Την συγκλονιστική ιστορία του Τζώρτζι, ενός παιδιού Ρώσων προσφύγων στην Σουηδία που ανάρρωσε από ένα το λεγόμενο «σύνδρομο της παραίτησης», εξιστορεί ο New Yorker, παρουσιάζοντάς μας μια αθέατη πλευρά των συνεπειών μιας απέλασης.
Στις αρχές της χιλιετίας, δεκάδες παιδιά προσφύγων στην Σουηδία, προερχόμενα κυρίως από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, άρχισαν να παραλύουν. Σταματούσαν να περπατούν, να μιλούν, να τρώνε, ενώ έκλειναν τα μάτια τους και βυθίζονταν σε βαθύ λήθαργο. Ήταν σαν να έπεφταν σε κώμα, όμως κανένας γιατρός δεν μπορούσε να εντοπίσει κάποια βλάβη στο νευρικό τους σύστημα. Τα παιδιά είχαν παραιτηθεί από την ίδια την ζωή.
Το «σύνδρομο της παραίτησης», όπως το ονόμασαν Σουηδοί επιστήμονες, έπληττε αποκλειστικά παιδιά και εφήβους που τα αιτήματα ασύλου των οικογενειών τους είχαν απορριφτεί. Οι ασθενείς βρίσκονται για μήνες ή και χρόνια σε λήθαργο, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που δεν έχουν ξυπνήσει ακόμα. Τρέφονται με σωληνάρια και παρακολουθούνται καθημερινά από τους γιατρούς. Εάν δεν φροντίσει κανείς να τα καθαρίσει και να ταΐσει, τα παιδιά αυτά θα πεθάνουν.
Οι ειδικοί εξηγούν ότι μοναδική θεραπεία είναι η απόκτηση μιας μόνιμης άδειας παραμονής. Ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον αλλάζει τον τόνο της φωνής της οικογένειας, το κλίμα στο σπίτι γίνεται πιο χαρούμενο. Χρόνο με τον χρόνο, όσο οι γονείς και οι φίλοι συνεχίζουν να επικοινωνούν με τους ασθενείς και να τους μεταφέρουν να ευχάριστα νέα, αυτοί δείχνουν τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης.
Σε μερικές εβδομάδες ή μήνες, ξυπνούν και από εκεί και έπειτα αρχίζει το ταξίδι της αναπροσαρμογής. Πολλά παιδιά δείχνουν να γίνονται λιγότερο ευφυή και κάθε βήμα ή λέξη γίνεται με καθυστέρηση. Άλλα, ξεπερνούν γρήγορα κάθε δυσκολία. Ο Τζώρτζι ανήκει στην δεύτερη κατηγορία.
Το καλοκαίρι του 2015, το αγόρι είχε μόλις αποφοιτήσει από την έκτη δημοτικού του σουηδικού εκπαιδευτικού συστήματος. Στην σκανδιναβική χώρα είχε φτάσει στην ηλικία των πέντε, όταν οι ρωσικές αρχές άρχισαν να απειλούν τον πατέρα του, επειδή υποστήριζε δημοσίως τον διαχωρισμό Εκκλησίας-κράτους. Εκείνο το καλοκαίρι όμως, ο ίδιος πληροφορήθηκε πως το αίτημα ασύλου της οικογενείας του είχε απορριφθεί.
Ο Τζώρτζι ένιωσε αβοήθητος. Κατηγόρησε τους γονείς του πως δεν μπόρεσαν να ενσωματωθούν στην σουηδική κοινωνία, καθώς εκείνοι δεν έμαθαν ποτέ την γλώσσα. Μέσα σε μια ημέρα άρχισε να χάνει την δυνατότητά του να μιλάει ρωσικά και το βράδυ έπεσε στο κρεβάτι του νιώθοντας απόγνωση και απελπισία.
Όσο ήταν ξαπλωμένος, ο Τζώρτζι άρχισε να νιώθει το σώμα του να ρευστοποιείται και έχανε κάθε αίσθηση του κορμιού του. Το επόμενο πρωί οι γονείς του τον βρήκαν σε λήθαργο – δεν μπορούσε να ανοίξει τα μάτια του, ούτε να κουνηθεί. Οι γιατροί δεν άργησαν να καταλάβουν ότι έπασχε από το σύνδρομο που μέσα σε λίγα χρόνια είχε πλήξει 400 παιδιά προσφύγων στην Σουηδία: το «σύνδρομο παραίτησης».
Ο Τζώρτζι βρισκόταν σε αυτή την κατάσταση για μήνες και ξύπνησε δύο εβδομάδες αφότου η οικογένειά του απέκτησε μόνιμη άδεια παραμονής. Σήμερα, μπορεί να περπατάει χωρίς βοήθεια, τρώει μόνος του και επικοινωνεί με τους συμμαθητές του. Βέβαια, αν και ήταν άριστος μαθητής, αντιμετωπίζει μικρές δυσκολίες στα μαθηματικά, τα οποία του προκαλούν -κυριολεκτικά- πονοκεφάλους.
Μέχρι στιγμής δεν είναι γνωστό το πώς ακριβώς τα παιδιά πέφτουν μέσα σε λήθαργο. Ο Τζώρτζι αποκάλυψε πως νόμιζε πως βρισκόταν σε ένα γυάλινο κουτί στα βάθη του ωκεανού και πως μια παραμικρή του κίνηση θα έσπαζε το τζάμι. Οι γιατροί εκτιμούν πως «θυσιάστηκε» για την οικογένειά του, γεγονός που εξηγεί γιατί πολλά από τα θύματα προέρχονται από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Πιο συγκεκριμένα, το φαινόμενο φαίνεται να είναι στενά συνδεδεμένο με την κολλεκτιβιστική κουλτούρα των παιδιών αυτών, που νιώθουν ότι αποτελούν προέκταση της οικογένειάς τους. Με αυτό το σύνδρομο ουσιαστικά αφήνουν τον εαυτό τους να πεθάνει για χάρη της οικογένειάς τους.
Να σημειώσουμε ότι παρόμοια σύνδρομα με άλλα χαρακτηριστικά έχουν παρουσιαστεί και σε άλλες χώρες, με θύματα τα πιο βασανισμένα μέλη της κοινωνίας. Την δεκαετία του 1980, στις ΗΠΑ υπήρχαν αναφορές πρόσφυγες από το Λάος που έκλαιγαν πριν πέσουν για ύπνο και το πρωί τους έβρισκαν νεκρούς. Τότε, οι γιατροί πίστευαν πως οι πρόσφυγες είχαν τρομάξει μέχρι θανάτου από τους εφιάλτες τους.
Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι, παρόλο που αναφορές για «σύνδρομο παραίτησης» έχουμε μόνο από την Σουηδία, αυτό δεν σημαίνει ότι το φαινόμενο δεν συμβαίνει και αλλού...