Βασική αρχή κάθε θέματος είναι ότι πάντοτε φταίει ο παπάς. Κρούσμα fake news παρουσιάστηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή», όπου σε άρθρο της (Ο Αθως, ο ΕΝΦΙΑ και τα Θρησκευτικά) η κα. Ξένια Κουναλάκη ενημέρωσε τους αναγνώστες της εφημερίδας πως προωθείται φοροαπαλλαγή για κάτι που είναι... ήδη φοροαπηλλαγμένο (χωρίς να διερωτηθεί πώς στο καλό γίνεται αυτό!), θέμα που με κάποιον περίεργο τρόπο κατάφερε να το συνδέσει με το μάθημα των θρησκευτικών και με διάφορες χαριτωμενιές («Φυσικά, είναι αστείο να στηλιτεύει κανείς την πελατειακή σχέση πολιτικού προσωπικού και Εκκλησίας στη χώρα μας. Είναι σαν να διαμαρτύρεται για τη ζέστη στην Ελλάδα. Μοιάζει με φυσικό φαινόμενο.» - «Η Καθημερινή», 29/07/2017).
Στο θέμα μας, σύμφωνα με το άρθρο της κας Κουναλάκη, μέχρι σήμερα οι κτήσεις μονών του Αγίου Όρους εκτός Αγίου Όρους κατέβαλαν φορολογικές υποχρεώσεις σχετιζόμενες με την ιδιοκτησία του ακινήτου, όμως χάρη σε αυτήν την τροπολογία, εάν περνούσε, θα φοροαπαλλάσσονταν.
Το πρόβλημα είναι ότι η πραγματικότητα είναι περίπου η αντίστροφη!
Γενικώς, τα ισχύοντα μέχρι στιγμής:
Αν και δεν είναι άμεσα σχετικό με το θέμα μας, σημειώνουμε ότι οι ευκτήριοι οίκοι (δηλαδή οι ίδιες οι εκκλησίες) κάθε γνωστής θρησκείας και δόγματος δεν έχουν υποχρέωση καταβολής ΕΝΦΙΑ (όπως άλλωστε μια σειρά από άλλα πρόσωπα, π.χ. σπίτια προξένων, ιδιωτικοί φορείς που δεν εντάσσονται στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και ιδιοχρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την εκπλήρωση μορφωτικού, εκπαιδευτικού, πολιτιστικού, αθλητικού, θρησκευτικού, φιλανθρωπικού και κοινωφελούς σκοπού ή παραχωρούνται δωρεάν στο Δημόσιο και άλλα -- νόμος 4223/2013 άρθρο 3). Αυτό ισχύει ούτως ή άλλως (και καλώς ισχύει, θα ήταν απολύτως ανεφάρμοστο αν οι ίδιοι οι ναοί ως χώροι, ενίοτε του 11ου ή του 14ου αιώνος, είχαν υποχρέωση ΕΝΦΙΑ -- και ακριβώς έτσι γίνεται σε σωρεία άλλων κρατών). Το θέμα μας όμως εδώ δεν είναι οι ευκτήριοι οίκοι, αλλά άλλου τύπου ιδιοκτησίες.
Καλώς και ούτως ή άλλως, μέσα στο ίδιο το Άγιον Όρος, τη χερσόνησο, δεν υπάρχει ΕΝΦΙΑ, κάτι που όντως σχετίζεται με το συνταγματικό καθεστώς του.
Κακώς, ο νόμος 4223/2013 άρθρο 3 δίδει φοροαπαλλαγή και σε κτήσεις τον Μονών του Αγίου Όρους εκτός αυτού, ανεξαρτήτως του εάν είναι ευκτήριοι οίκοι: αν, επί παραδείγματι, η τάδε μονή έχει το δείνα ακίνητο στο Άστρος Κυνουρίας, το οποίο νοικιάζει σε σούπερ-μάρκετ και λαμβάνει το κέρδος/μίσθωμα, το ακίνητο αυτού του σούπερ-μάρκετ απαλλάσσεται από υποχρέωση καταβολής ΕΝΦΙΑ! Αυτό, όμως, ίσχυε και πριν την υπό συζήτηση τροπολογία. Περιγράφει την κατάσταση έως σήμερα.
Θυμίζουμε ότι τα παραπάνω ισχύουν μόνο για τις Μονές του Αγίου Όρους, όχι για την Εκκλησία της Ελλάδος που αθροιστικά πληρώνει πάνω από 10.000.000 ευρώ ετησίως ΕΝΦΙΑ ούτε για την Εκκλησία της Κρήτης ή τις Μητροπόλεις της Δωδεκανήσου.
Ποια είναι, λοιπόν, η ιστορία με την τροπολογία; Ο νόμος 4223/2013 για τον ΕΝΦΙΑ και συγκεκριμένα το άρθρο 3 ορίζει ως εξαιρετέες «τις υποκείμενες στο ειδικό συνταγματικό καθεστώς Ιερές Μονές του Αγίου Όρους, κείμενα εντός ή εκτός αυτού»: διευκρινίζει δηλαδή πως, καλώς ή κακώς, αναφέρεται σε ό,τι ανήκει στις Μονές του Αγίου Όρους, ακόμη κι εκτός αυτού.
Παρόμοια πρόνοια όμως δεν υπήρχε στους νόμους-«προγόνους» του ΕΝΦΙΑ, 3634/2008 (ΕΤΑΚ-«χαράτσι») και 3642/2010 (Φόρος Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας), που αναφέρουν απλώς «το Άγιον Όρος» -- παρά τη μικρή διαφορά της διατύπωσης, στην ερμηνεία/πράξη ίσχυε το ίδιο καθεστώς όπως αποτυπώνεται καθαρότερα στον νόμο ΕΝΦΙΑ του 2013, δηλαδή (κακώς) απαλλάσσονταν από ΕΝΦΙΑ και τα (μη θρησκευτικής χρήσεως) ακίνητα των Μονών ακόμα και εκτός Όρους.
Τι γίνεται λοιπόν;
Σύμφωνα με πληροφορίες, εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα εκτός Αγίου Όρους, άσχετα με το Όρος, έχουν προσφύγει στο ΣτΕ, ζητώντας κι εκείνα απαλλαγή από τον ΕΝΦΙΑ επί τη βάσει της ίσης μεταχείρισης (4 και 13 του Συντάγματος): «αφού οι μη-εκκλησιαστικές κτήσεις εκτός Αγίου Όρους ακόμα και εάν δεν χρησιμοποιούνται για θρησκευτικό σκοπό, δεν πληρώνουν, εμείς γιατί να πληρώνουμε;» Διότι ναι μεν το ιδιαίτερο, φορολογικό και άλλο, καθεστώς του Αγίου Όρους είναι κατοχυρωμένο συνταγματικά με το άρθρο 105 του Συντάγματος, αυτό όμως αφορά το γεωγραφικώς κατανοημένο Άγιο Όρος: ό,τι βρίσκεται μετά στην Ουρανούπολη και την Ιερισσό. Για τα εκτός τα ανήκοντα... εντός, δεν ισχύουν αυτονόητα οι προβλέψεις του 105.
Οπότε, σύμφωνα με τη λογική της προσφυγής, όταν το άρθρο 105 Συντάγματος που μιλά για ιδιαίτερο καθεστώς του «Αγίου Όρους», καθώς και οι νόμοι του 2008 και του 2010 όταν αναφέρονται στο «Άγιον Όρος», εννοούν... την χερσόνησο του Αγίου Όρους, όχι ό,τι ανήκει στις Μονές του, ακόμα και εάν κείται εκτός αυτού. Εάν ο νομοθέτης επεκτείνει την απαλλαγή και για τα ακίνητα εκτός αυτού και ακόμα και εάν δεν έχουν θρησκευτική χρήση, τότε το προνόμιο δεν απορρέει από το άρθρο 105 Συντάγματος -- σύμφωνα με την προσφυγή -- οπότε οφείλει να επεκτείνεται και στα λοιπά εκκλησιαστικά πρόσωπα, τα άσχετα με το Όρος, κατά την άποψη, πάντοτε, του εκκλησιαστικού νομικού προσώπου που προσέφυγε στο ΣτΕ.
Παράλληλα, άλλες πηγές μεταφέρουν ότι η τοπική ΔΟΥ απειλεί τις Αγιορειτικές Μονές με αναδρομική επιβολή ΕΤΑΚ και ΦΜΑΠ που κακώς «ξέχασε» και δεν τους επέβαλε, αφού οι νόμοι του 2008 και του 2010 δεν εξαιρούν σαφώς και ειδικώς και τις εκτός Αγίου Όρους κτήσεις των Μονών του, εξαίρεση που θεωρείτο μέχρι σήμερα ως η αυτονόητη ανάγνωση.
Η έκδοση δικαστικής απόφασης εκκρεμεί. Τρέχουν, λοιπόν, με την τροπολογία οι βουλευτές να συμπληρώσουν εκ των υστέρων διευκρίνηση στους προηγούμενους νόμους του 2008 και του 2010, ώστε να προλάβουν το (θεωρητικά υπαρκτό, ασχέτως αν είναι πιθανό) ενδεχόμενο να κρίνει το ΣτΕ πως ναι, όλα τα εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα παντού πρέπει για λόγους θρησκευτικής ισότητας να απαλλάσσονται από τον ΕΝΦΙΑ και ότι η απαλλαγή των Μονών του Αγίου Όρους για τα ακίνητά του εκτός της χερσονήσου του δεν θεμελιώνεται στο 105 Συντάγματος, με επιχείρημα ότι δεν περιείχαν τέτοια απαλλαγή δεν προέβλεπαν οι νόμοι του 2008 και του 2010. Στόχος της τροπολογίας είναι να προβλέπεται παντού στην φορολογική νομοθεσία ότι ο νομοθέτης δεν εννοεί με τον όρο «Άγιον Όρος» την αθωνική χερσόνησο, αλλά, όπως αποσαφηνίζει ο νόμος του 2013, τις Μονές του και ό,τι τους ανήκει εντός ή εκτός αυτού.
Η τροπολογία, παράλληλα, ενδεχομένως να είχε ως στόχο και να μην συμβεί κάποιο «ατύχημα» στο ΣτΕ και καταλήξουν τα εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα της επικράτειας (π.χ., της Εκκλησίας της Ελλάδος) να κραδαίνουν απόφαση του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία θα έπρεπε να απαλλάσσονται από τον ΕΝΦΙΑ που αυτή τη στιγμή πληρώνουν!
Οπότε, με την τροπολογία όχι μόνο δεν θα υπήρχε καινούργια ζημιά που θα προκληθεί στο δημόσιο, όπως κατά αλλόκοτη φαντασία γράφει η κα Κουναλάκη, αφού καλώς ή κακώς τα εκτός Όρους ακίνητα του Όρους (αλλά όχι γενικώς τα εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα!) ήδη απαλλάσσονται από τον ΕΝΦΙΑ ακόμα και για μη θρησκευτικής χρήσης ακίνητα, αλλά η τροπολογία πήγαινε να προλάβει το ενδεχόμενο.... συνολικής απαλλαγής των φορέων της Εκκλησίας (Ελλάδος, Κρήτης, Δωδεκανήσου) από τον ΕΝΦΙΑ!
Το κερασάκι στην τούρτα είναι ότι (ίσως και λόγω της από αρκετές πλευρές δημοσιογραφικής πίεσης στον ΣΥΡΙΖΑ για την τροπολογία;) η τροπολογία τελικά δεν πέρασε, ναυάγησε (αν και ενδέχεται να επιστρέψει σε νέα προσπάθεια): με αποτέλεσμα να είναι, θεωρητικά, έκθετο το Δημόσιο στον παραπάνω (όχι και πολύ πιθανό, είναι η αλήθεια) περιγραφόμενο κίνδυνο.
Όμως, η πραγματικότητα μοιάζει να είναι κάπως πιο περίπλοκη, και δεν γνωρίζω εάν θα είχε νόημα να ερωτηθούν διευκρινιστικά οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές βουλευτές, αφού έχουν γράψει μια ό,τι να 'ναι αιτιολογική έκθεση και Κύριος οίδε τι θα ήξεραν να απαντήσουν. Διότι τα προβλήματα της ερμηνείας, που κυκλοφόρησε ευρύτατα στη δημόσια σφαίρα διαφαίνονται ακόμα και από μια προσεκτική ανάγνωση του κειμένου της τροπολογίας και της εισηγητικής εκθέσεως, άνευ άλλων πληροφοριών: αφού «οι διατάξεις δεν έχουν εφαρμογή» εάν τυχόν είχαν εκδοθεί πράξεις καταλογισμού φόρου και αφού «βάσει των ισχυουσών ρυθμιστικών διατάξεων» οι Μονές και τα εκτός Όρους ανήκοντα σε αυτές απαλλάσσονταν ήδη από τον ΕΝΦΙΑ, δεν αναρωτήθηκε κανείς τι στο καλό νομοθετεί τελικά αυτή η τροπολογία, πριν το συμπέρασμα ότι αναδρομικά νομοθετεί νέες, επιπρόσθετες φοροαπαλλαγές;
Το ζήτημα της συγκεκριμένης «διευκρινιστικής» τροπολογίας (που δεν είναι η απαλλαγή ΕΝΦΙΑ για τις εκτός Όρους κτήσεις του Όρους, αφού προηγείται αυτής -νόμος 4223/2013- και συνιστά διακριτό θέμα) θα αφορούσε μόνο μια μικρή ομάδα περίεργων, που ασχολούνται με αυτά τα θέματα, εάν δεν εμφανιζόταν ως ενδεικτική μιας γενικότερης τάσης για έναν συγκεκριμένο τρόπο προσέγγισης όλων των θεμάτων σχέσεων εκκλησίας-κράτους, στα οποία το fact checking δεν καταλαμβάνει την απόλυτη προτεραιότητα, εάν μπορεί να εξαχθεί χωρίς αυτό το συμπέρασμα ότι «φταίει ο παπάς». Όπως έχουμε επισημάνει και παλαιότερα, κατά το «λύκος, λύκος», αυτό διασφαλίζει μόνον ένα πράγμα: ότι δεν θα υπάρξουν ευήκοα ώτα όταν όντως θα φταίει.
*Πρώτη εκδοχή δημοσιεύθηκε στο Unfollow.