Άγνωστα έγγραφα που χαρακτηρίζονται ως παλίμψηστα χειρόγραφα, θα παρουσιάσει για πρώτη φορά στη δημοσιότητα, στις 4 Ιουλίου το απόγευμα στο υπουργείο Αρχαιοτήτων στο Κάιρο, η Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, παρουσία του Καθηγουμένου και Αρχιεπισκόπου Σιναίου κ. Δαμιανού, του υπουργού Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου Χάλιντ Ελ Ανάνι και άλλων Αιγυπτίων υπουργών. Ο χαρακτηρισμός παλίμψηστα αφορά χειρόγραφα που έχουν δύο στρώματα γραφής: ένα σβησμένο στρώμα γραφής ή «υποκείμενο», το οποίο είναι συνήθως αχνό και δύσκολο στην ανάγνωση. Και ένα δευτερεύον στρώμα νεότερης χρονολογικά γραφής.
Σύμφωνα με τους ειδικούς της Ιεράς Μονής Σινά, τα παλίμψηστα δημιουργήθηκαν όταν κάποιοι γραφείς του μεσαίωνα έσβησαν την αρχική γραφή από σελίδες φτιαγμένες από περγαμηνή ενός παλαιού χειρόγραφου και ξαναχρησιμοποίησαν τις σελίδες για να γράψουν ένα νέο χειρόγραφο. «Η πρακτική της διαγραφής και στη συνέχεια της επαναχρησιμοποίησης των σελίδων ενός χειρόγραφου ήταν κοινή στον Μεσαίωνα λόγω του υψηλού κόστους της περγαμηνής, η οποία παρασκευαζόταν από δέρματα προβάτων ή μόσχων. Πολλές βιβλιοθήκες σε όλο τον κόσμο κατέχουν παλίμψηστα χειρόγραφα. Λόγω της αρχαιότητας της βιβλιοθήκης της, η Μονή της Αγίας Αικατερίνης κατέχει πολλά παλίμψηστα χειρόγραφα» αναφέρουν σχετικά. Στα παλίμψηστα αυτά χειρόγραφα, υπάρχουν σημαντικές πληροφορίες για την ιστορία της Μονής του Σινά κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα.
Στο πλαίσιο της ψηφιακής φωτογράφησης χειρογράφων στη βιβλιοθήκη της, η Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά επεδίωξε μια μέθοδο για να καταστήσει τα ευρήματα των παλίμψηστων της ευανάγνωστα, για πρώτη φορά από τότε που είχαν σβηστεί πριν από αιώνες. Μια τεχνολογία που ονομάζεται πολυφασματική φωτογράφηση (multispectral imaging) και η οποία χρησιμοποιείται ευρέως στην Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική για να ανακτήσει τα σβησμένα κείμενα των παλίμψηστων (καθώς και να ανακτήσει κείμενα χειρογράφων που υπέστησαν ζημιά από φωτιά ή νερό).
Όπως αναφέρουν οι ειδικοί, η πολύ-φασματική φωτογράφηση χρησιμοποιεί LEDs για να φωτίσει την σελίδα του χειρόγραφου με διαφορετικά μήκη κύματος (ή χρώματα φωτός), συμπεριλαμβανομένων ορατών μηκών κύματος και αόρατων μηκών κύματος (υπεριώδεις και υπέρυθρα). Μία ξεχωριστή εικόνα καταγράφεται για κάθε μήκος κύματος ή χρώμα φωτισμού. Αλγόριθμοι επεξεργασίας εφαρμόζονται στη συνέχεια στις φωτογραφίες για την παραγωγή επεξεργασμένων εικόνων που μεγιστοποιούν την αναγνωσιμότητα του σβησμένου κειμένου.
Για να εφαρμόσει την πολύφασματική φωτογράφηση στα παλίμψηστα της βιβλιοθήκης της, η Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης πρόσθεσε νέα φώτα και νέα κάμερα στο υπάρχον σύστημα ψηφιακής φωτογραφίας και ο βιβλιοθηκονόμος της Μονής, με τη βοήθεια προσκυνητών που είναι φίλοι της Μονής, χειρίστηκαν τον εξοπλισμό πολυφασματικής φωτογράφησης. Δεδομένου ότι η επεξεργασία των φωτογραφιών, για να γίνουν όσο το δυνατόν πιο ευανάγνωστα τα σβησμένα υποκείμενα απαιτεί τεχνική εξειδίκευση, το Early Manuscripts Electronic Library (EMEL), ένας ερευνητικός οργανισμός με εξειδίκευση στη πολύ-φασματική φωτογράφηση, και οι συνεργάτες του βοήθησαν τη μονή να επεξεργαστεί αυτές τις φωτογραφίες.
Δεν είναι η πρώτη φορά που τα παλίμψηστα της Μονής της Αγίας Αικατερίνης έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον. Το 1892, δύο ερευνήτριες από τη Σκωτία – η Άγκνε Σμιθ Λιούις (Agnes Smith Lewis) και η Μάργκαρετ Ντάνλοπ Γκίμπσον (Margaret Dunlop Gibson) - αναγνώρισαν ότι ένα σβησμένο στρώμα γραφής ενός παλίμψηστου της Μονής διατηρούσε το παλαιότερο αντίγραφο των χριστιανικών Ευαγγελίων σε συριακή μετάφραση (τέλη 5ου ή αρχές 6ου αιώνα).
Ενώ τον 19ο αιώνα, η Λιούις και η Γκίμπσον εφάρμοσαν μια χημική ουσία στα παλίμψηστα για να καταστήσουν τη σβησμένη γραφή ευανάγνωστη, η πολυφασματική φωτογράφηση είναι ένας τύπος ψηφιακής φωτογραφίας που μπορεί να ανακτήσει τις σβησμένες γραφές χωρίς να βλάψει τα χειρόγραφα. Το παλίμψηστο που μελέτησε η Λιούις και η Γκίμπσον πριν από 100 χρόνια συνεχίζει να ενδιαφέρει τους επισκέπτες της Μονής σήμερα.
Μάλιστα, ο Καθηγούμενος του Θεοβάδιστου Μοναστηριού, Αρχιεπίσκοπος Σινά, Φαράν και Ραϊθούς κ. Δαμιανός και η ιερά Σύναξη της Μονής της Αγίας Αικατερίνης, δε διστάζουν να εκφράσουν τη μεγάλη τους ικανοποίηση και για μία πρόσφατη ανακάλυψη από αυτή τη νέα προσπάθεια της Μονής να διαβάσει τα σβησμένα κείμενα κάποιων παλίμψηστων χειρογράφων. Πρόκειται για το σβησμένο στρώμα γραφής του «Αραβικού Νέο Ευρεθέντος 8», ένα παλίμψηστο χειρόγραφο της Μονής, που διατηρεί τμήματα αρχαίων ελληνικών ιατρικών κειμένων που χρονολογούνται από τον 5ο ή τον 6ο αιώνα. Αυτά περιλαμβάνουν τμήματα πραγματείας του μεγάλου αρχαίου ιατρού Ιπποκράτη, καθώς και τρία ιατρικά κείμενα αγνώστου συγγραφέα, που ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά σε αυτό το χειρόγραφο. Παραδόξως, ένα από αυτά τα ιατρικά κείμενα περιλαμβάνει ολοσέλιδες απεικονίσεις φαρμακευτικών φυτών που είχαν διαγραφεί.
Δυστυχώς, αυτά τα ιατρικά κείμενα είναι ελλιπή. Μόνο τμήματα διατηρήθηκαν. Αλλά, αντιπροσωπεύουν μία νέα συνεισφορά της Αιγύπτου στη διατήρηση και μελέτη της επιστημονικής γνώσης της αρχαιότητας, καταλήγει στο ενημερωτικό της σημείωμα η Ιερά Μονή Σινά αναφορικά με την εκδήλωση αυτή, της 4ης Ιουλίου, που έχει θέμα: «Η άλλη φωνή της ερήμου - Η Βιβλιοθήκη της Μονής Σινά στην ψηφιακή εποχή, ανακάλυψη αγνώστων κειμένων, προοπτικές της έρευνας».
(με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)