Σχεδόν σε κάθε έξοδο σταθμού του μετρό, του προαστιακού και των κεντρικών σιδηροδρόμων του Βερολίνου, πάνω στις γέφυρες του ποταμού Σπρέε, o oποίος το διασχίζει, δίπλα στα υπερπολυτελή mall, τα πολυκαταστήματα με τις εκθαμβωτικές βιτρίνες, τα θέατρα και τις αίθουσες συναυλιών υπάρχει και ένας άστεγος, ο οποίος επαιτεί για να πάρει να πιει κάτι ζεστό.
Ιδίως όμως η περιοχή μεταξύ της καγκελαρίας, της Μπούντεστακ, των πρεσβειών, πλάι στο τεράστιο πάρκο της πόλης Τίαγκάρτεν (Tiergarten) και των κεντρικών γραφείων του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος έχει γίνει καταφύγιο αστέγων. Η περίφημη, από το μυθιστόρημα του Αλφρεντ Ντέμπλιν, Αλεξάντερπλάτς και η φουτουριστική Πότσνταμερπλάτς με τα πολυώροφα υπερσύγχρονα κτίρια γραφείων και τα ακριβά ξενοδοχεία δεν εξαιρούνται βέβαια από αυτό το ενδημικό πλέον φαινόμενο. Ούτε λείπουν οι άστεγοι από τις περίφημες και απαστράπτουσες από τη χλιδή, λεωφόρους Κουρφίρστενταμ -του δυτικού- ή Φρίντριχστράσε -του ανατολικού- Βερολίνου.
Σε κάθε γωνία της γερμανικής πρωτεύουσας βλέπει κανείς αστέγους να “ψαρεύουν” στους κάδους του δήμου τα πλαστικά μπουκάλια και τα τενεκεδάκια από αναψυκτικά που πετάνε κάτοικοι και τουρίστες, για να εισπράξουν το αντίτιμο επιστρέφοντας τα και να επιβιώσουν. Έστω και διανυκτερεύοντας χωμένοι μέσα σε πρόχειρα χαρτόκουτα ή τυλιγμένοι με κουβέρτες σε εισόδους μεγαλόπρεπων κτιρίων για να προφυλαχτούν από το πραγματικά δριμύτατο ψύχος που επικρατεί. Ιδίως τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, με τα πλήθη των καταναλωτών να συρρέουν στους υπέρλαμπρους «ναούς της κατανάλωσης», οι οποίοι βρίσκονται στους ονειρικά στολισμένους και φωτισμένους δρόμους, το θέαμα των αστέγων γίνεται πιο θλιβερό αλλά και σκανδαλώδες. Για όλους αυτούς ισχύει η φράση που λέει ο Γιάννης Αγιάννης στο μυθιστόρημα του Β. Ουγκώ “Οι Άθλιοι” : “Δεν είναι τίποτα να πεθαίνεις: φριχτό είναι να μη ζεις!” Και θα ισχύει για όσο υψώνεται το αόρατο τείχος μεταξύ των ευημερούντων και των αθλίων του Βερολίνου.
Στην πρωτεύουσα της πιο πλούσιας χώρας της Ευρώπης οι άστεγοι είναι εμφανώς περισσότεροι από άλλες -πολύ φτωχότερες- ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ουδείς όμως γνωρίζει τον πραγματικό αριθμό τους διότι δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία. Σύμφωνα πάντως με τα στοιχεία της “Ομοσπονδιακής Ομάδας Εργασίας για την Βοήθεια Αστέγων” , (“Bundesarbeitsgemeinschaft Wohnungslosenhilfe” / “BAG W”), τα οποία χρησιμοποιεί και το γερμανικό υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών, υπολογίζονται σε 17.000 για το 2016. Ήταν δηλαδή, 7.000 περισσότεροι από το 2014. Οι χίλιοι άστεγοι -εκ των προστεθέντων την τελευταία διετία- προέρχονται από την Ανατολική Ευρώπη και οι υπόλοιπες 6000 είναι πρόσφυγες, των οποίων το αίτημα για άσυλο έχει μεν εγκριθεί, αλλά δεν επαρκούν οι κοινωνικές κατοικίες για να τους στεγάσουν. (Σε αυτούς πρέπει να προστεθούν ωστόσο και 20.000 άστεγοι πρόσφυγες με προσωρινές άδειες παραμονής).
Η νέα κυβέρνηση συνασπισμού της πόλης-κρατιδίου του Βερολίνου, η οποία αποτελείται από το Σοσιαλδημοκράτες (SPD), Αριστερούς (Die Linke), και Πράσινους (Die Gruenen), προτίθεται πάντως να τους καταγράψει συστηματικά, ώστε να υπάρξουν επιτέλους επίσημες στατιστικές και να μπορέσει να αντιμετωπίσει αυτό την κοινωνικό όνειδος.
Το φαινόμενο των αστέγων δεν αφορά όμως μόνον την πρωτεύουσα της χώρας. Στην πλούσια Γερμανία με την πιο σταθερή οικονομία στην Ευρώπη ο αριθμός των αστέγων ανέρχονταν το 2010 σε 248.000, ενώ το 2014 είχαν φτάσει τους 335.000. Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από την απάντηση της γερμανικής κυβέρνησης σε σχετική επερώτηση του κόμματος της γερμανικής Αριστεράς (Die Linke).
Σύμφωνα μάλιστα με τον Τόμας Σπέχτ, τον επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Ομάδας Εργασίας για την Βοήθεια Αστέγων “BAG W”, το μέλλον προβλέπεται ακόμα πιο δυσοίωνο. Από το 2015 έως το 2018 αναμένεται αύξηση κατά 200.000, με αποτέλεσμα ο αριθμός των αστέγων να φτάσει τους 536.000. Θα πρόκειται δηλαδή για μια αύξηση της τάξεως του 60%, ενώ μεταξύ 2012-2014 ήταν ... “μόνο” 18%, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν επίσημα από την “BAG W”στο Βερολίνο.
Η εξήγηση του Τόμας Σπέχτ για την εξέλιξη αυτού του θλιβερού φαινομένου είναι ότι αφενός μεν έχει αυξηθεί ο αριθμός των αστέγων λόγω της μετανάστευσης πολιτών από την χώρες της ανατολικής Ε.Ε. και όσων ζητούν άσυλο αλλά ιδίως εξ αιτίας της απουσίας κρατικής πολιτικής για την ενίσχυση της κατασκευής κοινωνικών κατοικιών, και για την καταπολέμηση της φτώχιας σε συνδυασμό με την εκτόξευση των ενοικίων. Ας σημειωθεί ότι η “BAG W” ζητά εδώ και χρόνια -από όλες τις γερμανικές κυβερνήσεις- να νομοθετήσουν την σύνταξη ενιαίας εθνικής έκθεσης για τους αστέγους ώστε να καταστεί δυνατή και η στέγασή τους, αλλά εις μάτην.
Πάντως, κατά την άποψη της γερμανικής κυβέρνησης, όπως αυτή εκφράζεται στην απάντησή της στην σχετική επερώτηση της Αριστεράς, "η έλλειψη κατοικίας δεν οφείλεται τόσο πολύ στην έλλειψη κατοικιών, αλλά έχει κατά κανόνα και μια σειρά από άλλα ψυχο-κοινωνικά αίτια". Η Σαμπίνε Τσίμερμαν, αναπληρώτρια κοινοβουλευτική εκπρόσωπος του κόμματος της Αριστεράς(Die Linke) στην Μπούντεστακ, την επέκρινε όμως λέγοντας ότι "η κυβέρνηση κλείνει τα μάτια της στην πραγματικότητα, όταν λέει ότι το πρόβλημα των αστέγων δεν οφείλεται πρωτίστως στην έλλειψη κατοικίας". Ο λόγος -κατά την αριστερή πολιτικό- είναι ένας συνδυασμός έλλειψης κατοικιών, ακριβών ενοικίων και αυξανόμενης φτώχειας λόγω των χαμηλών εισοδημάτων πλατύτερων στρωμάτων του λαού. "Είναι ανυπόφορο να παριστάνει η κυβέρνηση ότι δεν την αφορά το θέμα, διότι η φτώχια εξαπλώνεται διαρκώς στην Γερμανία. Πρέπει να κηρυχτεί ο πόλεμος κατά της έλλειψης στέγης" είπε χαρακτηριστικά η Σαμπίνε Τσίμερμαν απαντώντας στην κυβέρνηση στο κοινοβούλιο και πρόσθεσε ότι πρέπει επιτέλους να καθιερώσει μια επίσημη στατιστική για τον αριθμό των αστέγων πολιτών.
O σιδηροδρομικός σταθμός του Ζωολογικού Κήπου (Ζοο) αποτελεί πάντως μια όαση για τους άστεγους, διότι καθημερινά 700 άτομα μπορούν να γευματίσουν εκεί δωρεάν, ενώ θα κατασκευαστεί ένα κέντρο αστέγων ποικίλης αρωγής εκτάσεως 500 τ.μ., το οποίο όμως θα είναι έτοιμο την άνοιξη του 2018. Παρόμοιες πρωτοβουλίες όμως υποστηρίζουν και άλλοι δήμαρχοι προαστίων της πτωχευμένης εδώ και χρόνια γερμανικής πρωτεύουσας.
Επίσης, από τι αρχές του περασμένου Νοεμβρίου οι αστικές συγκοινωνίες της πόλης (BVG) ανοίγουν κάθε βράδυ ορισμένους σταθμούς του μετρό για να κοιμηθούν οι άστεγοι και να μην ξεπαγιάσουν από το κρύο. Παράλληλα και διάφορες ενορίες, κοινωνικές ενώσεις, φιλανθρωπικές οργανώσεις και πλουσιότερα διαμερίσματα της πόλης συμμετέχουν στο πρόγραμμα “Βοήθεια του Βερολίνου για την αντιμετώπιση του ψύχους”. Το παλιό αεροδρόμιο Τέμπελχοφ, όπου έγινε η αερογέφυρα για τον εφοδιασμό των Δυτικοβερολινέζων με τρόφιμα το 1948/49, δεν μπορεί να διατεθεί πάντως διότι στεγάζονται ήδη εκεί πρόσφυγες.
Η εορταστική διακόσμηση απομακρύνθηκε πια από το Βερολίνο, οι τουρίστες έφυγαν, η ζωή συνεχίζει τους κανονικούς της ρυθμούς, αλλά το χρόνιο πρόβλημα των αστέγων παραμένει και θα απασχολεί για καιρό ακόμα. Στην χώρα με τα μηδενικά ελλείμματα των προϋπολογισμών δεν αναμένεται σύντομα ο μηδενισμός της αθλιότητας των αστέγων και της φτώχειας της πρωτεύουσάς της και όχι μόνον.