Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παρατηρητές λένε ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί βόμβες διασποράς στον πόλεμο που έχει εξαπολύσει σε βάρος της Ουκρανίας, μια κατηγορία που η Μόσχα αρνείται.
Εάν επιβεβαιωθεί, η χρήση ενός τέτοιου του όπλου, ειδικά σε περιοχές γεμάτες με άμαχο πληθυσμό, θα πυροδοτήσει νέα, πολύ μεγάλη ανθρωπιστική ανησυχία σε αυτό που εξελίσσεται ως ο μεγαλύτερος χερσαίος πόλεμο της Ευρώπης εδώ και γενιές.
Οι υποστηρικτές της απαγόρευσης των βομβών διασποράς λένε ότι σκοτώνουν αδιακρίτως και θέτουν σε κίνδυνο αμάχους πολύ μετά τη χρήση τους. Από τη Συρία και την Υεμένη μέχρι τα Βαλκάνια, το Αφγανιστάν και τη Νοτιοανατολική Ασία, τα τμήματα που δεν έχουν εκραγεί από βόμβες διασποράς συνεχίζουν να σκοτώνουν και να ακρωτηριάζουν ανθρώπους χρόνια ή και δεκαετίες μετά την εκτόξευσή τους.
Αν και πολλές χώρες έχουν προσχωρήσει σε μια παγκόσμια συνθήκη που περιορίζει τη χρήση τους, οι συγκεκριμένες βόμβες εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε ζώνες συγκρούσεων σε όλο τον κόσμο.
Τι είναι η βόμβα διασποράς
Πρόκειται για ένα όπλο που ανοίγει στον αέρα, απελευθερώνοντας «υποπυρομαχικά» ή «μικρές βόμβες», που διασκορπίζονται σε μια μεγάλη περιοχή, με σκοπό να καταστρέψουν πολλούς στόχους ταυτόχρονα. Οι βόμβες διασποράς μπορούν να πυροδοτηθούν από αεροπλάνα, το πυροβολικό ή πυραύλους, σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ΔΕΕΣ).
Πέρα από την αρχική βλάβη που προκαλείται από κατά την πρόσκρουσή τους στο έδαφος, οι βόμβες αυτές έχουν υψηλό ποσοστό αποτυχίας έκρηξης, έως και 40% σε ορισμένες πρόσφατες συγκρούσεις, σύμφωνα με τη ΔΕΕΣ.
Αυτό αφήνει εκτάσεις γης διάσπαρτες με βόμβες που θα μπορούσαν να εκραγούν ανά πάσα στιγμή. Η επιστροφή στην κανονική ζωή σε αυτές τις περιοχές γίνεται επικίνδυνη, ιδιαίτερα σε πυκνοκατοικημένα μέρη. Ορισμένες πρώην κατεστραμμένες από τον πόλεμο χώρες χρειάζονται χρόνια για να απομακρύνουν τις βόμβες διασποράς που δεν έχουν εκραγεί.
Είναι έγκλημα πολέμου η χρήση τους;
Η ίδια η χρήση βομβών διασποράς δεν παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, αλλά η χρήση τους εναντίον αμάχων μπορεί να συνιστά παραβίαση. Οπως σε κάθε χτύπημα, ο προσδιορισμός ενός εγκλήματος πολέμου απαιτεί να εξεταστεί εάν ο στόχος ήταν νόμιμος και εάν ελήφθησαν προφυλάξεις για την αποφυγή απωλειών αμάχων.
Επομένως, δεν έχει να κάνει τόσο με τα όπλα, όσο με τον τρόπο που χρησιμοποιούνται τα όπλα.
Σε μια σύμβαση που απαγορεύει τη χρήση βομβών διασποράς έχουν προσχωρήσει περισσότερες από 120 χώρες, οι οποίες συμφώνησαν να μην τις χρησιμοποιήσουν, να μην παράγουν, να μην μεταφέρουν ή να αποθηκεύουν τα όπλα αυτά.
Η Ρωσία και η Ουκρανία δεν έχουν προσχωρήσει σε αυτή τη σύμβαση. Ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Πού έχουν χρησιμοποιηθεί
Σε πολλές πρόσφατες συγκρούσεις.
Τα συριακά κυβερνητικά στρατεύματα έχουν χρησιμοποιήσει συχνά πυρομαχικά διασποράς -που προμηθεύονται από τη Ρωσία- κατά των προπυργίων της αντιπολίτευσης κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη χώρα, χτυπώντας συχνά στόχους και υποδομές αμάχων.
Το Ισραήλ έχει χρησιμοποιήσει βόμβες διασποράς σε περιοχές αμάχων στο νότιο Λίβανο, συμπεριλαμβανομένης της εισβολής του 1982 κατά την οποία ισραηλινά στρατεύματα έφτασαν στην πρωτεύουσα Βηρυτό.
Κατά τη διάρκεια του μηνιαίου πολέμου του 2006 με τη Χεζμπολάχ, το Διεθνές Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) και τα Ηνωμένα Εθνη κατηγόρησαν το Ισραήλ ότι εκτόξευσε έως και 4 εκατομμύρια πυρομαχικά διασποράς στον Λίβανο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μέχρι σήμερα να υπάρχουν πολλές βόμβες, που δεν έχουν εκραγεί και απειλούν τους πολίτες.
Ο συνασπισμός υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη έχει επικριθεί για τη χρήση βομβών διασποράς στον πόλεμο με τους υποστηριζόμενους από το Ιράν αντάρτες Χούθι, η οποία έχει ρημάξει τη νότια αραβική χώρα.
Το 2017, η Υεμένη ήταν η δεύτερη χώρα παγκοσμίως με τους περισσότερους θανάτους από πυρομαχικά διασποράς - μετά τη Συρία, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Η τελευταία μεγάλης κλίμακας αμερικανική χρήση βομβών διασποράς ήταν κατά την εισβολή στο Ιράκ το 2003, σύμφωνα με το Πεντάγωνο. Οι ΗΠΑ θεωρούσαν αρχικά τις βόμβες διασποράς αναπόσπαστο μέρος του οπλοστασίου τους κατά την εισβολή στο Αφγανιστάν που ξεκίνησε το 2001, σύμφωνα με το HRW. Τα πρώτα τρία χρόνια, εκτιμάται ότι ο συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ έριξε περισσότερες από 1.500 βόμβες διασποράς στο Αφγανιστάν.
Τα πυρομαχικά διασποράς χρησιμοποιήθηκαν επίσης στους Βαλκανικούς πολέμους τη δεκαετία του 1990. Στη δεκαετία του 1980 οι Ρώσοι έκαναν μεγάλη χρήση βομβών διασποράς κατά τη διάρκεια της 10ετούς εισβολής τους στο Αφγανιστάν. Μετά από δεκαετίες πολέμου, η αφγανική ύπαιθρος παραμένει μια από τις πιο βαριές ναρκοθετημένες χώρες στον κόσμο.
Τι συμβαίνει στην Ουκρανία
Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν «αναμφίβολα» χρησιμοποιήσει βόμβες διασποράς στην Ουκρανία, σύμφωνα με τον Μαρκ Χίζνεϊ του HWR.
Ο ίδιος επισήμανε του δύο περιπτώσεις: μια επίθεση με πυραύλους έξω από ένα νοσοκομείο στην πόλη Βουλεντάρ την πρώτη ημέρα της εισβολής την περασμένη εβδομάδα και άλλη μια Δευτέρα στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας, το Χάρκοβο, με πληθυσμό 1,4 εκατομμυρίων κατοίκων.
Ο Hiznay έκανε retweet φωτογραφίες από υποπυρομαχικά διασποράς 9N235 που δεν είχαν εκραγεί, όπως είπε, και ήταν διασκορπισμένα στο Χάρκοβο. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέφερε ότι τέσσερις άνθρωποι σκοτώθηκαν από την επίθεση στο Βουλεντάρ.
Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων γνωστοποίησαν ότι τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν από ρωσικές βόμβες διασποράς που έπεσαν κοντά σε ένα νηπιαγωγείο στη βορειοανατολική πόλη Ακτίρκα.
Η ομάδα πληροφοριών ανοιχτού κώδικα Bellingcat λέει ότι οι ερευνητές της βρήκαν πυρομαχικά διασποράς σε αυτό το χτύπημα και κάνει λόγο για πολλαπλές επιθέσεις διασποράς στο Χάρκοβο.
Η Διεθνής Αμνηστία έχει επισημάνει ότι οι ρωσικές δυνάμεις έχουν «επαίσχυντο ιστορικό χρήσης πυρομαχικών διασποράς σε κατοικημένες περιοχές».
Ο Τζάστιν Μπρονκ, ερευνητής στο Royal United Services Institute, μια δεξαμενή σκέψης για την άμυνα με έδρα το Λονδίνο, λέει ότι οι εικόνες τμημάτων πυρομαχικών που ανακτήθηκαν από κατοικημένες περιοχές στο Χάρκοβο είναι «συγκεκριμένες αποδείξεις» ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί βόμβες διασποράς.
«Η χρήση τους υποδηλώνει ότι οι Ρώσοι προσπαθούν να σπάσουν το ηθικό, να προκαλέσουν τρόμο στον άμαχο πληθυσμό και στους αμυνόμενους, προκειμένου να τους αναγκάσουν σε διαπραγμάτευση υπό τους δικούς τους όρους ή απλώς σε υποχώρηση», εκτιμά.
Η Ρωσία, πάντως, επιμένει ότι δεν χρησιμοποιεί πυρομαχικά διασποράς στην Ουκρανία. Παρόλο που οι εικόνες δείχνουν ακριβώς το αντίθετο.