Όταν, το 1975, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μου ανέθεσε το Πρόγραμμα της ΕΡΤ διαπίστωσα πως τόσα χρόνια μετά την απελευθέρωση κανείς δεν είχε κάνει ένα ρεπορτάζ για τις γυναίκες του Ζαγοριού που μεταφέρανε στους ώμους τους τα κασόνια με τα πυρομαχικά στην πρώτη γραμμή της Άμυνας, στις βουνοκορφές της Πίνδου. Αυτές οι γυναίκες ζούσαν ακόμα, αφού ζούσα κι' εγώ! Και το κάναμε αυτό το ρεπορτάζ. Αυτές οι γυναίκες είχαν κάνει την Οκτωβριανή τους Επανάσταση με το «Όχι» στον Μουσολίνι. Θα πρέπει να αισθάνονταν σαν τον Βρετανό στρατηγό Χ. Μ. Ουίλσον που γράφει στο βιβλίο του: «Η θέση μας στην Ελλάδα ήταν πραγματικά παράδοξη: Αγωνιζόμαστε εναντίον του ολοκληρωτισμού ενισχύοντας μια φασιστική κυβέρνηση εναντίον μιας άλλης».
Θυμάμαι καλά τις σειρήνες της 28ης Οκτωβρίου. Η «ημέρα του ΟΧΙ». Ποιος επιτέλους το είπε αυτό το ΟΧΙ; Ο Μεταξάς ή εγώ; Ο Μουσολίνι ζήλευε τον Χίτλερ που είχε επεκταθεί σε όλη την Ευρώπη κι' έβλεπε την Ελλάδα σαν τον δικό του ζωτικό χώρο. Αν ο Μεταξάς είχε πει «ναι» θα είχε σβήσει από την Ιστορία. (Αλλά είπε «Όχι» και στον Τσόρτσιλ -που ήθελε να βγάλει την Ελλάδα στο πόλεμο και κατά της Γερμανίας- και έσβησε από τη ζωή. Σε τρεις μήνες ακριβώς. Οι ιστορικοί γνωρίζουν τη δολοφονία του και την κρύβουν).
Για το τι ακριβώς έγινε τις πρώτες νυχτερινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου έχουμε την αφήγηση του Αμερικανού Laird Archer, Διευθυντή της Near East Foundation, από μαρτυρία του Γκράτσι, Ιταλού πρέσβη. «Ο Γκράτσι παίζει μπρίντζ σε "κομψό" ελληνικό σπίτι στην Κηφισιά -διαβάζουμε στο ημερολόγιο του Άρτσερ- στις 9 μμ. πηγαίνει στην Πρεσβεία, ετοιμάζει το τελεσίγραφο στα γαλλικά, επιστρέφει στο μπριντζ μέχρι τις μεταμεσονύχτιες ώρες και στις 3 πμ., με το τελεσίγραφο στην τσέπη, χτυπάει την πόρτα του Μεταξά, στην Κηφισιά. Η υπηρεσία νόμισε πως άκουσε πρέσβης της Γαλλίας. Ενοχλημένος ο Μεταξάς που τον ξύπνησε ο Γάλλος ντύνεται, κατεβαίνει στο σαλόνι και βλέπει τον Ιταλό.. Είναι 3 και 20.
- Λοιπόν, Κύριε Πρέσβη, έχεις να μου πεις τόσο σοβαρά πράγματα που δεν μπορούν να περιμένουν το τίμιο φως της ημέρας;
Ο Γκράτσι του εγχείρησε το τελεσίγραφο. Που κατηγορούσε την Ελλάδα ότι βοηθούσε του Βρετανούς, ότι τρομοκρατούσε την Αλβανική μειονότητα και απαιτούσε σαν εγγύηση για την ουδετερότητά της το δικαίωμα να καταλάβει ορισμένα στρατηγικά σημεία της ελληνικής επικράτειας. Η αντίσταση θα συντρίβονταν δια των όπλων.
-Ποια ήταν αυτά τα σημεία προς κατάληψιν; ρώτησε ο Μεταξάς. Ο Γκράτσι είπε πως δεν γνώριζε.
-Τι ώρα θα άρχισε η επίθεση; ρώτησε πάλι ο Μεταξάς.
-Στις 6, είπε ο Γκράτσι.
-Κύριε -είπε ο Μεταξάς- αν σε δυόμιση ώρες δεν μπορώ να παραδώσω το σπίτι μου σε άλλο νοικάρη, πως μπορώ να παραδώσω τη χώρα μου; Δεν μπορώ να σας δώσω επίσημη απάντηση αν δεν επισκεφθώ τον βασιλέα, αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι η απάντηση θα είναι αρνητική».
Θα εννοούσε την απάντηση των Γυναικών της Πίνδου, που σταμάτησαν αυτή τη φορά τις Ρωμαϊκές λεγεώνες. Γιατί ο Μεταξάς το «Όχι» δεν το είπε στον Μουσολίνι (τον οποίο θαύμαζε και ο Βενιζέλος και ο Πλαστήρας...). Το είπε στην Ιταλία του Μουσολίνι, που δεν συμπαθούσε ούτε ο Χίτλερ.
*Η συνομιλία Γκράτσι-Μεταξά είναι από το βιβλίο μου «Ο κόσμος κατ' εμέ», (Εκδ. Γαβριηλίδη).