Γίνεται πολλή συζήτηση για το τέλος των μετρητών. Για να παραφράσω όμως τον Μαρκ Τουέιν, οι φήμες για το θάνατό τους είναι υπερβολικές. Τα μετρητά παραμένουν δημοφιλή. Κι αυτό είναι το καίριο σημείο που πρέπει να καταλάβουν οι τράπεζες, μιας και ο σεβασμός των επιθυμιών και των αναγκών των πελατών τους είναι προϋπόθεση για την εξασφάλιση της αφοσίωσης και της υποστήριξής τους. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τη σχέση μεταξύ ιδιωτικών τραπεζών και των πελατών τους, αλλά και μεταξύ κεντρικών τραπεζών και του κοινού, όπου τα μετρητά προσφέρουν μια χειροπιαστή καθημερινή διασύνδεση. Θα αναλύσω και τα δύο θέματα.
Ιδιωτικές τράπεζες: Τα μετρητά είναι ένα μέσο διατήρησης των πελατών
Ο τραπεζικός τομέας βρίσκεται αντιμέτωπος με χαμηλή κερδοφορία καθώς και με τον υψηλό και αυξανόμενο ανταγωνισμό από άλλες τράπεζες και μη τραπεζικές νεοφυείς επιχειρήσεις, τις αποκαλούμενες "fin-tech". Σε αυτό το περιβάλλον, η διατήρηση των πελατών είναι ζωτικής σημασίας για την επιχείρηση: αν ο πελάτης σας δεν είναι ικανοποιημένος, πιθανότατα δεν θα παραμείνει πελάτης σας. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι αλληλεπιδράσεις των πελατών με τις τράπεζες μπορούν να πραγματοποιηθούν κατά τρόπο που να ικανοποιεί τους πελάτες στο μέγιστο δυνατό.
Δείτε πχ τη χρήση των μετρητών και την αυξανόμενη στροφή προς τα νεότερα συστήματα πληρωμών. Υπάρχει μια μεγάλη και συνεχώς αυξανόμενη προσφορά συστημάτων πληρωμής που δεν απαιτούν τη χρήση μετρητών, όπως πιστωτικές κάρτες, ηλεκτρονικές πληρωμές, φορητά πορτοφόλια και πληρωμές μέσω κινητού τηλεφώνου . Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι προσαρμόζονται σε νέες επιλογές πληρωμής, τα καθιερωμένα επιχειρηματικά μοντέλα των τραπεζών μπορούν να διαταραχθούν. Οι τράπεζες πρέπει να παραμείνουν ευέλικτες και να προσπαθήσουν να ανταποκριθούν στις εξελισσόμενες επιθυμίες των πελατών τους.
Στο πλαίσιο αυτό, κάποιοι βλέπουν σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες που προκύπτουν από την κατάργηση των μετρητών, εξαλείφοντας τα υψηλά έξοδα αποθήκευσης, έκδοσης και χειρισμού που αντιμετωπίζει σήμερα ο χρηματοπιστωτικός κλάδος. Οι πελάτες θα επωφελούνταν επίσης, καθώς δεν θα χρειαζόταν πλέον να μεταφέρουν δεσμίδες με μετρητά ή να ψάξουν για ΑΤΜ. Αλλά αυτή η υποτιθέμενη αύξηση της ευκολίας θα έχει κάποιο κόστος. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα νομικών, κυβερνητικών και επιχειρησιακών ζητημάτων που πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά πριν απομακρυνθούμε από τα μετρητά. Ακριβώς όπως τα μετρητά διαθέτουν αρκετές τεχνολογικές διασφαλίσεις για την προστασία από την παραχάραξη, τα καινοτόμα συστήματα πληρωμών απαιτούν σημαντικές διασφαλίσεις για την προστασία των ατόμων από κλοπή και απώλεια προσωπικών πληροφοριών. Αυτή η προστασία των προσωπικών πληροφοριών εκτείνεται στην εξασφάλιση της ικανότητας των πολιτών που είναι νομοταγείς να διατηρούν την ανωνυμία τους και να αντιμετωπίζουν εύλογες ανησυχίες σχετικά με τη χρήση των Big Data.
Το πιο σημαντικό, εμπειρικά στοιχεία δείχνουν ότι η άσκηση πιέσεων για την κατάργηση των μετρητών δεν σέβεται τη βούληση του λαού: τα μετρητά παραμένουν δημοφιλή. Πρόσφατη έρευνα για την ΕΚΤ διαπιστώνει ότι το 80% των συναλλαγών στο σημείο που πραγματοποιείται η πώληση είναι σε μετρητά. Ακόμη και η προσαρμογή για την αξία των συναλλαγών, τα μετρητά εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία. Πράγματι, η ζήτηση για μετρητά ξεπερνά σήμερα την αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ.
Οι τράπεζες θα πρέπει να βλέπουν αυτές τις εξελίξεις εξελίξεις ως μια θετική ευκαιρία να συνεργαστούν με τους πελάτες, χωρίς να τους πιέζουν να απομακρυνθούν από τα μετρητά, τα οποία παραμένουν προτίμησή τους. Επιτρέποντας στους πελάτες να διαχειρίζονται τα οικονομικά τους με τρόπο που είναι πιο αρεστός σε αυτούς ενθαρρύνει, την πίστη και υποστηρίζει τη διατήρηση των πελατών.
Κεντρικές τράπεζες: Τα μετρητά είναι μέσο σύνδεσης με τον πολίτη
Οι κεντρικές τράπεζες αντιμετωπίζουν παρόμοια ζητήματα. Έρχονται αντιμέτωπες με προτάσεις για την κατάργηση των μετρητών και την αντικατάστασή τους με ψηφιακές παραλλαγές. Αλλά και αυτό έχει επιπτώσεις στη σχέση τους με τους τελικούς πελάτες τους - το ευρύ κοινό.
Οι κεντρικές τράπεζες έχουν εκδώσει μετρητά από την έναρξή τους. Για να μπορούν τα μετρητά να παίζουν το ρόλο τους ως μέσο ανταλλαγής και αποθήκευσης αξίας, το κοινό πρέπει να έχει εμπιστοσύνη στην ακεραιότητά τους. Και για να είναι αποτελεσματική η νομισματική πολιτική, απαιτείται εμπιστοσύνη στην κεντρική τράπεζα και υποστήριξη από τους πολίτες.
Προκειμένου να διατηρηθεί αυτή η ακεραιότητα και να προστατευθεί το νόμισμα από τους πλαστογράφους, οι κεντρικές τράπεζες όχι μόνο έχουν υιοθετήσει καινοτομίες που χρησιμοποιούν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας εκτύπωσης, αλλά έχουν στοχευμένη καινοτομία σε αυτό τον τομέα. Το πρόσφατο χαρτονόμισμα των 50 ευρώ της ΕΚΤ -που εκδόθηκε στις αρχές αυτού του χρόνου- αποτελεί τέτοιο παράδειγμα, ενσωματώνοντας μια ενισχυμένη γκάμα χαρακτηριστικών ασφαλείας.
Ωστόσο, οι τεχνολογικές εξελίξεις που αναφέρθηκαν προηγουμένως οδήγησαν και σε πιο ριζοσπαστικές ιδέες, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης των μετρητών. Ορισμένοι στηρίζουν την υπέρβαση των περιορισμών στη νομισματική πολιτική που απορρέουν από το μηδενικό κατώτατο όριο, άλλοι αποσκοπούν στην υπονόμευση των παράνομων δραστηριοτήτων με την κατάργηση των προτιμώμενων μέσων πληρωμής.
Είμαι επιφυλακτικός απέναντι σε αυτά τα επιχειρήματα.
Πρώτον, οι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως εφάρμοσαν διάφορα αντισυμβατικά μέτρα κατά την τελευταία δεκαετία, τα οποία ήταν αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του χαμηλού πληθωρισμού. Τα αρνητικά ονομαστικά επιτόκια λειτούργησαν, χωρίς να προκαλέσουν ρεύμα προς τα μετρητά, ειδικά όταν συνδυάζονται με άλλα μη συμβατικά μέτρα. Παρόλα αυτά, ενώ θα ήταν εφικτό να τεθούν ακραία αρνητικά επιτόκια σε ένα θεωρητικό μοντέλο, αναρωτιέμαι πώς θα αντιδρούσε το κοινό. Όχι μόνο τα εν λόγω επιτόκια είναι βαθιά αντιδημοφιλή, μπορεί να υπάρξουν ακούσιες αλλαγές στη συμπεριφορά που θα εξασθένιζαν την αποτελεσματικότητά τους.
Όπως πρόσφατα διαπίστωσε η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, φαίνεται ότι υπάρχει ανεξάρτητος ρόλος για τα ονομαστικά επιτόκια στη διαδικασία μετάδοσης, ανεξάρτητα από το επίπεδο των πραγματικών επιτοκίων. Η μετάδοση της νομισματικής πολιτικής θα μπορούσε να αποδυναμωθεί από τις επικίνδυνες ροές που μπορεί να προκύψουν μετά την ύφεση του ισοζυγίου. Ομοίως, οι εγγενείς «μη γραμμικότητες» θα μπορούσαν να εισέλθουν όταν τα επιτόκια είναι σταθερά χαμηλά και μπορεί να περιορίσουν τον αντίκτυπό τους στις δαπάνες.
Η περίπτωση «νόμου και τάξης» για την απαγόρευση των μετρητών παραμένει επίσης υπό έλεγχο. Λειτουργώντας ως «αποθήκη» αξίας και ως μέσο πληρωμής, τα μετρητά εκπληρώνουν μια σημαντική κοινωνική λειτουργία για πολλούς έντιμους πολίτες. Θα πρότεινε κανείς να απαγορευτούν τα κινητά τηλέφωνα επειδή τα χρησιμοποιούν εγκληματίες; Το να βλάπτουμε μια πλειοψηφία νομοταγών πολιτών, προκειμένου να τιμωρήσουμε την άδικη συμπεριφορά της μειοψηφίας είναι παρατραβηγμένο.
Τέλος, τα μετρητά είναι η μόνη υποχρέωση των κεντρικών τραπεζών που είναι διαθέσιμη στο κοινό. Υπάρχουν ήδη ψηφιακές απαιτήσεις έναντι κεντρικών τραπεζών - οι εμπορικές τράπεζες και ορισμένες άλλες μορφές ιδρυμάτων τις κατέχουν με τη μορφή καταθέσεων. Αλλά οι απλοί πολίτες δεν έχουν πρόσβαση σε αυτές.
Παρόλο που οι ηλεκτρονικές πληρωμές που παρέχονται από τον χρηματοπιστωτικό κλάδο χρησιμοποιούνται από ιδιώτες πελάτες, οι μέθοδοι αυτές βασίζονται σε χρήματα από εμπορικές τράπεζες. Από την πλευρά του πολίτη, η υποχρέωση έναντι της κεντρικής τράπεζας είναι πιο πολύτιμη από ότι έναντι μιας εμπορικής τράπεζας, εξαιτίας των διαφορετικών πιστωτικών κινδύνων. Οι τραπεζικές καταθέσεις και οι λοιπές υποχρεώσεις των εμπορικών τραπεζών είναι εξαιρετικά προστατευμένες, αλλά δεν είναι απολύτως χωρίς κίνδυνο. Ωστόσο, μια κεντρική τράπεζα δεν μπορεί ποτέ να καταστεί μη ρευστοποιήσιμη και μπορεί πάντα να τιμά τις υποχρεώσεις της.
Ως εκ τούτου, τα μετρητά αποτελούν έναν απτό σύνδεσμο μεταξύ του ευρύτερου κοινού και της κεντρικής τράπεζας, ένα δεσμό που είναι σημαντικός για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο.
Αλλά τα μετρητά θα μπορούσαν να ψηφιοποιηθούν επίσης, δεδομένων των πρόσφατων τεχνολογικών εξελίξεων, όπως η τεχνολογία Distributed Ledger (ή DLT ή «Τεχνολογία Κατανεμημένου Καθολικού»), μια παραλλαγή της οποίας χρησιμοποιείται για το Bitcoin. Οι κεντρικές τράπεζες θα μπορούσαν να σταματήσουν να εκδίδουν μετρητά και να στραφούν στην παροχή ηλεκτρονικής αξίωσης στην κεντρική τράπεζα. Κατ 'αρχήν, η εισαγωγή ψηφιακού νομίσματος (ή και Digital Base Money όπως το αποκαλώ) που εκδόθηκε από την κεντρική τράπεζα, θα ήταν πολύ ευκολότερη και ενδεχομένως λιγότερο δαπανηρή από ό, τι πριν από δέκα χρόνια.
Αλλά οι προκλήσεις ξεπερνούν την τεχνολογική σφαίρα. Θα μπορούσε το DBM να περιλαμβάνει κάθε άτομο που έχει λογαριασμό στην κεντρική τράπεζα ή αντί αυτού (να περιλαμβάνει) ένα αποκεντρωμένο σύστημα όπου κάθε άτομο θα είχε ένα ηλεκτρονικό πορτοφόλι και η κεντρική τράπεζα δεν θα γνώριζε τις συναλλαγές που πραγματοποιούνται; Κάθε λύση θα μπορούσε να εφαρμοστεί με τη χρήση τεχνολογιών DLT, αλλά η διαδικασία θα ήταν αρκετά διαφορετική σε κάθε σενάριο.
Ένα άλλο σημαντικό ερώτημα είναι εάν το DBM θα αμείβεται (όπως τα αποθέματα αποθεμάτων κεντρικών τραπεζών που κατέχουν σήμερα οι εμπορικές τράπεζες) ή όχι, όπως τα μετρητά. Κάθε επιλογή έχει επιπτώσεις για τη συμπεριφορά των νοικοκυριών. Εάν η DBM δεν αμείβεται και το επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων είναι αρνητικό, όπως συμβαίνει τώρα, οι εμπορικές τράπεζες ενδέχεται να προσπαθήσουν να παρακάμψουν τους κανονισμούς δημιουργώντας μη τραπεζικές θυγατρικές, πράγμα που θα μπορούσε να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής.
Σε κάθε περίπτωση, το DBM θα απαιτούσε σημαντικές διασφαλίσεις για την προστασία των ατόμων από κλοπή και απώλεια προσωπικών πληροφοριών. Επιπλέον, κάθε πιθανή λύση DBM πρέπει να αξιολογηθεί σε σχέση με ορισμένες αρχές υψηλού επιπέδου, όπως: (1) η τεχνολογική ασφάλεια, (2) η αποτελεσματικότητα, (3) η τεχνολογική ουδετερότητα και (4) η ελευθερία επιλογής για τους χρήστες όσον αφορά τα μέσα πληρωμής.
Οι διάφορες επιλογές έχουν δυνητικές επιπτώσεις - τόσο θετικές όσο και αρνητικές - που πρέπει να μελετηθούν και να εξεταστούν προσεκτικά. Μόνο όταν έχει προσδιοριστεί ο καλύτερος τρόπος σχεδιασμού του DBM, μπορεί να αποφασιστεί εάν θα πρέπει να εισαχθεί το DBM για μη τραπεζικά ιδρύματα. Το πιο σημαντικό ερώτημα για την ΕΚΤ είναι κατά πόσον η εισαγωγή της DBM θα επηρεάσει την ικανότητά μας να τηρούμε την εντολή μας. Η υιοθέτηση μη δοκιμασμένης τεχνολογίας που τελικά αποδεικνύεται αναξιόπιστη θα μπορούσε να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την εμπιστοσύνη του κοινού στο νόμισμα και στην κεντρική τράπεζα.
Συμπεράσματα
Υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για τη διατήρηση των μετρητών, από την πλευρά των εμπορικών τραπεζών και των κεντρικών τραπεζών.
Δεδομένης της ευρείας επιθυμίας για χρήση μετρητών, οι τράπεζες θα πρέπει να διευκολύνουν παρά να παρεμποδίζουν τους πελάτες να χρησιμοποιούν τον προτιμώμενο τρόπο πληρωμής τους. Ο χρόνος θα δείξει πώς θα εξελιχθεί η χρήση των μετρητών όταν οι άμεσες πληρωμές ειχαχθούν στο εγγύς μέλλον.
Για τις κεντρικές τράπεζες, τα μετρητά αποτελούν εργαλείο για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Τα μετρητά παρέχουν στο ευρύ κοινό άμεση πρόσβαση στα χρήματα της κεντρικής τράπεζας. Για ένα ανεξάρτητο όργανο όπως η ΕΚΤ, η διατήρηση αυτής της σχέσης είναι σημαντική, γι 'αυτό δίνουμε μεγάλη σημασία στο να διασφαλίσουμε τη συνεχή εμπιστοσύνη των ανθρώπων σε μετρητά.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στη σελίδα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και μεταφράστηκε στα ελληνικά.