Είναι μεγάλη ή μικρή η απόσταση από το 160 ως το 180; Αριθμητικά, όχι και τόσο μεγάλη. Πολιτικά, όμως, μοιάζει πελώρια.
Αν κάτι απέδειξε η πρώτη, αναγνωριστική ψηφοφορία για την εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας είναι πως, στο σημερινό, ακραία πολωμένο πολιτικό περιβάλλον, η διαμόρφωση προεδρικής πλειοψηφίας στην Βουλή είναι mission impossible. Ούτε οι δηλώσεις του Γιούνκερ, ούτε ο φόβος του άδειου ΑΤΜ, ούτε η αναβίωση της απειλής του grexit, ούτε ένα κόλπο με αλλαγή υποψηφίου Προέδρου την τελευταία στιγμή, ούτε και οι προσωπικές επαφές με τους ταλαντευόμενους βουλευτές, που έχουν προσωπικά κίνητρα να ματαιώσουν τις εκλογές αλλα φοβούνται το «στίγμα» του αποστάτη, μπορούν να αποδώσουν.
Μόνο μια κίνηση που θα οδηγούσε σε άρση ή άμβλυνση της κυρίαρχης πόλωσης, θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα, να απελευθερώσει τους φοβισμένους βουλευτές και να κάνει εφικτή την εκλογή Προέδρου από την σημερινή, κουρασμένη και εξουθενωμένη Βουλή.
Θα μπορούσε να γίνει, την τελευταία στιγμή, μια τέτοια κίνηση; Θεωρητικά, ναι. Όλοι μπορούμε να φανταστούμε πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να αλλάξουν το πολιτικό περιβάλλον, να το αποφορτίσουν και να απελευθερώσουν διαδικασίες συναίνεσης. Στην πράξη, ίσως να είναι πια αργά. Αλλά τίποτε δεν αποκλείεται.
Το πιθανότερο, πάντως είναι πως βαδίζουμε προς το μοιραίο μιας εκλογικής αναμέτρησης, μέσα σε συνθήκες αβεβαιότητας, αστάθειας, φόβων και απειλών. Δεν είναι το καλύτερο περιβάλλον για μια αυθεντική και λυτρωτική εκδήλωση της «λαϊκής ετυμηγορίας». Αλλά, αν δεν έχουμε άλλη επιλογή, ας αρχίσουμε να ετοιμαζόμαστε γι αυτές. Ας φροντίσουμε να τις κάνουμε αντί καταστροφής- όπως μας τις παρουσιάζουν- μια ευκαιρία ανάταξης.
Πώς;
Ενα, αποκλείοντας τον φόβο από την πολιτική εξίσωση. «Το μόνο που πράγμα που πρέπει να φοβόμαστε είναι τον ίδιο μας τον φόβο- το απροσδιόριστο, αδικαιολόγητο, ανεξήγητο εκείνο αίσθημα τρόμου, που παραλύει την προσπάθεια να μετατρέψουμε την υποχώρηση σε πρόοδο», έλεγε στους Αμερικανούς ο Ρούζβελτ την άνοιξη του 1933, στην χειρότερη στιγμή της Μεγάλης Ύφεσης. Ισχύει στο ακέραιο και για εμάς σήμερα. Ας γυρίσουμε την πλάτη στο εμπόριο του φόβου.
Δύο, προσγειώνοντας τον δημόσιο διάλογο από το μυθικό στο πραγματικό περιβάλλον. Ας αναγνωρίσουμε πια τα αυτονόητα. Πως το «μνημόνιο» δεν ήταν μια σατανική εφεύρεση για την υποδούλωσή μας, ήταν μια απάντηση σ ένα πραγματικό πρόβλημα. Μόνο που ήταν η λάθος, επώδυνα λάθος απάντηση. Πως η «δημοσιονομική προσαρμογή», μια εξισορρόπηση εσόδων και εξόδων του δημοσίου, ήταν αναπόφευκτη, αλλά μπορούσε και έπρεπε να μην γίνει με τόσο ασυγχώρητα άδικο τρόπο. Πως η σημερινή πραγματικότητα αποτυπώνεται σε μια μέση οδό, ανάμεσα στα δύο ακραία αφηγήματα του "success story" και της απόλυτης καταστροφής: η αλήθεια είναι πως η Ελλάδα μηδένισε τα δίδυμα ελλείμματά της, αλλά απέτυχε να μεταρρυθμίσει το κράτος, να εξυγιάνει την σχέση πολιτικού συστήματος-εκλογικού σώματος και, προπάντων, δεν έκανε ούτε ένα βήμα προς την αναδιάρθρωση της πραγματικής της οικονομίας, προς μια παραγωγική ανασυγκρότησή της. Και πως, με ευθύνη πολλών, η εμπιστοσύνη εξατμίστηκε από τον δημόσιο χώρο κι αν δεν την αποκαταστήσουμε κανένα βήμα ανάταξης δεν είναι εφικτό.
Τρία, αποδαιμονοποιόντας την πολιτική αντιπαράθεση. Οι παλιές πολιτικές δυνάμεις, όσο φθαρμένες και ένοχες πολλών αμαρτιών και αν είναι, δεν είναι πάντως οι σύγχρονοι «Τσολάκογλου», και οι νέες δυνάμεις, που επιχειρεί να εκφράσει ο ΣΥΡΙΖΑ, όση πολιτική ανωριμότητα κι αν κουβαλούν ακόμη στις αποσκευές τους, δεν είναι οι ολετήρες του έθνους. Και η μετάβαση από το παλιό στο καινούργιο δεν είναι αναγκαίο να γίνει με τρόπο τραυματικό.
Αν ένα φθαρμένο και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα δεν είχε καταστεί αιχμάλωτο ενός πολιτικού ανταγωνισμού ασυμφιλίωτα πολωμένου και διχαστικού, όχι επειδή οι πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές ήταν αγεφύρωτες, μα επειδή η φιλοδοξία κατάληψης του κράτους από τον νικητή των εκλογών και διανομής των λαφύρων στους «φίλους» του καθιστούσε την πόλωση αυτή αναγκαία, ίσως να είχαμε αποφύγει την μοίρα της χρεοκοπίας. Αν τα εξαρτημένα ανακλαστικά της πόλωσης δεν είχαν επιβιώσει και ενισχυθεί, ίσως η διαχείριση της χρεοκοπίας να μην ήταν τόσο άδικη, αδιέξοδη και καταστροφική. Κι αν δεν βρεθεί τρόπος να υπερβούμε αυτό το εμπόδιο πριν τις εκλογές- όπως μου φαίνεται αναπόφευκτο - ας κάνουμε τουλάχιστον ότι είναι δυνατόν, ώστε αυτές οι εκλογές να είναι το τέλος αυτής της πολωμένης μοίρας. Μια λύτρωση. Δεν θα είναι εύκολο. Αλλά δεν είναι και αδύνατον-.