Οι αρχές του 2016 αποδείχτηκαν ιδιαίτερα επώδυνες για μια μονάδα περίπου 100 Ρώσων μαχητών που υποστηρίζουν τις δυνάμεις του Σύριου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ στη βόρεια Συρία: Στις 3 Φεβρουαρίου, ο 38χρονος Μαξίμ Κολγκάνοφ σκοτώθηκε σε μάχη με αντάρτες κοντά στο Χαλέπι, όταν μία σφαίρα διαπέρασε το αλεξίσφαιρο και την καρδιά του. Μετά, στις 9 Μαρτίου, η ίδια μονάδα δέχτηκε πυρά κοντά στην Παλμύρα, και ο Σεργκέι Μορόζοφ, επίσης 38 ετών, χτυπήθηκε και πέθανε στον δρόμο προς το νοσοκομείο.
Πίσω στη νότια Ρωσία, παράσημα δόθηκαν στις οικογένειές τους, με έγγραφα με την υπογραφή του προέδρου Πούτιν. Τα εν λόγω μετάλλια, τα οποία είδε το Reuters, προορίζονταν να τιμήσουν τη θυσία που είχαν κάνει για τη χώρα τους. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζεται στο σχετικό δημοσίευμα του πρακτορείου, ο Κολγκάνοφ και ο Μορόζοφ δεν ήταν μισθωμένοι από τη ρωσική κυβέρνηση, αλλά βρίσκονταν στη Συρία ως ιδιώτες «contractors»- μέλη ενός μυστικού στρατού που έχει αποσταλεί κρυφά από το Κρεμλίνο στη Συρία.
Οι θάνατοι του Κολγκάνοφ, του Μορόζοφ και άλλων σαν αυτούς δεν έχουν δημοσιοποιηθεί. Οι οικογένειές τους αναφέρουν πως έλαβαν λίγες πληροφορίες και τους δόθηκε οδηγία να μη συζητήσουν το θέμα. Σε τουλάχιστον μια περίπτωση που ανακάλυψε το Reuters, η οικογένεια ενός μαχητή που σκοτώθηκε στη Συρία έλαβε αποζημίωση περίπου 100.000 δολαρίων.
Επίσημα, η Ρωσία συμμετέχει μόνο στις αεροπορικές επιχειρήσεις, με μόνο έναν μικρό αριθμό ανδρών των Ειδικών Δυνάμεων στο έδαφος. Η Μόσχα αρνείται πως στρατιώτες της εμπλέκονται στις τακτικές επιχειρήσεις στο έδαφος. Ωστόσο, συνεντεύξεις με πάνω από μια ντουζίνα άτομα με άμεση γνώση του θέματος, το Reuters έχει διαπιστώσει πως Ρώσοι μαχητές παίζουν μια σημαντικό ρόλο στις επιχειρήσεις στο έδαφος από ό,τι το Κρεμλίνο υποστηρίζει πως παίζουν οι τακτικές ρωσικές δυνάμεις.
Οι πηγές αυτές περιέγραψαν τους Ρώσους μαχητές ως «contractors» ή μισθοφόρους, που υπάγονται σε ιδιωτική εταιρεία, και όχι ως κανονικούς στρατιώτες. «Ωστόσο, παρά την ανεπίσημη ιδιότητά τους, σύμφωνα με τις αναφορές αυτές, επιχειρούν σε συντονισμό με τις ρωσικές δυνάμεις και έχουν προνόμια πίσω στη Ρωσία που είναι διαθέσιμα μόνο σε στρατιώτες εν υπηρεσία» αναφέρει το Reuters.
Πετούν στη Συρία με ρωσικά στρατιωτικά αεροπλάνα που προσγειώνονται σε ρωσικές βάσεις. Όταν τραυματίζονται, αποστέλλονται σε νοσοκομεία που προορίζονται για τον ρωσικό στρατό και λαμβάνουν παράσημα, δήλωσαν πηγές στο Reuters. Το πρακτορείο δεν ήταν σε θέση να διαπιστώσει τον ακριβή αριθμό των Ρώσων μισθοφόρων που μάχονται στη Συρία, ούτε τον συνολικό αριθμό των απωλειών, αλλά τρία άτομα που έχουν γνώση επί των αποστολών τους είπαν ότι υπήρχαν πολλές μονάδες παρόμοιου μεγέθους με αυτή στην οποία υπάγονταν οι Κολγκάνοφ και Μορόζοφ. Ούτε το Κρεμλίνο ούτε το υπουργείο Άμυνας της χώρας απάντησαν σε ερωτήματα του Reuters, το οποίο επίσης δεν ήταν σε θέση να λάβει σχόλια από τις συριακές αρχές. Επίσης, δεν έχει βρεθεί ποια ήταν η εταιρεία ή οι εταιρείες που προσέλαβαν τους μαχητές, ούτε η πηγή των πληρωμών σε αυτούς ή τις οικογένειές τους.
Στο μεταξύ, όπως υπογραμμίζει το Reuters, είναι παράνομο να εργάζεται κανείς ως «private military contractor» σε άλλη χώρα. Ωστόσο, Ρώσοι υπήκοοι έχουν συμμετάσχει σε πολέμους στην πρώην ΕΣΣΔ μέσα στα 25 χρόνια από την κατάρρευσή της το 1991.
Το 2014, μεγάλος αριθμός Ρώσων πολέμησαν ανοιχτά φιλορώσων αποσχιστών στην Ουκρανία. Χώρες της Δύσης έχουν υποστηρίξει ότι αυτές οι μονάδες ήταν οργανωμένες, μισθωμένες και εξοπλισμένες από τη Μόσχα, τη στιγμή που το Κρεμλίνο λέει πως πρόκειται για ανεξάρτητους εθελοντές. Πέρυσι, η Ρωσία ενεπλάκη στον πόλεμο στη Συρία, την πρώτη της σύγκρουση πέρα από τα σύνορα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης από τον Ψυχρό Πόλεμο. Μεταξύ βετεράνων της σύγκρουσης στην Ουκρανία κυκλοφόρησε η φήμη πως χρειάζονταν μισθοφόροι.
«Βάγκνερ»
Σύμφωνα με τρία άτομα που ήξεραν τους Μορόζοφ και Κολγκάνοφ, και οι δύο είχαν πολεμήσει στην Ουκρανία, στην ίδια μονάδα που τελικά θα τους έφερνε στη Συρία. Επικεφαλής ήταν ένας άνδρας με το πολεμικό όνομα «Βάγκνερ», ο οποίος έχει εξελιχθεί σε αρχηγό των ρωσικών μισθοφορικών δυνάμεων στη Συρία, σύμφωνα με μία από τις πηγές. Λίγα είναι γνωστά για την πραγματική του ταυτότητα: Δύο σύντροφοί του λένε πως είχε ταξιδέψει ήδη στη Συρία ως μισθοφόρος το 2013, πριν αναλάβει τη διοίκηση δικής του ομάδας Ρώσων μαχητών στην ανατολική Ουκρανία. Μετά επέστρεψε στη Συρία, όπου η Ρωσία επενέβη τον Σεπτέμβριο του 2015.
Μια ρωσόφωνη ιστοσελίδα (Fontanka) έχει δημοσιεύσει τη μοναδική, όπως υποστηρίζει, φωτογραφία του: Ενός φαλακρού άνδρα με στρατιωτική στολή που περπατά δίπλα σε ένα ελικόπτερο. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα, το όνομά του είναι Ντμίτρι Ούτκιν, ωστόσο το Reuters δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει κάτι τέτοιο.
Ένας Ουκρανός διοικητής ανταρτών που ήταν κοντά στην ομάδα του Βάγκνερ στην ανατολική Ουκρανία είπε πως πολλοί μαχητές πήγαν να πολεμήσουν στη Συρία επειδή βρήκαν δύσκολη την επιστροφή στη ζωή του πολίτη. «Τους συναντώ τώρα και βλέπω πόσο έχουν αλλάξει. Απλά δεν έχω τίποτα να πω μαζί τους. Δεν μπορούν να φανταστούν άλλη ζωή από τον πόλεμο. Για αυτό πηγαίνουν να πολεμήσουν στη Συρία».
Ο Μορόζοφ, που σκοτώθηκε κοντά στην Παλμύρα, είχε γυρίσει από την Ουκρανία στο σπίτι του στη νότια Ρωσία και ασχολήθηκε με την τοπική πολιτική σκηνή. Υπηρέτησε ως βοηθός ενός βουλευτή από την πόλη του, Σαμάρα, τον Μιχαήλ Ντεγκτιάροφ. Ο Ντεγκτιάροφ είπε στο Reuters πως ο Μορόζοφ ήταν φίλος του και επιβεβαίωσε ότι σκοτώθηκε στις μάχες για την Παλμύρα.
Ο «Κάπα», Ρώσος πρώην αξιωματικός και εθελοντής στην Ουκρανία, που ζήτησε να κατονομαστεί μόνο με το πολεμικό του όνομα, ήταν φίλος με τον Μορόζοφ και ήξερε τον Κολγκάνοφ και άλλους Ρώσους που πολέμησαν στην Ουκρανία και πήγαν να πολεμήσουν στη Συρία με την ομάδα του Βάγκνερ, ενώ έχει παραμείνει σε επαφή με κάποιους. Είπε πως ο Μορόζοφ εκνευρίστηκε όταν παρέστη σε συνάντηση του ακροδεξιού κόμματος LDPR και κανείς δεν του έδωσε προσοχή. Ο Μορόζοφ παράτησε επικερδείς επιχειρηματικές δραστηριότητες για να επιστρέψει στους συντρόφους του στην ομάδα του Βάγκνερ στη Συρία, σύμφωνα με τον Κάπα- κατά τον οποίον Ρώσοι βετεράνοι της Ουκρανίας στρατολογήθηκαν για τη Συρία όταν έγινε φανερό πως οι Σύριοι δεν θα άντεχαν από μόνοι τους στο έδαφος χωρίς βοήθεια, παρά τη ρωσική αεροπορική στήριξη. «Οι Άραβες δεν είναι πολεμιστές από τη φύση τους, αλλά τους μαζεύουν και τους λένε να πάνε να πάρουν το υψηλότερο έδαφος. Δεν ξέρουν πώς να κάνουν έφοδο, πόσο μάλλον να επιβληθούν στα ένστικτά τους και να πάνε προς τα πυρά. Πώς μπορείς να τους κάνεις να το κάνουν; Δίνοντας το παράδειγμα» λέει ο Κάπα. «Για αυτό οι δικοί μας ενίσχυσαν τις μονάδες τους». Ερωτηθείς για το αν η ομάδα συντονιζόταν με το ρωσικό υπουργείο Άμυνας, είπε «φυσικά».
Στη Συρία και πίσω
Σύμφωνα με δύο άτομα που ήξεραν διαφορετικούς μαχητές, φτάνουν στη Συρία με πλοία που δένουν στο λιμάνι της Ταρτούς, μισθωμένα από το ρωσικό ναυτικό, ή με στρατιωτικά αεροπλάνα που προσγειώνονται στην αεροπορική βάση Χμαϊμμίμ στη δυτική Συρία. Ένας γιατρός σε ρωσικό στρατιωτικό νοσοκομείο είπε στο Reuters πως οι τραυματίες αποστέλλονται στη Ρωσία με στρατιωτικά μεταγωγικά και νοσηλεύονται σε στρατιωτικά νοσοκομεία. Ο ίδιος είπε πως είχε ασχοληθεί με contractors που είχαν τραυματιστεί στη Συρία, ο ρόλος των οποίων ήταν ξεκάθαρος από τις συζητήσεις τους.
Μυστικότητα
Ο Κολγκάνοφ ποτέ δεν είπε στους συγγενείς του πού είχε αποσταλεί, αλλά εικόνες που έστελνε περιείχαν στοιχεία. Η οικογένειά του έλαβε αποδείξεις πως ήταν στη Συρία μόνο μετά τον θάνατό του, όταν είδαν συριακή σφραγίδα στο διαβατήριό του. Αυτοί που πληροφόρησαν τους συγγενείς του τηλεφωνικά και αυτοί που παρέδωσαν το πτώμα στο νεκροτομείο του Ροστόβ δεν εξήγησαν πού είχε σκοτωθεί ή για ποιον δούλευε. Όσοι ήρθαν σε επαφή με την οικογένεια δεν έδωσαν τα ονόματά τους, και είπαν στους συγγενείς να μην μιλήσουν σε δημοσιογράφους.
Σε μια άλλη περίπτωση, μια 55χρονη Ρωσίδα είπε πως ο σύζυγός της σκοτώθηκε φέτος ενώ δούλευε ως contractor στη Συρία. Δεν ήθελε να δημοσιοποιηθεί το όνομα της ίδιας ή του συζύγου της επειδή φοβόταν συνέπειες. «Μου είπαν για αυτό μόνο μετά τον θάνατό του. Ένας νεαρός τηλεφώνησε και μου είπε. Και με απείλησε επίσης να μην πω τίποτα σε κανέναν».