Λευκάδιος Χερν. Ένα παιδί που μεγαλώνει σαν ορφανό, ενώ έχει και τους δύο γονείς του. Ένας ευκατάστατος νέος που γνωρίζει τη σκληρότητα της διαφοροποίησης, της αδικίας και της άκρας φτώχειας. Ένα ελεύθερο πνεύμα που δεν δεσμεύεται από σύνορα και προκαταλήψεις, ένα αδάμαστο όραμα που δεν καταβάλλεται από τις ανατροπές της ζωής. Μια περιπετειώδης ζωή που ξεκινάει από τη Λευκάδα και φτάνει στην Ιαπωνία. Δημοσιογράφος, σκιτσογράφος, δάσκαλος και συγγραφέας γίνεται γέφυρα ανάμεσα σε δύο πολιτισμούς και με τα έργα του γνωρίζει την άγνωστη Ιαπωνία στον δυτικό κόσμο.
Η Ιαπωνία τον αγκαλιάζει ως έναν από τους σπουδαιότερους συγγραφείς της και τον τιμά με μουσεία σε όλες τις πόλεις που έζησε. Η Αμερική επίσης. Πρόσφατα η Ελλάδα και η Ιρλανδία τον τιμούν με μουσεία. Τα βιβλία του κυκλοφορούν μεταφρασμένα σε πολλές γλώσσες. Εκατόν δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του ο Λευκάδιος Χερν παραμένει ένας οικουμενικός άνθρωπος. Από τη ζωή και το έργο του ο άνθρωπος του 21ου αιώνα μπορεί να αντλήσει μαθήματα ζωής.
Ο κύκλος της Ευρώπης
Η πολυπολιτισμικότητα που χαρακτηρίζει τον Λευκάδιο ξεκινάει από την ίδια του την οικογένεια. Το 1848 ένας δυνατός έρωτας έσμιξε τον Ιρλανδό στρατιωτικό γιατρό Τσαρλς Μπους Χερν Charles Bush Hearn που υπηρετούσε στα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα με την όμορφη Ρόζα Κασιμάτη από τα Κύθηρα. Το ζευγάρι κλέφτηκε, απέκτησε ένα παιδί που πέθανε ενός έτους και παντρεύτηκε όταν η Ρόζα ήταν έγκυος στο δεύτερο παιδί.
Τσαρλς Μπους Χερν, ο πατέρας του Λευκάδιου
Ο Λευκάδιος Χερν γεννήθηκε στις 27 Ιουνίου 1850 στη Λευκάδα και βαφτίστηκε Λευκάδιος Πατρίκιος στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Ο πατέρας είχε πάρει μετάθεση για τις Δυτικές Ινδίες πριν από τη γέννηση του Λευκάδιου. Σε ηλικία δύο χρόνων άφησε την Ελλάδα, όπου δεν θα επιστρέψει πια, για να κάνει μαζί με τη μητέρα του το πρώτο μακρινό του ταξίδι στην Ιρλανδία, στους συγγενείς του πατέρα του. Θα κρατήσει τον νου του μια θολή, αλλά προσφιλή, παιδική ανάμνηση της αληθινής Ελλάδας: το φως αυτής της μακρινής χώρας όπου πρωτοείδε τη ζωή.
Θ' ακολουθήσουν και άλλα ταξίδια. Γαλλία, Αγγλία, Αμερική, Καραϊβική, Δυτικές Ινδίες, Ιαπωνία. Ο Λευκάδιος Χερν πάντα θα φεύγει χωρίς να επιστρέφει.
Το οικογενειακό περιβάλλον στην Ιρλανδία ήταν πλούσιο και συντηρητικό και δεν καλοδέχτηκε τη Ρόζα. Όταν ο Τσαρλς επέστρεψε στο Δουβλίνο -ήδη ο έρωτάς του είχε τελειώσει- ακύρωσε τον γάμο τους και την υποχρέωσε να εγκαταλείψει το Δουβλίνο. Κι ενώ η Ρόζα ακολούθησε την τραγική της μοίρα, εξαπατημένη και διωγμένη από τον σύζυγο, έγκυος στο τρίτο παιδί της και με έκδηλα τα συμπτώματα ψυχικής νόσου, ο Τσαρλς ξαναπαντρεύτηκε κι έφυγε με μετάθεση και ο Λευκάδιος απέμεινε μόνος. Δεν ξαναείδε τους γονείς του και πέρασε πικρά παιδικά χρόνια κοντά στη δεσποτική και συντηρητική θεία του Σάρα Μπρενάν. Κανείς δεν τον αποκαλούσε με το όνομά του. Τον φώναζαν «το παιδί». Η κηδεμόνας του τον φρόντιζε, όμως μέσα στη στενομυαλιά της προξένησε ανεπανόρθωτα τραύματα στο ευαίσθητο παιδί, που μεγάλωνε σαν ορφανό ενώ ζούσαν και οι δύο γονείς του.
Ο Λευκάδιος σε ηλικία οκτώ χρόνων με τη Σάρα Μπρενάν
«Η υποψία που προηγείται του εφιάλτη», «κακόβουλα υπολογισμένη βραδύτητα», «κάτι βαρύ υπήρχε στο δωμάτιο που έπνιγε τη βούληση» «μια αίσθηση που δεν έχει όνομα στη γλώσσα των ζωντανών» είναι λόγια του Λευκάδιου που περιγράφουν τους εφιάλτες των παιδικών του χρόνων.
Τα φαντάσματα που βασάνισαν τα παιδικά του χρόνια στο σπίτι της οδού Άπερ Λίσον στο Δουβλίνο, θα επανέρχονται σε όλο το υπόλοιπο της ζωής του.
Το πλούσιο περιβάλλον στο οποίο ανατράφηκε του έδωσε το πλεονέκτημα της μεγάλης και συστηματικής μόρφωσης σε κολέγια της Αγγλίας και της Γαλλίας. Η μοναχική του φύση βρήκε καταφύγιο στα βιβλία, που έγιναν γι' αυτόν και μάνα και πατέρας και φίλοι. Ο Λευκάδιος Χερν μελετούσε πολύ κόντρα στην καθολική εκπαίδευση, κόντρα στη συντηρητική κοινωνία της μέσης αστικής ιρλανδικής τάξης και κόντρα στο συντηρητικό περιβάλλον του. Μελετώντας ανακάλυψε το αρχαίο ελληνικό πνεύμα και απέκτησε ελληνική παιδεία.
Ο Λευκάδιος όταν σπούδαζε στο κολέγιο Ντάραμ, το 1867
Μετά τον θάνατο του πατέρα του το 1866 και τη χρεωκοπία της Σάρας Μπρενάν ο Λευκάδιος αναγκάστηκε να σταματήσει το σχολείο και το 1868 βρέθηκε πάμφτωχος στο Λονδίνο. Μια παλιά υπηρέτρια της Σάρας Μπρενάν του πρόσφερε στέγη. Το 1869 κάποιος από το οικογενειακό του περιβάλλον του έδωσε ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή για την Αμερική και λίγα χρήματα για το ταξίδι, δηλώνοντάς του ότι δεν έχει πλέον να περιμένει τίποτα από την οικογένεια και ότι από δω και στο εξής θα είναι υπεύθυνος για τη ζωή του.
Ο κύκλος της Αμερικής
Σε ηλικία δεκαεννέα χρόνων, το 1869, βρέθηκε στη Νέα Υόρκη. Ο κύκλος της Ευρώπης, της ηπείρου που τον γέννησε, τον ανάθρεψε και τον έδιωξε, έκλεισε οριστικά. Δεν θα επιστρέψει ποτέ πια. Ανοίγει ο κύκλος της Αμερικής. Ο Λευκάδιος Χερν έφτασε εκεί πολύ φτωχός, ολομόναχος και προδομένος. Τον βοήθησαν να επιβιώσει οι Ιρλανδοί εργάτες του λιμανιού.
Από τη Νέα Υόρκη πήγε στο Σινσινάτι. Ζούσε σε συνθήκες απερίγραπτης φτώχειας κάνοντας οποιαδήποτε εργασία για να εξοικονομήσει τα προς το ζην. Ήταν άστεγος και έμπαινε σε βιβλιοθήκες για να διαβάσει και να ζεσταθεί. Το όραμά του στάθηκε πολύ δυνατότερο από το κρύο, την πείνα, την έλλειψη στέγης και την εξαθλίωση.
Παρατηρώντας τις φωτογραφίες του από την εφηβική ηλικία και μετά βλέπουμε ότι ο Λευκάδιος Χερν εμφανίζεται πάντα με το δεξί προφίλ και αυτό γιατί το αριστερό του μάτι ήταν τελείως κατεστραμμένο, ύστερα από ένα ατύχημα στα δεκαέξι του χρόνια. Αυτή η δυσμορφία που τον έκανε διαφορετικό του δημιούργησε ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα απ' όσα ήδη είχε. Εκτός από τις φοβίες και τα φαντάσματα -κατάλοιπα της συντηρητικής και απάνθρωπης ανατροφής- είχε πρόβλημα και στην εμφάνιση και στην όραση.
Το ανοιχτό μυαλό του, που «γνωρίζει ρίζες αλλά όχι σύνορα», δεν περιορίστηκε σε μία συγκεκριμένη εθνική ταυτότητα. Ωστόσο από τα δύο βαπτιστικά του εγκατέλειψε το ιρλανδικό όνομα Πατρίκιος, σημάδι ότι ο πικρός ιρλανδικός κύκλος έχει κλείσει.
Με εφόδιο τη μεγάλη μόρφωση, την ελληνική παιδεία και το ανοιχτό μυαλό του έγινε πολίτης του κόσμου. Είναι πλέον ο Λευκάδιος Χερν! Με το όνομα Λευκάδιος δήλωνε την ελληνική καταγωγή του, τον δεσμό του με τη μητρική γη και την αγάπη του στο Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα. Αργότερα, στη μακρινή Ιαπωνία θα βρει κοινά σημεία ανάμεσα στους δύο πανάρχαιους πολιτισμούς.
Στο Σινσινάτι είχε την τύχη να γνωρίσει τον τυπογράφο Χένρι Γουότκιν, που στάθηκε ένας καλός φίλος. Ο Γουότκιν αποκαλούσε τον Λευκάδιο Raven (κοράκι) λόγω των μαύρων μαλλιών του και της αγάπης του για τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε. Χάρη σ' αυτόν θα γίνει διορθωτής κειμένων. Διόρθωνε δοκίμια μ' ένα μάτι και αυτό μυωπικό. Για να διορθώσει και να γράψει κολλούσε τη μύτη του στο χαρτί.
Με τη διόρθωση δοκιμίων γίνεται η αρχή. Είχε ταλέντο και πάθος και άρχισε να γράφει στις εφημερίδες. Δεν ήταν ένας απλός συντάκτης. Εκτός του ότι ήταν ο ίδιος σκιτσογράφος, ανακάλυπτε θέματα σύμφωνα με την ευαισθησία που είχε να αντιλαμβάνεται τη διαφορετικότητα. Τα θέματά του ήταν οι μαύροι, οι μειονότητες και οι απόκληροι της ζωής, οι μύθοι και οι θρύλοι διάφορων τόπων και λαών. Τα κείμενά του έκαναν μεγάλη αίσθηση. Η γραφή του ήταν λογοτεχνική, οι γνώσεις του πολλές. Ο Λευκάδιος Χερν είχε τη σπάνια ικανότητα όχι απλώς να παρατηρεί, αλλά και να εισχωρεί στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων των διάφορων πολιτισμών και να αντιλαμβάνεται τον τρόπο σκέψης τους. Δεν είχε προκαταλήψεις και δεν έκανε διακρίσεις. Ο τρόπος που προσέγγισε τις γυναίκες μέσα από τα γραπτά του έχει χαρακτηριστεί «φωτισμένος».
Χειρόγραφα και σκίτσα του Λευκάδιου Χερν
Μαζί με τον Χένρι Φάρνι, που έγινε αργότερα μεγάλος ζωγράφος της αμερικάνικης δύσης, άρχισαν να εκδίδουν ένα εβδομαδιαίο εικονογραφημένο περιοδικό το οποίο έγραφαν και εικονογραφούσαν οι ίδιοι. Ο Λευκάδιος Χερν ήταν πολύ ικανός σκιτσογράφος.
Το πρώτο τεύχος του περιοδικού Ye Giglampz
Το 1875 παντρεύτηκε μία έγχρωμη. Οι μεικτοί γάμοι ήταν αντίθετοι στον νόμο και στα ήθη της εποχής. Το σκάνδαλο του μεικτού γάμου του κόστισε τη θέση του στην εφημερίδα Enquirer, με την οποία συνεργαζόταν. Τον προσέλαβε όμως αμέσως η Cincinnati Commercial. Ο γάμος δεν κράτησε πολύ. Το διαζύγιο εκδόθηκε το 1877 και ο Λευκάδιος έφυγε για τη Νέα Ορλεάνη απεσταλμένος της εφημερίδας.
Το σπίτι όπου έμενε ο Λευκάδιος Χερν στη Νέα Ορλεάνη
Εκεί ανακάλυψε έναν κόσμο εξωτικό και πολύχρωμο, πολύ διαφορετικό από της υπόλοιπης Αμερικής. Ένας βιογράφος του αναγνώρισε ότι εφηύρε το πρότυπο που όλοι έχουμε τώρα γι' αυτή την πόλη, με την κουζίνα και την κουλτούρα των Κρεολών, την Αφρο-Αμερικάνικη μουσική και χορό και τον παράξενο κόσμο του βουντού.
Το 1879 άνοιξε το εστιατόρειο The Hard Times που έκλεισε σε είκοσι μέρες, γιατί ο συνεταίρος του το έσκασε με τα χρήματα του ταμείου. Τον πλούτο που γνώρισε στα πρώτα χρόνια της ζωής του δεν θα τον ζήσει ξανά, παρόλο που ήταν πολυγραφότατος και αφάνταστα εργατικός.
Το 1882 η μητέρα του που ήταν έγκλειστη στο ψυχιατρείο της Κέρκυρας πέθανε. Ο Λευκάδιος που την αγαπούσε βαθιά και είχε πει ότι θα προτιμούσε να έχει ένα πορτρέτο της παρά μια ολόκληρη περιουσία, δεν θα επιστρέψει στην Ελλάδα.
Ο τάφος της Ρόζας στα Κύθηρα
Συνεργάστηκε με εφημερίδες γράφοντας άρθρα, μεταφράζοντας κυρίως Γκοτιέ, Μοπασάν και Λοτί και σκιτσάροντας. Στη Νέα Ορλεάνη για πρώτη φορά εκδίδονται βιβλία του. Tα έργα του One of Cleopatra's Nights (1882), Stray Leaves from Strange Literature (1884) και Some Chinese Ghosts (1887) είναι συλλογές από δημοσιεύματά του στους Times Democrat. Τα τρία βιβλία εμπνευσμένα από τη ζωή και την κουζίνα της Νέας Ορλεάνης Gombo Zebes, Historical Sketch Book and Guide to New Orleans, La Cuisine Creole παρουσιάζονται στην Παγκόσμια Έκθεση της Νέας Ορλεάνης του 1885.
Την ίδια περίοδο εγκαινίασε τη συνεργασία του με το περιοδικό Harper's. Το 1887 πήγε στο Grand Isle όπου έγραψε τα βιβλία Chita και Some Chinese Ghosts. Κατόπιν ταξίδεψε στη Μαρτινίκα, στις Γαλλικές Δυτικές Ινδίες, ως απεσταλμένος του περιοδικού Harper's. Τα έργα του εκείνης της περιόδου είναι Two years in the French West Indies και Youma, The Story of a West-Indian Slave (1890), μια πραγματική ιστορία για μια εξέγερση σκλάβων.
Φωτογραφία που τράβηξε ο ίδιος ο Λευκάδιος στη Μαρτινίκα
Από τις βιογραφίες του μαθαίνουμε ότι έχει κάνει διάφορα ταξίδια. Στην περίοδο της Αμερικής ο Χερν αναζητούσε έναν τόπο που να του αρέσει για να στεριώσει. Όταν επέστρεψε, έμεινε στη Νέα Υόρκη όπου μετέφρασε το Le Crime de Sylvestre Bonnard του Ανατόλ Φρανς για βιοποριστικούς λόγους. Έτσι έκλεισε ο κύκλος της Αμερικής, ο κύκλος της αναζήτησης.
Το περιοδικό Harpers's ήθελε να παρουσιάσει στους αναγνώστες του την Ιαπωνία, τη χώρα που μόλις άρχισε να αναδύεται από την απομόνωσή της. Ο Λευκάδιος διέσχισε με τρένο τον Καναδά και από το λιμάνι του Βανκούβερ έφυγε ως απεσταλμένος του Harpers's για την Ιαπωνία.
Ο Λευκάδιος το 1889, λίγο πριν αναχωρήσει για την Ιαπωνία
Ο κύκλος της Ιαπωνίας
Όταν έφτασε στην Ιαπωνία, διέλυσε τη συνεργασία του με το περιοδικό Harper's, επειδή πλήρωνε τον εικονογράφο των άρθρων περισσότερο από τον συγγραφέα. Χάρη στον Μπαζίλ Τσάμπερλεν βρήκε θέση δασκάλου της αγγλικής σε ένα σχολείο και για δεκαπέντε μήνες έζησε και εργάστηκε στο πανέμορφο Ματσούε. Η συγγραφἠ και η διδασκαλία ήταν οι κύριες ασχολίες του στα χρόνια της Ιαπωνίας. Προέτρεπε τους μαθητές του να προσδιορίζουν την ταυτότητά τους μέσα από τη γνώση της παράδοσής τους και τους δίδασκε να να εκφράζουν τις σκέψεις τους, τα αισθήματά τους και τον πολιτισμό τους.
Ταυτόχρονα, με την δια βίου ιδιότητά του ως δημοσιογράφος, τους έπαιρνε συνεντεύξεις και τις πληροφορίες τις χρησιμοποιούσε στα γραπτά του. Ο ρόλος του δεν ήταν απλώς να διδάξει αγγλικά. Ανακάλυπτε την Ιαπωνία. Ήταν εξαιρετικός δάσκαλος και οι μαθητές του τον αγαπούσαν.
Ήταν η εποχή Μεϊτζί, η εποχή των σαρωτικών αλλαγών. Ολόκληρη η Ιαπωνία άλλαζε κάνοντας στροφή προς τον εκσυγχρονισμό και τη βιομηχανοποίηση. Ο παλιός τρόπος ζωής και οι παλιοί θεσμοί καταργούνταν και τα ωραία στοιχεία της πολιτιστικής παράδοσης καταστρέφονταν. Στο Ματσούε όμως «η πραγματικότητα δεν ξεχώριζε από την ψευδαίσθηση» και οι θρύλοι παρέμεναν ακόμα ζωντανοί. Ο Λευκάδιος Χερν, που αγαπούσε καθετί παλιό, βρισκόταν στον παράδεισό του.
Το κάστρο του Ματσούε
Στο Ματσούε γνώρισε τη Σέτσου Κοϊζούμι, που καταγόταν από γενιά σαμουράι, που είχε ξεπέσει λόγω των μεταρρυθμίσεων. Ήταν διαζευγμένη και πολύ νεότερή του. Παντρεύτηκαν το 1891. Μαζί της θα δημιουργήσει μια αγαπημένη οικογένεια και θ' αποκτήσει τέσσερα παιδιά. Γάμος σύμφωνα με την ιαπωνική παράδοση σήμαινε ότι ο σύζυγος αναλαμβάνει όλη την οικογένεια της συζύγου του καθώς και το πιστό υπηρετικό προσωπικό. Αυτό όχι μόνον δεν αποθάρρυνε τον Λευκάδιο, αλλά τον έθελγε ιδιαίτερα.
Λευκάδιος και Σέτσου
Την ίδια χρονιά αποχωρίστηκε με μεγάλη θλίψη το Ματσούε, όπου πέρασε δεκαπέντε αξέχαστους μήνες, και πήγε στο Κουμαμότο, όπου εργάστηκε ως δάσκαλος αγγλικής σε κάποιο γυμνάσιο. Παράλληλα γράφει το πρώτο του βιβλίο για την Ιαπωνία Glimpses of Unfamiliar Japan.
Το 1893 γεννήθηκε ο πρώτος γιός του, ο Καζούο, που ήταν η μεγάλη του αδυναμία. Έχει γράψει: «Κανείς δεν ξέρει τι είναι η ζωή μέχρι να αποκτήσει παιδί και να το αγαπήσει. Τότε όλο το σύμπαν αλλάζει και τίποτα δεν είναι πια όπως πριν».
Με τη σύζυγό του και τον πρώτο γιo τους Καζούο
Το 1894 η οικογένεια μετακόμισε στο Κομπέ. Λόγω των πολεμικών επιχειρήσεων της Ιαπωνίας εναντίον της Κίνας είχε δημιουργηθεί ένα σοβινιστικό κλίμα και οι Ιάπωνες αντιμετώπιζαν εχθρικά την παρουσία των ξένων. Ο Λευκάδιος αισθάνθηκε ανασφαλής. Η θέση του ως δασκάλου κινδύνευε και η υγεία του ήταν κακή. Άρχισε να συνεργάζεται με μία αγγλόφωνη εφημερίδα του Κομπέ. Εκεί έγραψε το δεύτερο βιβλίο του Far from the East. Ένα χρόνο αργότερα κυκλοφορεί το τρίτο βιβλίο του Kokoro.
Το 1896 άλλαξε το όνομά του και έγινε Ιάπωνας υπήκοος. Υιοθετήθηκε από την οικογένεια της συζύγου του και πήρε το όνομα Κοϊζούμι Γιακούμο, με το οποίο έγινε πολύ γνωστός, σεβαστός και αγαπητός στην Ιαπωνία. Ο λόγος που υπαγόρευσε αυτή την αλλαγή ήταν η αγάπη για την οικογένειά του. Ήταν ανάγκη να τακτοποιήσει σύμφωνα με τον ιαπωνικό νόμο τα ζητήματα τα σχετικά με τον γάμο και την περιουσία του. «Έτσι, όταν πεθάνω, ο πρόξενος δεν θα μπορεί ν' αγγίξει αυτά που ανήκουν στους δικούς μου ανθρώπους. Τα υπόλοιπα είναι σιωπή».
Λευκάδιος Χερν ή Κοϊζούμι Γιακούμο
Tην ίδια χρονιά εγκαταστάθηκε στο Τόκυο. Το Τόκυο ήταν μια πολυάνθρωπη και πολύβουη πόλη και τη σιχαινόταν. Το αποκαλούσε αηδιαστικό και το παρομοιάζει με κόλαση. Γράφει: «Δύσκολο να μπορέσει κανείς αναλογιστεί την τέχνη, το χρόνο ή την αιωνιότητα μέσα σ' αυτό το κομφούζιο και στα απόβλητα. Το ιερό πνεύμα των ποιητών δεν κατοικεί στο Τόκυο. Σ' αυτό το απαίσιο Τόκυο είμαι σαν τον τζίτζικα, κλεισμένος σε κλουβί και δεν μπορώ να τραγουδήσω».
Το πυκνοκατοικημένο Τόκυο
Εκεί όμως άρχισε μια λαμπρή και γόνιμη συγγραφική περίοδος. Συγχρόνως έγινε καθηγητής της αγγλικής φιλολογίας στο Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Τόκυο.
Ο Λευκάδιος Χερν αγαπούσε παράφορα αυτό που χανόταν από την Ιαπωνία εξαιτίας εκσυγχρονισμού. Οι παλιές πεποιθήσεις που κληροδοτήθηκαν μέσα από τους αιώνες, οι παλιοί ναοί που καθαγιάστηκαν από γενιές γενεών και τα παλιά συναισθήματα που καθόρισαν τη ζωή των ανθρώπων ασκούσαν επάνω του μεγάλη έλξη. Το βιβλίο του Glimpses of Unfamiliar Japan, για το οποίο κατηγορήθηκε από τους εκσυγχρονιστές της Ιαπωνίας, διδασκόταν για δεκαετίες στα ιαπωνικά σχολεία.
Ο Χερν αγαπούσε πολύ τη μελέτη και τα βιβλία και είχε τεράστια βιβλιοθήκη από 2.400 τόμους. η οποία σήμερα βρίσκεται στο πανεπιστήμιο της Τόγιαμα. Οι υπογραμμίσεις του και οι σημειώσεις στα περιθώρια αποτελούν αντικείμενο μελέτης. Όλα τα χρήματα που κέρδιζε από τη συγγραφική του εργασία τα διέθετε για την αγορά βιβλίων.
Ο τρόπος που έγραψε τις ιαπωνικές ιστορίες του έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Ένας παλιός του μαθητής από το Ματσούε, τον οποίο είχε προσλάβει ως γραμματέα, ο Μασανομπού Ότανι, συγκέντρωνε για λογαριασμό του κείμενα από παλιά βιβλία. Αυτό το υλικό ο Χερν το επεξεργαζόταν με τη βοήθεια της συζύγου του. Της έδινε να διαβάσει τις ιστορίες και κατόπιν ζητούσε να του τις αφηγηθεί, αφού πρώτα τις είχε αφομοιώσει. Της έλεγε: «Δεν θέλω να μου τις διαβάζεις από το βιβλίο. Προτιμώ τις δικές σου λέξεις και φράσεις. Διαφορετικά δεν μου κάνει».
Περνούσαν πολλές ώρες μαζί συζητώντας και ζωντανεύοντας τις ιστορίες που του αφηγόταν η Σέτσου. Το περίεργο είναι ότι ο Λευκάδιος δεν γνώριζε παρά ελάχιστα ιαπωνικά. Η Σέτσου δεν γνώριζε παρά ελάχιστα αγγλικά. Η συνεννόησή τους ήταν κάτι θαυμαστό.
Ο Λευκάδιος ήταν κατ' εξοχήν μοναχικός μέχρι σημείου εκκεντρικότητας. Κλεινόταν στο γραφείο του και ζούσε στον κόσμο των γραπτών του και της φαντασίας του.
«Γιατί δεν κάνεις κάτι για να διασκεδάσεις, αντί να κλείνεσαι στο γραφείο σου και να γράφεις;», τον παρότρυνε η σύζυγός του.
«Ξέρεις καλά ότι η μόνη ψυχαγωγία μου είναι να σκέφτομαι και να γράφω. Αν έχω κάτι να γράψω, ποτέ δεν κουράζομαι. Όταν γράφω, τα ξεχνάω όλα. Παρακαλώ, πες μου μερικές ιστορίες», της απαντούσε.
Η σύζυγός του γράφει στις Αναμνήσεις της:
«Όταν του αφηγιόμουν απόκοσμες ιστορίες, μεταφερόταν σ' εκείνον τον κόσμο ή γινόταν ο ήρωας της ιστορίας. Αν τον άγγιζε βαθιά η ιστορία που άκουγε, το πρόσωπο και το χρώμα των ματιών του άλλαζαν».
Οι απόκοσμες ιστορίες τον γοήτευαν. «Τα φαντάσματα έδωσαν σκοπό στη ζωή μου», είχε πει στον Μπαζίλ Τσάμπερλεν. Ωστόσο ο Χερν δεν είναι ένας συγγραφέας ιστοριών μυστηρίου. Είναι ένας ποιητής που αγωνιά για ομορφιά.
Η εργατικότητά του ήταν ακατάβλητη. Δεν άφησε την ελαττωματική του όραση που διαρκώς χειροτέρευε να σταθεί εμπόδιο. Έβλεπε τον κόσμο μέσα από τα μάτια της γυναίκας του και του μεγάλου γιου του. με μεγεθυντικό φακό και τηλεσκόπιο. Όσο για τη συγγραφή, είχε παραγγείλει ένα τραπέζι πολύ ψηλότερο από το συνηθισμένο, που έφτανε σχεδόν μέχρι τον λαιμό του ώστε να μπορεί να γράφει κολλώντας τη μύτη του στο χαρτί χωρίς να σκύβει.
Είναι θαυμαστό ότι δεν επέτρεψε στα όσα συνέβησαν στη ζωή του, συνθήκες ικανές να περιθωριοποιήσουν τον άνθρωπο, να τον απομακρύνουν από τον στόχο του. Η ψυχική δύναμή του ήταν τεράστια και την αντλούσε από την ελληνική παιδεία που κατάκτησε μόνος του από τις μελέτες των παιδικών χρόνων.
Κάποιοι διατύπωσαν τη θεωρία ότι ο Χερν ανάμεσα στ' άλλα που πήρε από τη μητέρα του, κληρονόμησε και την ψυχική της ασθένεια. Όμως η θηριώδης εργατικότητά του δεν επέτρεψε στα συμπτώματά της να εκδηλωθούν.
Ο Χερν έγραφε στα αγγλικά και εξέδιδε τα βιβλία του σε αμερικάνικους εκδοτικούς οίκους.
Σε κάποια διάλεξή του στο Πανεπιστήμιο του Τόκυο, ο Χερν με υπερηφάνεια εκδήλωσε τον δεσμό του με την Ελλάδα και κάλεσε σε συγκριτική μελέτη της Αρχαίας Ελλάδας και της παραδοσιακής Ιαπωνίας: «Εκείνοι οι αρχαίοι Έλληνες, παρ' όλο που ήταν χαρούμενοι σαν παιδιά και καλοσυνάτοι, ήταν μεγάλοι φιλόσοφοι, στους οποίους ανατρέχουμε για καθοδήγηση ακόμα και σήμερα. Αυτό που ο κόσμος σήμερα αισθάνεται ότι έχει περισσότερο ανάγκη είναι η επιστροφή αυτού του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος της ευτυχίας και της καλοσύνης».
Ο Λευκάδιος Χερν δεν γνώρισε παρακμή. Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1904, στα 54 χρόνια του «χωρίς κανέναν πόνο και μ' ένα χαμόγελο στα χείλη έπαψε να είναι άνθρωπος αυτού του κόσμου».
Αποτεφρώθηκε σύμφωνα με το τελετουργικό. Ο τάφος του στο νεκροταφείο Ζοσιγκάγια του Τόκυο, είναι πάντα φροντισμένος και αποτελεί τόπο πνευματικού προσκυνήματος.
Ο Λευκάδιος Χερν, που στους Ιάπωνες είναι γνωστός ως Γιακούμο Κοϊζούμι, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Ιαπωνίας. Χαρακτηρίστηκε ως ο πιο αυθεντικός ερμηνευτής της Ιαπωνίας στη Δύση.
Τα έργα του της περιόδου της Ιαπωνίας είναι:
1. Glimpses of Unfamiliar Japan (1894)
2. Out of the East: Reveries and Studies in New Japan
(1895)
3. Kokoro: Hints and Echoes of Japanese Inner Life
(1896)
4. Gleanings in Buddha-Fields: Studies of Hand and
Soul in the Far East (1897)
5. Exotics and Retrospectives (1898)
6. Japanese Fairy Tales (1898-1922), πέντε τεύχη
7. In Ghostly Japan (1899)
8. Shadowings (1900)
9. A Japanese Miscellany (1901)
10. Kotto: Being Japanese Curios, with Sundry Cobwebs
(1902)
11. Kwaidan: Stories and Studies of Strange Things
(1904)
12. Japan: An Attempt at Interpretation (1904), το οποίο εκδόθηκε αμέσως μετά τον θάνατό του.
Η προσφορά του στους ίδιους τους Ιάπωνες είναι εξίσου σημαντική. Μέσα από τα έργα του διέσωσε την προφορική παράδοση της Ιαπωνίας, γι' αυτό και τα βιβλία του είναι περιζήτητα. Υπάρχουν δέκα μουσεία προς τιμήν του σε όλη την Ιαπωνία, ενώ το άγαλμά του ξεχωρίζει στην κεντρική πλατεία του Τόκυο. Επίσης έχουν στηθεί μνημεία σε κάθε σημείο της Ιαπωνίας απ' όπου πέρασε.
Ο καθηγητής Μπαζίλ Τσάμπερλεν είχε πει: «Αν ο Λευκάδιος Χερν κατανοεί βαθιά την Ιαπωνία και την κάνει κατανοητή περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον συγγραφέα, είναι γιατί την αγαπάει βαθιά».
Από το 2014 κυκλοφορούν στην Ελλάδα τρία βιβλία του Λευκάδιου Χερν στην ολοκληρωμένη μορφή τους, από το Kytherian World Heritadge Fund (Ταμείο Παγκόσμιας Κυθηραϊκής Κληρονομιάς) σε μετάφραση της Τέτης Σώλου: Κοττό, Ιαπωνικό Μωσαϊκό και Καϊντάν. Την έκδοση ενέκρινε η οικογένεια Κοϊζούμι και προλόγισε ο καθηγητής Μπον Κοϊζούμι, δισέγγονος του Λευκάδιου Χερν και πρόεδρος του «The Open Mind of Lafcadio Hearn». Τα έργα Κοττό και Ιαπωνικό Μωσαϊκό παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό.
Ευχαριστίες
Ευχαριστώ την οικογένεια Κοϊζούμι, τον Μπον και τη Σόκο, για την υποστήριξή τους και την άδεια χρήσης των οικογενειακών φωτογραφιών.
Ευχαριστώ τον Τάκη Π. Ευσταθίου, International Cultural Coordinator και μέλος του The Hearn Society που μου χάρισε γενναιόδωρα φωτογραφίες από τις συλλογές του και μου παραχώρησε την άδεια χρήσης τους.