Οι πιο πολλοί που ασχολούνται έστω επιδερμικά με την οικονομία μας, αλλά και την πολιτική μας, έχουν ακούσει για τον περιβόητο «κόφτη» των δαπανών, ο οποίος συνδέεται με το πλεόνασμα του 0,5%: εάν δεν το πετύχουμε ως οικονομία, τότε πρέπει να γίνουν «επεμβάσεις», μειώσεις δηλαδή σε συντάξεις και μισθούς του δημοσίου. Για την ώρα, οι προβλέψεις διίστανται: κυβερνητικοί «κύκλοι» λένε πως δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα, μη κυβερνητικοί «κύκλοι» ότι υπάρχει. Σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι το 2017 και το 2018, είναι πολύ δύσκολο να μην έχουμε ενεργοποίηση του κόφτη, καθώς ο στόχος φτάνει για το 2017 το 1,75% και για το 2018 και μετά το 3,5%. Πρόβλεψη μου είναι ότι εάν πιεστούμε ως κράτος να πληρώσουμε τα όλο και περισσότερα χρωστούμενα στον ιδιωτικό τομέα, και να μην τον χρεώνουμε κάθε μήνα όλο και περισσότερο, τότε ακόμα και φέτος ο «κόφτης» θα ενεργοποιηθεί. Εάν αποφασίζαμε να αρχίσουμε να πληρώνουμε και τις διάφορες συνταξιοδοτικές εκκρεμότητες που υπάρχουν (εκκρεμότητα στην απονομή κυρίων-επικουρικών συντάξεων και εκκρεμή εφάπαξ), θεωρώ βέβαιη την ενεργοποίηση του δημοσιονομικού κόφτη.
Ως μικρή παρένθεση στην προηγούμενη παράγραφο, αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί συνάνθρωποί μας, οι οποίοι κατά κύριο λόγο εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα, είδαν μια περίεργη «ευκαιρία» μέσα από αυτό τον κόφτη. Η σκέψη που κάνουν είναι ότι, από τη στιγμή που υπάρχει πια θεσμοθετημένη κρατική παρέμβαση ότι εάν και εφόσον δεν έρθουν τα έσοδα από ΦΠΑ, φόρους κλπ., δε θα έχουμε νέους φόρους, και τα έσοδα θα αντληθούν από αλλού (συντάξεις και δημόσιο), τότε γιατί να ζητάνε απόδειξη πληρώνοντας άμεσα ουσιαστικά οι ίδιοι; Δεν υπάρχει σαφής απάντηση. Το σίγουρο είναι ότι υφίσταται πλέον ένας ακήρυχτος πόλεμος, ανάμεσα σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα και είναι φανερό σε όλες τις παρέες...
Επίσης, έχει σχεδόν ξεχαστεί ένας άλλος θεσμοθετημένος κόφτης, που δεν τον γλυτώνουμε με τίποτα. Νόμος Κατρούγκαλου 4387/2016, άρθρο 14, παράγραφος 4, διαβάστε υπεύθυνα: «4. Από την 1.1.2017 και ανά τριετία, η Εθνική Αναλογιστική Αρχή εκπονεί υποχρεωτικά αναλογιστικές μελέτες, οι οποίες επικυρώνονται από την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αντικείμενο τη συνεχή παρακολούθηση της εξέλιξης της εθνικής συνταξιοδοτικής δαπάνης. Με ειδικό νόμο ανακαθορίζονται οι συντάξεις με στόχο τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος. Το ύψος των ανωτέρω δαπανών για την εθνική, την ανταποδοτική και την επικουρική σύνταξη, προβαλλόμενο έως το έτος 2060, δεν πρέπει να υπερβαίνει το περιθώριο αύξησης των 2,5 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ, με έτος αναφοράς το 2009.»
Μετάφραση:
Ποιο είναι το ύψος των ανωτέρω δαπανών το έτος 2009, σε σχέση με το ΑΕΠ; 13,5% (πηγή: Eurostat, Ageing Working Group, ΕΛΣΤΑΤ). Άρα αυτός ο λόγος, πρέπει μόνιμα (μέχρι το 2060), να βρίσκεται κάτω από το 13,5%+2,5% = 16%.
Ποιο είναι το ύψος αυτού του κλάσματος σήμερα; Εκτιμώμενο ΑΕΠ 2016 180 δισ. ευρώ (179 δις το 2015 και θεωρώντας 0,6% ανάπτυξη για το 2016 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ΔΝΤ). Πρόβλεψη για δαπάνη συντάξεων 31,7 δισ. ευρώ μαζί με τις εκκρεμμείς συντάξεις (Πηγή: Σ. Ρομπόλης, Β. Μπέτσης: Η Οδύσσεια του Ασφαλιστικού). Λόγος δαπάνης/ΑΕΠ = άνω του 17%.
Προσέξτε, στους ανωτέρω υπολογισμούς, δεν είναι καν υπολογισμένες το κόστος για τις εφάπαξ παροχές (θεωρείται ότι θα αυτοχρηματοδοτούνται - δηλαδή εμμέσως πλην σαφώς, ρήτρα μηδενικού ελλείμματος για τις απονομές εφάπαξ). Τέλος, το άλλο που παρατηρεί κάποιος είναι ότι τον ανωτέρω τύπο, δεν τον απασχολεί καθόλου ποιο είναι το ύψος των εισφορών που εισπράττουμε ή μη: τον απασχολεί μόνο η δαπάνη (συντάξεις δηλαδή), που σημαίνει ότι ακόμα και θετικοί να είμαστε στο σκέλος των εισφορών, μπορεί να απαιτούνται μειώσεις συντάξεων.
Πολύ σωστά θα σκεφτεί κάποιος, αν βελτιωθεί το ΑΕΠ, τότε λύσαμε το πρόβλημά μας. Όπως έχει αναφερθεί από μελέτες του ΟΟΣΑ και του ΔΝΤ η γήρανση του πληθυσμού επηρεάζει αρνητικά την οικονομική ανάπτυξη, αφού επιδρά δραματικά στην αναλογία εργαζόμενου πληθυσμού προς τους συνταξιούχους. Λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι τη δεκαετία του 2020 αναμένεται η αύξηση του ετήσιου ρυθμού συνταξιοδοτήσεων (3% με 4% ετήσιος ρυθμός συνταξιοδοτήσεων) λόγω της γενιάς των baby boomers και στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι για να καλυφθεί η αναμενόμενη αυξημένη συνταξιοδοτική δαπάνη θα πρέπει ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ να είναι της τάξης του 5% με 6% (Πηγή: Σ. Ρομπόλης, Β. Μπέτσης: Η Οδύσσεια του Ασφαλιστικού), οπότε σταματάμε εδώ την μάταιη ανάλυση.
Για να το κάνουμε και λίγο χειρότερο: Νόμος Κατρούγκαλου, άρθρο 84. Ενιαίος Κανονισμός Ασφάλισης και Παροχών Ε.Τ.Ε.Α.Ε.Π. (δηλαδή Επικουρικής Σύνταξης και Εφάπαξ Παροχών). Μετάφραση: ξεχνάμε τους παλιούς ξεχωριστούς τύπους για τον κάθε ένα κλάδο, αλλά γίνονται όλα ενιαία και με βάση αναλογιστική μελέτη βιωσιμότητας. Δηλαδή μειώσεις.
Σαν κερασάκι στην πικρή τούρτα, να σημειωθεί ότι και πάλι από το Νόμο Κατρούγκαλου, άρθρο 35, που αναφέρεται στην παροχή εφάπαξ, δεν αναγράφεται τίποτα για το τι συμβαίνει, εφόσον ένας κλάδος εφάπαξ είναι ελλειμματικός, σε μακροχρόνια αναλογιστική βάση. Η απάντηση είναι πως θεσμοθετημένη ή μη, είναι βέβαιο ότι θα χρειαστεί επέμβαση.
Επομένως, το ερώτημα δεν είναι εάν θα έρθει ο κόφτης, αλλά ποιος από όλους θα έρθει πρώτος και πόσο σύντομα...