Υπάρχουν πολλές αναγνώσεις των αποτελεσμάτων της μίνι Συνόδου της 25.06.2015, που οργάνωσε ο κ. Γιούνκερ, με την συμμετοχή της Γερμανίας και άλλων 10 χωρών, κυρίως από τα Βαλκάνια (Δελτίο Τύπου της Ε.Ε.). Ορισμένοι, με βάση όσα είχαν προταθεί αρχικά στην Σύνοδο, προκρίνουν το ότι αποφεύχθηκαν τα χειρότερα, άλλοι, με βάση κάποιες υποχωρήσεις της Ελλάδας, επισημαίνουν ότι σταδιακά η Ελλάδα αποδέχεται μέτρα που δεν ευνοούν τα στρατηγικά της συμφέροντα. Η εντύπωσή μας είναι ότι η Σύνοδος αυτή ήταν άλλη μια χαμένη ευκαιρία για την Ελλάδα να προβάλει και να περάσει τις θέσεις της, κάτι που προϋποθέτει την ύπαρξη μιας ολοκληρωμένης πολιτικής άποψης και τακτικής από την Ελλάδα, για την αντιμετώπιση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών.
Η προσέγγιση της Ελλάδας μέχρι πρότινος, ήταν με όρους «ανθρωπιστικούς», αν όχι μανιχαϊστικούς (δηλαδή βασισμένους στο καλό και το κακό), παρόμοια με τον τρόπο καταγραφής τους από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Υπήρχαν οι «καλοί Ευρωπαίοι» που δηλώνουν συμπαράσταση προς τους πρόσφυγες, τους φιλοξενούν στα σπίτια τους και φροντίζουν με κάθε τρόπο να αμβλύνουν τις ταλαιπωρίες τους και οι «κακοί Ευρωπαίοι», που υψώνουν τείχη στα σύνορα, στέλνουν στρατιώτες να εμποδίσουν την διέλευσή τους, ή ακόμα και καταστρέφουν τις εγκαταστάσεις που προετοιμάζονται για τις φιλοξενία τους. Η δε Ελληνική κυβέρνηση, θεωρούσε ότι αρκεί να συνταχθεί με τους «καλούς». Η επιφανειακή αυτή προσέγγιση εμπόδιζε την κατανόηση όλων των πτυχών της πολιτικής των Ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και μόλις πρόσφατα υπάρχουν ενδείξεις μεταστροφής της Ελληνικής στάσης, με βήματα όμως εξαιρετικά αργά.
Στην πραγματικότητα, η Ευρωπαϊκή πολιτική για το θέμα στηρίζεται σε δύο άξονες:
•Ο πρώτος άξονας, αφορά την αξιοποίηση των ροών, προκειμένου οι μεγαλύτερες ιδίως χώρες, να αποκομίσουν το μέγιστο δυνατό όφελος, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την προσέλκυση και ενσωμάτωση εξειδικευμένου και πρόθυμου εργατικού προσωπικού. Παράλληλα, καταβάλλεται φροντίδα να αποφευχθούν, κατά το δυνατόν, οι κίνδυνοι της μη ενσωμάτωσης, της απώλειας της εθνικής ταυτότητας και της παρείσφρησης ενδεχόμενων τρομοκρατών.
•Ο δεύτερος άξονας, αφορά την μείωση και τον έλεγχο των ροών, με όσο γίνεται μικρότερο οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Αυτό προϋποθέτει την συμφωνία με χώρες «αξιόπιστες», όπως η Τουρκία (με την έννοια ότι θα έχουν συμφέρον και μπορούν να τηρήσουν τις όποιες σχετικές συμφωνίες), αλλά και την αποδοχή των αναγκαίων λύσεων από τις απρόθυμες χώρες, προκειμένου αυτές να εφαρμόσουν τα επιθυμητά από την Ε.Ε. μέτρα.
Το κρίσιμο στοιχείο για την επιτυχία των πιο πάνω στόχων των Ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, είναι η επιλογή μεταξύ των συνωθούμενων προσφύγων και μεταναστών, όσων ανταποκρίνονται σε προδιαγεγραμμένα κριτήρια, όπως το θρήσκευμα (να είναι χριστιανοί) ή, δεδομένου ότι δεν υπάρχει νομικός διαχωρισμός στους πρόσφυγες βάσει της Συνθήκης της Γενεύης του 1951, όσων προέρχονται από χώρες με παράδοση συνύπαρξης με χριστιανούς, όπως είναι η Συρία και το Ιράκ.
Πράγματι, μεγαλύτερες αλλά και μικρότερες χώρες κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση:
-Η Μεγάλη Βρετανία δέχθηκε να παραλάβει μέχρι 20.000 Σύρους πρόσφυγες μέχρι το 2020, απ' ευθείας από τους προσφυγικούς καταυλισμούς κοντά στα σύνορα με την Συρία, ιδίως άτομα εκτεθειμένα (όπως είναι τα ορφανά ή απροστάτευτα παιδιά).
-Η Γαλλία είναι πρόθυμη να παραλάβει 24.000 πρόσφυγες από την Συρία και το Ιράκ, μέσα από μια διαδικασία επιλογής, που περιλαμβάνει την καταγραφή των ενδιαφερομένων, συνεντεύξεις στην δική τους γλώσσα, κλπ.
-Η Γερμανία δήλωσε ότι αναμένει πάνω από 800.000 πρόσφυγες το 2015 και προσπαθεί να επιταχύνει τις διαδικασίες διαχωρισμού των δικαιούμενων άσυλο από τους υπόλοιπους, αλλά και της απέλασης των μη δικαιούμενων.
-Το Βέλγιο, σε μια μυστικά σχεδιασμένη επιχείρηση, τον Ιούλιο του 2015 έβγαλε από την Συρία 250 περίπου άτομα, με κοινό τους στοιχείο το χριστιανικό θρήσκευμα.
Ο πιο πάνω στόχος της εξακρίβωσης των στοιχείων, της καταγραφής και της λήψης δακτυλικού αποτυπώματος από τους πρόσφυγες, εξυπηρετείται από τα κέντρα καταγραφής και προσωρινής φιλοξενίας, τα αποκαλούμενα "hot spots".
Με βάση την απόφαση της Ε.Ε. της 23.09.2015, Ελλάδα και Ιταλία ανέλαβαν την υποχρέωση εγκατάστασης ορισμένων τέτοιων Κέντρων, ενώ με την απόφαση της 25.10.2015 η Ελλάδα δεσμεύτηκε για την περαιτέρω αύξηση του αριθμού των φιλοξενούμενων ατόμων. Αν και δεν είναι ακόμα απολύτως σαφές το τι θα ακολουθεί την εξακρίβωση, πιθανολογείται ότι στα Κέντρα αυτά θα γίνεται και ο διαχωρισμός:
•σε πρόσφυγες, που αφού συμπληρώσουν την αίτησή τους θα προωθούνται σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες (εντός του συμφωνημένου ορίου των 160.000 προσφύγων),
•σε άλλους που θα υποβάλλουν αίτημα ασύλου και θα περιμένουν την αξιολόγησή του και
•σε όσους καταφανώς δεν θα δικαιούνται το καθεστώς του πρόσφυγα και θα μπορούσαν να απομακρυνθούν ακόμα και άμεσα.
Η εμπειρία από την λειτουργία του πρώτου Κέντρου στην Ιταλία (όπως και η ανάλογη εμπειρία στην Ελλάδα) δείχνει ότι πρόσφυγες από χώρες όπως η Ερυθραία και η Συρία συνεργάζονται, όχι όμως και όσοι έχουν μικρές πιθανότητες να αναγνωριστούν ως πρόσφυγες.
Όπως είναι γνωστό, με βάση την Συνθήκη Δουβλίνο ΙΙ, όσων οι αιτήσεις απορριφθούν, ανεξάρτητα της χώρας που έχει υποβληθεί η αίτηση, αυτοί επαναπροωθούνται στην χώρα πρώτης υποδοχής της Ε.Ε. (δηλαδή την Ελλάδα και δευτερευόντως την Ιταλία). Επίσης σημειώνουμε ότι πολλές χώρες προσφέρονται να διευκολύνουν την Ελλάδα στην ίδρυση και λειτουργία των Κέντρων, εξακολουθεί όμως να μην διευκρινίζεται επαρκώς η συμβολή της Ε.Ε. στην επιστροφή όσων προσφύγων υπερβαίνουν τον συμφωνημένο αριθμό ή όσων δεν αναγνωρίζονται ως δικαιούμενοι άσυλο. Για τον πιο πάνω λόγο, άτυπα η Ιταλία δεν εφαρμόζει επακριβώς την πιο πάνω διαδικασία.
Σε επόμενο κείμενο θα προσπαθήσουμε να συμβάλουμε στην αναζήτηση του καλύτερου τρόπου με τον οποίο θα μπορούσε η Ελλάδα να διαχειριστεί το όλο θέμα.