Τον Ιανουάριο του 2017, αισθανθήκαμε ντροπή και θλίψη βλέποντας τις εικόνες προσφύγων και μεταναστών να ξεπαγιάζουν στον καταυλισμό της Μόριας, με τις σκηνές τους θαμμένες μέσα στο χιόνι. Από τότε πέρασαν 10 μήνες. Οι πιθανότητες είναι πως κάποιοι από εκείνους τους ανθρώπους μπορεί να βρίσκονται ακόμη στο νησί και να ετοιμάζονται να περάσουν έναν ακόμη χειμώνα στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης. Εξάλλου η διαδικασία παροχής ασύλου διαρκεί συχνά ακόμη και έναν χρόνο. Η κατάσταση όμως στη Μόρια πρωτίστως, αλλά και σε άλλα νησιά που φιλοξενούν μεγάλο αριθμό προσφύγων δυστυχώς απέχει πολύ από το να μπορεί να υποστηρίξει κανείς πως είναι ικανοποιητική. Και υπό τον φόβο έντασης των προβλημάτων όταν ο υδράργυρος θα αρχίσει να πέφτει μαζί με τις πρώτες βροχές, πυκνώνουν και οι φωνές που ζητούν από την κυβέρνηση να επιταχύνουν τις προετοιμασίες για τον χειμώνα στις δομές που έχει πλέον υπό τη δική της ευθύνη.
Τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται και πάλι στα ΚΥΤ στη Λέσβο, τη Χίο και τη Σάμο όπου το πρόβλημα- κυρίως στη Λέσβο- είναι διπλό. Από τη μία ο αριθμός των προσφύγων και μεταναστών που φιλοξενούνται στο κέντρο έχει ξεπεράσει κατά πολύ τη χωρητικότητά τους. Είναι χαρακτηριστικό πως σύμφωνα με την ενημέρωση από το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, την Πέμπτη 19 Οκτωβρίου, στο Κέντρο ζούσαν 5.476 άνθρωποι αν και οι προδιαγραφές κατασκευής είναι για 2.330. Το ίδιο και στη Χίο όπου ζουν 1.721 άτομα αντί για 894 ενώ στο κέντρο της Σάμου με δυνατότητα χωρητικότητας 700 ατόμων ζουν 2.608. Ο υπερπληθυσμός, σε τέτοια μάλιστα ποσοστά, αφού μόνο στη Μόρια φιλοξενείται υπερδιπλάσιος αριθμός προσφύγων εκ των πραγμάτων δεν εξασφαλίζει αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Και έτσι φτάνουμε στο δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που θα πρέπει άμεσα να αντιμετωπιστεί. Στις κακές συνθήκες υγιεινής, τις ακατάλληλες εγκαταστάσεις, στις οικογένειες που ζουν ακόμη σε σκηνές χωρίς κανένα μέσο θέρμανσης.
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει ήδη επισημάνει στην κυβέρνηση προς θα πρέπει να «τρέξει» τις απαραίτητες προετοιμασίες για να βοηθήσει τους συνανθρώπους μας περάσουν κατά το δυνατό πιο ανώδυνα τον χειμώνα που έρχεται αλλά και απευθυνθεί στα προβλήματα που εδώ και καιρό παρουσιάζονται και αφορούν τη συνολική, προβληματική εικόνα των εγκαταστάσεων σε επίπεδο υπερπληθυσμού, υποδομών και και συνθηκών διαβίωσης, ανεξαρτήτως του χειμώνα.
«Αυτό που βλέπουμε είναι πως η κυβέρνηση και οι αρμόδιες αρχές προσπάθησαν πολύ και κατάφεραν να βελτιώσει την κατάσταση στην ηπειρωτική Ελλάδα. Οι συνθήκες έχουν βελτιωθεί σημαντικά, μιλάμε πλέον για σαφώς πιο κατάλληλα κέντρα και αυτά που δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες έχουν ήδη κλείσει ή κλείνουν. Δεν είναι όμως ίδια και η εικόνα στα νησιά. Παρά την πρόοδο που σίγουρα έχει γίνει η κατάσταση σε Λέσβο, Σάμο και λιγότερο στη Χίο είναι πολύ σοβαρή», εξηγεί στη HuffPost Greece o Μπόρις Τσέσιρκοφ, εκπρόσωπος επικοινωνίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα και αρμόδιος να παρακολουθεί την κατάσταση στα νησιά.
Όπως αναφέρει από τους περί τους 10.000 πρόσφυγες και μετανάστες που βρίσκονται σήμερα στα κέντρα αυτών των τριών νησιών, «υπολογίζουμε πως περί τα 3.000 άτομα ζουν σε σκηνές, χωρίς θέρμανση ή σε πρόχειρα καταλύματα που φτιάχνουν μόνοι τους» και εξηγεί πως η αύξηση των ροών που παρατηρείται από τον Ιούλιο και μετά- περί τα 250 άτομα την ημέρα εκτιμά πως φτάνουν στα νησιά και είναι κυρίως Σύριοι και Ιρακινοί- δεν μπορεί μεν να συγκριθεί με τις χιλιάδες ανθρώπων που έφταναν στα ίδια νησιά κατά την κορύφωση του προσφυγικού αλλά «δημιουργεί προβλήματα καθώς οι διαδικασίες επεξεργασίας των αιτήσεων ασύλου- παρά την πολύ σημαντική πρόοδο που έχει γίνει- συνεχίζει να είναι αργεί αφού κάποιοι άνθρωποι μπορεί να μείνουν πχ στη Λέσβο ακόμη και ένα χρόνο περιμένοντας».
«Διαπιστώνουμε ως οι συνθήκες είναι ανθυγιεινές ενώ υπάρχουν και σοβαρές προκλήσεις σε άλλους τομείς όπως η ουσιαστική υποστήριξη ατόμων με συγκεκριμένα προβλήματα που είναι σε μια πολύ εύθραυστη ψυχολογική κατάσταση αλλά άλλες ευαίσθητες ομάδες όπως το ασυνόδευτα παιδιά ενώ αυξάνουν τα περιστατικά βίας και κυρίως αυτά που σχετίζονται με σεξουαλικά αδικήματα».
Τόσο η Ύπατη Αρμοστεία όσο και ΜΚΟ παρακολουθούν εξ αποσάσεως την κατάσταση που επικρατεί, καθώς από τον Αύγουστο η κυβέρνηση έχει αναλάβει πλέον ολοκληρωτικά τη διαχείριση του ΚΥΤ «Ως Ύπατη Αρμοστεία έχουμε περιορισμένη πλέον δυνατότητα να παρέμβουμε αλλά οφείλουμε να τονίσουμε πως επείγει η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει άμεσα τα προβλήματα», συμπληρώνει ο κ.Τσέσιρκοφ.
Όπως φαίνεται, ένα πρώτο μέτρο για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι η μεταφορά προσφύγων σε κέντρα της ηπειρωτικής Ελλάδας. Μέχρι σήμερα, όπως εξηγεί ο εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας, υπήρχε η δυνατότητα μεταφοράς ατόμων που ανήκουν στις πιο ευάλωτες ομάδες -εγκύους, ασυνόδευτα παιδιά, ασθενείς κλπ. Πάντα βέβαια αφού ολοκληρωθεί ή διαδικασία καταγραφής αλλά με εκκρεμή τη ολοκλήρωση επεξεργασίας της αίτησης ασύλου.
«Τώρα βλέπουμε πως η κυβέρνηση κινητοποιείται για να άρει τους γεωγραφικούς περιορισμούς για περισσότερα άτομα και αυτό θα συνεχιστεί και το επόμενο διάστημα» αλλά βέβαια αυτό δεν απαντά στο πρόβλημα των συνθηκών διαβίωσης και αυτών που μένουν πίσω.
Είναι χαρακτηριστική η εικόνα που δίνει μάλιστα, μιλώντας στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, στέλεχος της διαχειριστικής αρχής του Κέντρου στη Μόρια:«σε υποδομές ύδρευσης και αποχέτευσης 800 ατόμων, μια και για τόσα άτομα σχεδιάστηκε η δομή, ζουν τόσες χιλιάδες άνθρωποι. Οι τουαλέτες πλέον έχουν ακυρωθεί, το νερό δε φτάνει για να πλυθούν τόσοι άνθρωποι, χώροι για να πλυθούν οι άνθρωποι δεν υπάρχουν πια…» ενώ οι σκηνές και τα παραπήγματα εκτείνονται πλέον πέραν των ορίων του καταυλισμού.
Από την πλευρά της η Ύπατη Αρμοστεία, τάσσεται υπέρ της επιτάχυνσης των διαδικασιών από πλευράς της κυβέρνησης της άρσης των γεωγραφικών περιοσιμών. Παράλληλα στηρίζει εμπράκτως τη μεταφορά προσφύγων στην ενδοχώρα και μέσα σε έναν χρόνο έχει μεταφέρει 15.000 ανθρώπους από τα νησιά στην ηπειρωτική Ελλάδαενώ μέχρι τέλη του έτους εκτιμάται πως θα έχει παράσχει στέγη σε 22.000 ανθρώπους μέσω του προγράμματος στέγασης εντός του αστικού ιστού.
Επίσης αν και δεν βρίσκεται πλέον στα Κέντρα και η Ελλάδα δεν θεωρείται πως βρίσκεται πλεόν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης αφού υπάρχει εικόνα σταθεροποίησης. Βλεποντας όμως τις ανάγκες που υπάρχουν και συνεργασία με το Υπουργείο θα παράσχει βασικά είδη έκτακτης ανάγκης μέχρι εξάντλησης των αποθεμάτων όπως κουβέρτες, sleeping bags, σκηνές, κλπ.