Στις 20 Ιανουαρίου ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε την έναρξη των χερσαίων στρατιωτικών επιχειρήσεων της χώρας του κατά του Afrin. Μια περιοχή στα βόρεια της Συρίας που συνορεύει με την Τουρκία και μέχρι σήμερα λίγο είχε απασχολήσει όσους δεν παρακολουθούν πιστά τις εξελίξεις στην περιοχή. Φυσικά αυτή δεν είναι η πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του επταετούς Εμφυλίου Πολέμου που η Άγκυρα πλήττει περιοχές στα βόρεια της Συρίας επικαλούμενη ποικίλους λόγους. Είναι όμως η πρώτη φορά που τα χαρακτηριστικά αυτής της επιθετικής κίνησης της Τουρκίας έχουν ευρύτερες διαστάσεις που ξεπερνούν ενδεχομένως αυτά μιας μικρής περιφερειακής σύγκρουσης μέσα σε έναν ορυμαγδό ένοπλων συγκρούσεων.
Εστιάζοντας στην ίδια την περιοχή και τις ιδιαιτερότητές της, το Afrin μέχρι το 2012 διοικητικά ανήκε στην τοπική κυβέρνηση του Aleppo (Χαλέπι) και σε αυτό ζούσαν περισσότεροι από 170.000 άνθρωποι. Ο Εμφύλιος Πόλεμος όμως άλλαξε τα πάντα. Το Αfrin από το 2013 αποτελεί ένα από τα τρία αυτοδιοικούμενα «καντόνια» της Rojava, του κράτους που δημιούργησαν οι Κούρδοι της Συρίας στα βόρεια της χώρας και έχει αυτοανακηρυχθεί αυτόνομο, με δικό του τοπικό κοινοβούλιο και ψηφισμένο προσωρινό Σύνταγμα. Tα άλλα δύο είναι, μετά και την προσάρτηση και άλλων περιοχών, το Jazira και το Euphrates. Η ίδια η λέξη βέβαια Rojava δεν σημαίνει παρά Δυτικό Κουρδιστάν, και συνιστά μια υπόσχεση για τη δημιουργία ενός ενιαίου Κουρδιστάν, όπου οι περιοχές της Συρίας θα αποτελούν το δυτικό τμήμα αυτής της χώρας. Φυσικά όλες αυτές οι εξελίξεις απασχολούν έντονα την Τουρκία αλλά αυτό δεν εξηγεί την απόφαση της προχωρήσει σε μια τέτοια επιθετική κίνηση χωρίς (;) προφανή στήριξη και την συγκεκριμένη χρονική στιγμή.
Γιατί τώρα;
Η πρόθεση της Άγκυρας να εισβάλει στο Afrin δεν ήταν ποτέ κάποιο καλά κρυμμένο μυστικό. Για την ακρίβεια ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε δηλώσει τις προθέσεις του από την περασμένη άνοιξη και φαίνεται πως περίμενε να λάβει το «πράσινο φως» για την έναρξη των χερσαίων επιχειρήσεων από τον Ιούνιο του 2017.Οι εξελίξεις όμως στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους δεν επέτρεψαν τη προώθηση και υλοποίηση των σχεδίων της αφού προείχε η ύπαρξη ενός αρραγούς μετώπου. Αφορμή (;) για να προχωρήσει όμως στάθηκε η ανακοίνωση που έγινε από το αμερικανικό Πεντάγωνο στις 13 Ιανουαρίου. Σύμφωνα με αυτή, οι ΗΠΑ προχωρούν στην δημιουργίας Σώματος Συνοριοφυλακής με 30.000 άνδρες στο Afrin.
Βασικός κορμός της BSF (Border Security Force) θα είναι ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός και φυσικά οι Κούρδοι μαχητές του YPG (Μονάδα Προστασίας Πολιτών) που είναι και η μόνη δύναμη που μάχεται με συνέπεια το Ισλαμικό Κράτος από την πρώτη στιγμή- πριν καν η Δύση ασχοληθεί με την καταστροφική επέκταση των δυνάμεων του «χαλιφάτου». Αποστολή της BSF θα είναι η διαφύλαξη των συνόρων με το Ιράκ και την Τουρκία, τα μέλη της θα λάβουν εξοπλισμό από τις ΗΠΑ ενώ η εκπαίδευσή τους θα γίνει και από στελέχη της CIA. Πρακτικά η Τουρκία βλέπει σε αυτή την εξέλιξη, μια πιο μόνιμη και σταθερή σχέση μεταξύ Ουάσινγκτον και Κούρδων (τουλάχιστον της Συρίας), η οποία δεν φαίνεται πως θα τελειώσει μετά την λήξη του πολέμου κατά του Ισλαμικού Κράτους ή την λήξη του Εμφυλίου στη Συρία. Η ίδρυση δε του Σώματος Συνοριοφυλακής, υπό την επίσημη αιγίδα των ΗΠΑ καθιστά αυτό ένα κατά κάποιο τρόπο αναγνωρισμένο Σώμα ανοίγοντας έτσι και τον δρόμο για μια μετέπειτα νομιμοποίησή του. Πως γίνεται όμως η Τουρκία να αποδεχθεί τη νομιμοποίηση ενός Σώματος που απαρτίζεται από «τρομοκράτες» όπως ο πρόεδρος Ερντογάν υποστηρίζει πως είναι τα μέλη του YPG, τα οποία κατά τον ίδιο συνεργάζονται με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) που για την Άγκυρα αλλά και την Ουάσινγκτον είναι μια «τρομοκρατική οργάνωση»;
Σχετικά:
Τι κάνει τόσο σημαντική την τουρκική επίθεση στο Αfrin;
Κοιτάζοντας την επιθετική αυτή κίνηση της Τουρκίας σε ένα πρώτο επίπεδο, έχουμε το αυτονόητο. Την παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας μιας γείτονας χώρας χωρίς προφανή πρόκληση που να αιτιολογεί την χερσαία στρατιωτική επίθεση. Μια εξέλιξη πάντα επικίνδυνη, στην ταραγμένη Μέση Ανατολή και κυρίως στην εξουθενωμένη από τον επταετή εμφύλιο, Συρία. Σαφώς και πρόκειται για ωμή παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου. Σε δεύτερη ανάγνωση και καθαρά σε επίπεδο γεωπολιτικής είναι προφανές πως η επιθετικότητά της έχει στόχο τους Κούρδους της Συρίας που έχουν ανακηρύξει την αυτονομία τους στην περιοχή, αφού βλέπει σε αυτούς μια διαρκή απειλή για την ίδια την Τουρκία όπου κατοικούν εκατομμύρια Κούρδοι, οι οποίοι ζουν και μάχονται για το όνειρο ενός ελεύθερου Κουρδιστάν. Επιπλέον όμως υπάρχει και η ακόμη πιο «μεγάλη εικόνα» αφού με την κίνηση αυτή η Άγκυρα ουσιαστικά με την σιωπηρή συναίνεση της Μόσχας πλήττει ευθέως τους αμερικανικούς σχεδιασμούς. Έτσι δύο σύμμαχες χώρες του ΝΑΤΟ έρχονται σε αντιπαράθεση ενώ η Ρωσία φαίνεται να διατηρεί τον ρόλο του βασικού «συνεργού» στην στάση της Τουρκίας η οποία στην παρούσα φάση εξυπηρετεί όχι μόνο τα δικά της συμφέροντα αλλά και τα ρωσικά.
Ο ρόλος της Ρωσίας και του Ιράν
H Ρωσία, σύμμαχος του καθεστώτος της Δαμασκού, αποτελεί βασικό «παίχτη» στην περιοχή και μέχρι πρόσφατα διατηρούσε χερσαίες στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή. Ωστόσο αυτές αποχώρησαν λίγο πριν την τουρκική εισβολή, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο στις δυνάμεις της Άγκυρας. Αυτό βέβαια που αξίζει να σημειωθεί, είναι η Ρωσία διατηρεί τον έλεγχο του εναέριου χώρου σε όλη την ευρύτερη περιοχή. Κατά συνέπεια, ο τουρκικός στρατός εκτιμάται πως δεν θα μπορούσε να δράσει χωρίς την «ευλογία» και τις διευκολύνσεις από τη Μόσχα. Μάλιστα, πριν ξεκινήσει η εισβολή, αρκετά ΜΜΕ που εστιάζουν σε θέματα που αφορούν τις εξελίξεις στην Μέση Ανατολή, όπως το Al Monitor αναφέρονταν ρητά στους ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας Ακ Σαράι – Κρεμλίνου με το πρώτο να περιμένει να λάβει έγκριση για την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης. Φυσικά η ανάληψη δράσης από την Τουρκία εξυπηρετεί τη Ρωσία αφού βάζει φρένο στα όποια αμερικανικά σχέδια στην περιοχή ενώ στρέφεται κατά των Κούρδων, η επιμονή των οποίων για την ίδρυση αυτόνομων και στη συνέχεια ανεξάρτητων κρατών με στόχο τη δημιουργία ενός μεγάλου Κουρδιστάν, απειλούν και τα συμφέροντα του συμμαχικού κράτους του Ιράν.
Επισήμως πάντως, η Ρωσία δηλώνει πως δεν θα εμπλακεί στην σύγκρουση των δύο πλευρών και προειδοποιεί πως η εξέλιξη αυτή φέρνει πιο κοντά έναν πιθανό διαμελισμό της Συρίας. Ανάλογες είναι και οι επίσημες όσο και λακωνικές δηλώσεις από την Τεχεράνη αφού είναι σύμμαχος της Δαμασκού και δεν θα μπορούσε να ταχθεί υπέρ μιας τουρκικής εισβολής και παραβίασης των συνόρων της χώρας.
Η αμήχανη στάση του καθεστώτος τoυ Άσαντ
Το καθεστώς Άσαντ, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου στον οποίο έχει βυθιστεί η χώρα εδώ και περίπου επτά χρόνια κοστίζοντας τη ζωή περίπου 340.000 ανθρώπων, έχει επιλέξει να μην συγκρουστεί ευθέως με τους Κούρδους της Συρίας που ζουν στα βόρεια της χώρας και το YPG. Αυτό παρά το γεγονός πως ήδη από τον Νοέμβριο του 2013 οι Κούρδοι, ανακήρυξαν την αυτονομία του κράτους Rojava ή αλλιώς της Δημοκρατικής Ομοσπονδίας της Βόρειας Συρίας. Πιο πριν, ο Άσαντ είχε αφήσει τις κουρδικές περιοχές αβοήθητες κατά την επέλαση του Ισλαμικού Κράτους και με τον τρόπο αυτό βοήθησε στην ανάδυση του YPG που μετατράπηκε σε πολύτιμο σύμμαχο της Δύσης κατά του Ισλαμικού Κράτους και έτσι αντί να ξεφορτωθεί το «κουρδικό πρόβλημα» στο εσωτερικό της Συρίας, το γιγάντωσε. Τώρα για μια ακόμη φορά επιλέγει να μείνει με τα χέρια σταυρωμένα. Αν και η Δαμασκός μπροστά στα τουρκικά τανκ κάνει λόγο για μια «κραυγαλέα επίθεση» που «παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας την περιοχή» δεν πράξει τίποτα περισσότερο. Σαν να καταδικάζει την επίθεση σε μια...άλλη χώρα. Δεδομένων βέβαια των σχέσεων της Συρίας με τη Ρωσία, και τον ρόλο αυτής στην πρόσφατη τουρκική εισβολή, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο η Δαμασκός να μην αιφνιδιάστηκε από την απόφαση της Άγκυρας που διευκολύνει, πέραν της Ρωσίας που μπλοκάρει έτσι τα αμερικανικά σχέδια, και την ίδια αφού ίσως και να δυσκολέψει τους Κούρδους της Συρίας.
Τι μπορεί να κερδίσει η Τουρκία
Το Afrin και η έτερη περιοχή στην οποία επιχειρεί ο τουρκικός στρατός, το Manbij -όπου επίσης οι ΗΠΑ προωθούν την ανάπτυξη της Συνοριοφυλακής- χωρίζονται από μια περιοχή που ελέγχεται από ένοπλες ομάδες τις οποίες ελέγχει η Τουρκία. Εάν η τελευταία καταφέρει να κερδίσει τις δυνάμεις των Κούρδων και συνολικά του Ελεύθερου Συριακού Στρατού στις δύο επίμαχες περιοχές, τότε θα ελέγχει μια περιοχή 200 περίπου χιλιομέτρων στα σύνορα της με τη Συρία και δυτικά του Ευφράτη Ποταμού. Έτσι ένα μεγάλο μέρος του de facto αυτόνομου κράτους της Rojava θα βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή, προκαλώντας σοβαρό πλήγμα στα σχέδια των Κούρδων που η Βόρεια Συρία, μαζί με την Κουρδικό Ιράκ αποτελούν τη «μαγιά» για την ίδρυση, μελλοντικά, ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν που θα ενώνει τους Κούρδους της Συρίας, του Ιράκ, του Ιράν και φυσικά της Τουρκίας.
Πηγές: BBC, Washington Post, Al Monitor, Hurriyet Daily News