητα πληθυσμού- «δεν θέλουμε να πετάμε πάνω από περιοχές όπου, αν είχαμε πτώση, θα προκαλούσε μεγάλη ζημιά, οπότε δεν πετάμε πάνω από μεγάλες οδικές αρτηρίες, σχολεία, πλατείες κ.ο.κ»- και ο καιρός, καθώς «για να έχεις καλή απόδοση πτήσης και να μπορέσεις να υπολογίσεις τον χρόνο άφιξης πρέπει να διαθέτεις δεδομένα καιρού σε μικρότερη κλίμακα, πχ εάν έχεις κόντρα αέρα, σου μειώνει δραματικά την εμβέλεια».
Όπως εξηγεί ο κ. Ραπτόπουλος, το cloud σύστημα (Matternet M2) αναλύει αυτά τα στοιχεία, βγάζει τη βέλτιστη δυνατή διαδρομή και δεσμεύει το κομμάτι του εναέριου χώρου που θα χρησιμοποιηθεί για αυτήν, ώστε να μη χρησιμοποιηθεί ένα άλλο όχημα. Όσον αφορά στο πώς ακριβώς γίνεται αυτή η δέσμευση, υπογραμμίζει πως η Matternet συμμετέχει σε ένα project της NASA – Unmanned Aerial Systems Traffic Management- στο πλαίσιο του οποίου υποβάλλονται δεδομένα από κάθε ενδιαφερόμενη/ δραστηριοποιούμενη εταιρεία (όπως η Amazon, η Google κ.α.) και στη συνέχεια δίνεται η άδεια για τη δέσμευση και πτήση. Όπως αναφέρει ο κ. Ραπτόπουλος, παρεμφερή projects «τρέχουν» ήδη και στην Ευρώπη, τονίζοντας παράλληλα πως «είμαστε οι μόνοι που δραστηριοποιούμαστε σε αυτό το κομμάτι του εναέριου χώρου, οπότε οι αρμόδιες αρχές δεσμεύουν τμήμα του μόνο για εμάς».
Drones και βάσεις
Η Matternet αναπτύσσει η ίδια τα drones που χρησιμοποιεί, τα οποία είναι quadcopters της κλάσης κάτω των 25 κιλών, που κινούνται αυτόνομα μέσω GPS. «Τα δικά μας είναι των 12 κιλών, με δυνατότητα μεταφοράς φορτίου μέχρι δύο κιλών και εμβέλεια 20 χιλιομέτρων. Τα κατασκευάζουμε εμείς, στην Καλιφόρνια» επισημαίνει ο κ. Ραπτόπουλος.
Όσον αφορά στο πού τα drones αυτά θα προσγειώνονται, απογειώνονται και φορτίζουν, σημαντικό ρόλο στο σύστημα έχουν οι ειδικές βάσεις- πλατφόρμες προσγείωσης. «Αν υποθέσουμε ότι θέλεις να ενώσεις τα δύο νοσοκομεία, βάζεις πλατφόρμα προσγείωσης και στα δύο τους, που αναλαμβάνει και την επαναφόρτιση. Υπάρχουν αισθητήρες που καθοδηγούν το όχημα για προσγείωση ακριβείας σε επιφάνεια 1x1μ., και, όταν προσγειωθεί, έχουμε εξελίξει μια τεχνολογία που το “κλειδώνει” και μετά από μόνο του αλλάζει τη μπαταρία, παίρνοντας μια καινούρια, αφήνοντας το δέμα και συνεχίζοντας. Όσον αφορά την “παλιά” μπαταρία, αυτή επαναφορτίζεται στη βάση, η οποία, ανάλογα με την κίνηση, μπορεί να φορτίζει είτε μία είτε δέκα μπαταρίες την ώρα».
Όπως σημειώνει ο κ. Ραπτόπουλος, το πρώτο ευρωπαϊκό δίκτυο τέτοιου τύπου προορίζεται για το πρώτο εξάμηνο του 2017, σε πιλοτικό πλαίσιο. «Η εταιρεία εξελίσσει την τεχνολογία αυτή εδώ και τρία χρόνια, αρχίσαμε τον Νοέμβριο του 2013. Έχουμε κάνει πολλά πιλοτικά προγράμματα σε πολλές περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου, έχουμε δουλέψει με τους Γιατρούς του Κόσμου, τη Unicef κ.α. Θεωρούμε ότι έχουμε αρκετή εμπειρία για να μπορούμε να πετάξουμε σε μια ευρωπαϊκή πόλη και να μεταφέρουμε διαγνωστικό υλικό (δείγματα) μεταξύ νοσοκομείων. Αξίζει να σημειώσουμε πως οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν μεγαλύτερη “ευελιξία” από τις ΗΠΑ σε θέματα νομικού πλαισίου. Αρχίσαμε συνεργασία με την ελβετική υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας και γίναμε η πρώτη εταιρεία που πιστοποιήθηκε για logistics operations με πλήρως αυτόνομα drones. Επιδιώκουμε να πιστοποιηθούμε σε όλο τον κόσμο. Όταν έχεις χειριστή (και το drone δεν κινείται αυτόνομα) έχεις τον περιορισμό ότι δεν μπορείς να πετάξεις πέρα από το οπτικό πεδίο, δηλαδή μιλάμε για εμβέλεια μέχρι 500 μέτρων».
Θέματα ασφαλείας και κοινή γνώμη
Βεβαίως, με όλη την πρόοδο της τεχνολογίας πάνω στα μη επανδρωμένα, αυτόνομα οχήματα, πολλοί έχουν αμφιβολίες ως προς κατά πόσον η χρήση τους είναι πραγματικά ασφαλής, καθώς είναι βαθιά ριζωμένη η αντίληψη πως ένας άνθρωπος χειριστής στο πηδάλιο, έστω και εξ αποστάσεως, είναι πιο ασφαλής επιλογή από ένα «αυτόματο», καθώς διατηρεί άνθρωπο στο «κύκλωμα», με δυνατότητα ταχείας αντίδρασης σε απρόσμενα περιστατικά. Ο κ. Ραπτόπουλος εκτιμά πως η κοινή γνώμη είναι πιο έτοιμη στις ΗΠΑ για ευρεία, καθημερινή χρήση των drones, «αλλά επειδή η χώρα είναι τεράστια και έχει πολύπλοκο εναέριο σύστημα, η FAA (Federal Aviation Administration- η αμερικανική υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας) κινείται αναγκαστικά πιο αργά από ό,τι στην Ευρώπη.
«Όταν ένα όχημα είναι μη επανδρωμένο, πρέπει να φροντίσεις να μην αποτελεί απειλή στον εναέριο χώρο ή στο έδαφος. Έχουμε μια συγκεκριμένη ζώνη λειτουργίας, και επιπλέον έχουμε αισθητήρες που, αν διαπιστώσουν απόκλιση άνω των πέντε μέτρων από το σημείο της διαδρομής όπου πρέπει να είναι, ανοίγει αλεξίπτωτο. Αυτό είναι σημαντικό μέτρο προστασίας, επειδή ξέρεις πως δεν πρόκειται ποτέ να βρεθεί σε κομμάτι εναέριου χώρου που μπορείς να προκαλέσεις βλάβη σε άλλο εναέριο όχημα».
«Στο δεύτερο κομμάτι τώρα, το αλεξίπτωτο- το οποίο ανοίγει αυτόματα και αυτόνομα, με δικό του σύστημα και μπαταρία- θα επιβραδύνει το όχημα σε επίπεδο ταχύτητας που, εάν χτυπούσε σε κεφάλι, δεν θα προκαλούσε βλάβη. Με αυτό τον τρόπο “χτίζεις” το “safety case” όταν απευθύνεσαι σε μια υπηρεσία πολιτικής αεροπορίας- επίσης, πρέπει να κινηθεί σε επίπεδο ποιότητας αντίστοιχο της λειτουργίας», αναφέρει ο κ. Ραπτόπουλος, προσθέτοντας πως στη Μatternet έχει επενδύσει και η Mercedes Benz, με στόχο τη συνεργασία για τον συνδυασμό των οχημάτων της με τα drones της Matternet, πχ σε αυτοκίνητα με βάσεις για drones.
Από τον Βύρωνα στη Σίλικον Βάλεϊ: Ο δρόμος προς τη Matternet και η Ελλάδα
Σε πιο προσωπικό επίπεδο, ο κ. Ραπτόπουλος περιγράφει την πορεία που τον έφερε στη Σίλικον Βάλεϊ και τη Matternet, εκφράζοντας και τις απόψεις του όσον αφορά στην τεχνολογική έρευνα και ανάπτυξη στην Ελλάδα. «Γεννήθηκα στον Βύρωνα στην Αθήνα, πήγα στο Πανεπιστήμιο Πατρών και σπούδασα στο Τμήμα Μηχανολόγων και Αεροναυπηγών Μηχανικών, από το οποίο αποφοίτησα πρώτος. Έλαβα υποτροφία για το Βασιλικό Κολλέγιο Τέχνης στο Λονδίνο, όπου σπούδασα σχεδιασμό ο οποίος βασίζεται σε τεχνολογία. Αποφοιτώντας από εκεί, έκανα την πρώτη μου εφεύρεση, που οδήγησε στην πρώτη μου εταιρεία: Μια τεχνολογία που μετασχημάτιζε τον θόρυβο σε ambient μουσική. Αυτό είχε εφαρμογή σε διάφορα μέρη όπως πχ σε γραφεία, και την αγόρασε η Herman Miller, εταιρεία του χώρου των επίπλων γραφείου στις ΗΠΑ. Η εταιρεία μου λεγόταν Future Acoustic και λειτούργησε για 10 χρόνια από το Λονδίνο. Στη συνέχεια, θέλησα να μπω ξανά στα μηχανολογικά, και ανακάλυψα στη Σίλικον Βάλεϊ το Singularity University του ελληνοαμερικανού Πίτερ Διαμαντή. Αυτό το project το ξεκίνησα το 2011, και η εταιρεία στήθηκε τον Δεκέμβριο εκείνου του έτους. Αρχικά επιβιώσαμε με οικονομίες δικές μας και μετά άρχισαν να εμφανίζονται επενδυτές που εξεδήλωσαν ενδιαφέρον. Ήμασταν η πρώτη startup με 100% προσανατολισμό σε παραδόσεις με drones (drone delivery), κάτι που μας έδωσε συγκριτικό πλεονέκτημα».
Ποια είναι η θέση της Matternet στην εν λόγω «αρένα»; «Θεωρούμε πως είμαστε η εταιρεία που ηγείται μεταξύ των startups σε αυτό τον τομέα. Η έδρα μας είναι στο Menlo Park, είμαστε 20 άτομα και πέρυσι λάβαμε υψηλή διάκριση από το World Economic Forum, ως εταιρεία technology pioneer. Υπάρχουν συνομιλίες για πιθανές μελλοντικές συνεργασίες με μεγάλες εταιρείες του e-commerce, εταιρείες logistics (UPS, FedEx), έχουμε συναντηθεί με τουλάχιστον επτά εταιρείες εθνικών ταχυδρομείων από ευρωπαϊκές χώρες και έχουμε ήδη συνεργασία με τα Ελβετικά Ταχυδρομεία (Swiss Post). Επίσης, έχουμε και τις εταιρείες με τις οποίες εξελίσσουμε μαζί τεχνολογία, όπως η Mercedes Benz, που είναι μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες παραγωγής βαν- μια συνεργασία που μας δίνει ένα φοβερό κανάλι στην αγορά».
Όσον αφορά στην κατάσταση της έρευνας και ανάπτυξης στην Ελλάδα, ο κ. Ραπτόπουλος εκφράζει θετική άποψη: «Εγώ είμαι παιδί εντελώς του δημόσιου συστήματος παιδείας, και στο Πανεπιστήμιο Πατρών σπούδασα στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Μηχανικής, που το τρέχει ο Βασίλης Κωστόπουλος, το ο οποίο έχει τη φήμη ενός από τα καλύτερα εργαστήρια στον κόσμο στο αντικείμενο των ελαφρών υλικών για αεροναυπηγική. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει πολύ στην Ελλάδα. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι με καλά μυαλά, με καλά εργαστήρια που λάμπουν σε όλο τον κόσμο, λαμβάνουν μέρος σε διεθνή προγράμματα. Κατά τη γνώμη μου το εκπαιδευτικό σύστημα έχει υψηλή δυναμικότητα. Αυτό που αποτυγχάνει είναι το επιχειρηματικό πλαίσιο για startups στην Ελλάδα. Εγώ όταν ξεκίνησα τη Μatternet ζούσα στο Λονδίνο - εκεί η εταιρεία δεν θα μπορούσε να “ζήσει”- μπορούσε μόνο στη Σίλικον Βάλεϊ. Δεν είναι μόνο οι διαδικασίες, αλλά και το ότι υπάρχει ολόκληρο οικοσύστημα το οποίο υποστηρίζει αυτές τις εταιρείες. Αυτή είναι η μεγάλη ειδοποιός διαφορά που προσπαθούν αν επιτύχουν διάφορες χώρες, η μεγάλη πρόκληση. Η πρώτη ύλη στην Ελλάδα υπάρχει, το θέμα είναι τι γίνεται μετά. Υπάρχει και το brain drain, το οποίο δεν ξέρω πώς έχει επηρεάσει το οικοσύστημα στην Ελλάδα, αλλά αυτά τα φαινόμενα τα βλέπω κυκλικά. Μετά τη δυσκολία, η δυναμική θα αλλάξει και θα αρχίσουμε να αναπτυσσόμαστε. Αυτό που είναι φοβερό στις ΗΠΑ πάντως είναι ότι ο κόσμος είναι πολύ ανοιχτός στην αλλαγή και αισιόδοξος».
Και όσον αφορά στις προοπτικές των drones στην Ελλάδα και στην Ευρώπη; «Υπάρχουν πολλές εφαρμογές, πιστεύω πολύ στις ιατρικές εφαρμογές. Το καλοκαίρι, για παράδειγμα, ήμουν στις Κυκλάδες- μπορείς να συνδέσεις πολύ εύκολα νοσοκομεία και κέντρα υγείας. Η βασική αρχή είναι η μείωση χρόνων αναμονής. Βελτιστοποιείς δραματικά το logistics flow, κάτι που δεν μπορείς να κάνεις με επίγεια οχήματα. Τα drones είναι ελαφριά οχήματα για ελαφρά φορτία, και αυτό αλλάζει τη λογική σε σχέση με τον χρόνο αποστολής. Για αυτό είπαμε την εταιρεία Matternet: Το δίκτυο της ύλης. Σε σχέση με τον χρόνο, η πρόβλεψη είναι πολύ δύσκολη. Πιστεύω ότι στο τέλος της δεκαετίας θα δούμε αυτή την τεχνολογία να χρησιμοποιείται σε μεγάλη κλίμακα στην Ευρώπη. Μέσα στο 2017 - 2019 θα βλέπουμε όλο και πιο πολλά proof of concept και proof points».