Τα απόβλητα των ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (e-waste) που δημιουργούνται σε όλο τον κόσμο, έφθασαν να έχουν βάρος ισοδύναμο με εννέα μεγάλες πυραμίδες της Γκίζας ή 4.500 πύργους του Άιφελ ή 1,23 εκατομμύρια βαρυφορτωμένες νταλίκες των 40 τόνων η κάθε μία.
Αυτό αναφέρει η νέα διεθνής έκθεση (Global E-waste Monitor 2017), που έδωσαν στη δημοσιότητα από κοινού το Πανεπιστήμιο των Ηνωμένων Εθνών, η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών και η Διεθνής Ένωση Στερεών Αποβλήτων. Στα απόβλητα περιλαμβάνονται τα πεταμένα προϊόντα κάθε είδους που διαθέτουν μπαταρία ή συνδέονται στην πρίζα, από ψυγεία και τηλεοράσεις έως υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα και φωτοβολταϊκά.
Καθώς τα μέσα εισοδήματα αυξάνονται διεθνώς, ενώ οι τιμές των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών προϊόντων πέφτουν, μεταξύ 2014-2016 τα e-απόβλητα αυξήθηκαν κατά 8% σε βάρος. Το 2016 δημιουργήθηκαν απόβλητα 44,7 εκατομμυρίων τόνων, περίπου 3,3 εκατ. τόνοι περισσότεροι έναντι του 2014. Οι ειδικοί προβλέπουν περαιτέρω αύξηση στους 52,2 εκατ. τόνους (άνοδος 17%) έως το 2021.
Μόνο το ένα πέμπτο (20%) των αποβλήτων αυτών, περίπου 9 εκατ. τόνοι, συλλέγονται και ανακυκλώνονται κανονικά, παρόλο που περιέχουν σημαντικές ποσότητες πολύτιμων υλικών όπως χρυσού, αργύρου, πλατίνας, χαλκού, παλλάδιου κ.ά. Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, η αξία των υλικών που ανακτήθηκαν από τα ηλεκτρονικά απόβλητα πέρυσι, έφθασε τα 55 δισεκατομμύρια δολάρια, ένα ποσό που ξεπερνά το ΑΕΠ των περισσοτέρων χωρών.
Καθώς οι συσκευές με μπαταρία ή πρίζα έχουν όλο και χαμηλότερο κόστος, ολοένα περισσότεροι άνθρωποι τις αγοράζουν. Το αποτέλεσμα είναι ότι η μέση ανά κεφαλή παραγωγή ηλεκτρικών- ηλεκτρονικών αποβλήτων παγκοσμίως ήταν 6,1 κιλά το 2016 έναντι 5,8 κιλών το 2014 (αύξηση 5%), ενώ προβλέπεται να αυξηθεί στα 6,8 κιλά έως το 2021.
Από τις ηπείρους, η Ασία παράγει τα περισσότερα απόβλητα (18,2 εκατ. μετρικοί τόνοι), ακολουθούμενη από την Ευρώπη (12,3 εκατ.), τη Βόρεια και Νότια Αμερική (11,3 εκατ.), την Αφρική (2,2 εκατ.) και την Ωκεανία (0,7 εκατ.). Στην Ευρώπη τα πιο πολλά απόβλητα «γεννούν» η Γερμανία (1,9 εκατ. τόνοι), η Βρετανία (1,6 εκατ.) και η Ρωσία (1,4 εκατ.).
Όμως, αναλογικά ανά κάτοικο η εικόνα είναι διαφορετική. Τα περισσότερα απόβλητα ανά κεφαλή γεννιούνται στην Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία (17,3 κιλά ανά κάτοικο), όπου μόνο το 6% ανακυκλώνονται.
Η Ευρώπη (μαζί με τη Ρωσία) είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος δημιουργός αποβλήτων με 16,6 κιλά ανά κάτοικο, έχει όμως το υψηλότερο ποσοστό ανακύκλωσής τους διεθνώς (35%), που φθάνει σχεδόν το 50% στη Βόρεια Ευρώπη (το υψηλότερο στον κόσμο). Τα περισσότερα ανά κεφαλή απόβλητα στην Ευρώπη «γεννά» η Νορβηγία (28,5 κιλά ανά κάτοικο) και ακολουθούν η Βρετανία και η Δανία (24,9 κιλά). Σύμφωνα με την έκθεση, η Ελλάδα το 2016 παρήγαγε ηλεκτρικά- ηλεκτρονικά απόβλητα βάρους 189.000 τόνων που αντιστοιχούν σε 17,5 κιλά ανά κάτοικο. Σύμφωνα με την Eurostat, η χώρα μας το 2015 συνέλεξε και ανακύκλωσε απόβλητα βάρους περίπου 49.000 τόνων.
Στην Αμερική (Βόρεια και Νότια) παράγονται 11,6 κιλά αποβλήτων ανά κάτοικο (ανακύκλωση 17%), στην Ασία 4,2 κιλά (ανακύκλωση 15%) και στην Αφρική μόνο 1,9 κιλά ανά κάτοικο (μη διαθέσιμα στοιχεία για την ανακύκλωση).
Η μεγαλύτερη κατηγορία αποβλήτων σε βάρος (16,8 εκατ. μετρικοί τόνοι το 2016) αφορά μικρού μεγέθους εξοπλισμό όπως ηλεκτρικές σκούπες, ραδιόφωνα, βιντεοκάμερες, ηλεκτρικά- ηλεκτρονικά παιγνίδια, εργαλεία κ.ά. Ακολουθεί η κατηγορία του μεγάλου μεγέθους εξοπλισμού (9,2 εκατ. τόνοι) όπως πλυντήρια, στεγνωτήρια, κουζίνες, φωτοαντιγραφικά, φωτοβολταϊκά πάνελ κ.ά. Η τρίτη «βαρύτερη» κατηγορία (7,6 εκατ. τόνοι) είναι ειδικότερα ο εξοπλισμός που αφορά την ψύξη-θέρμανση, όπως ψυγεία, κλιματιστικά κ.ά. Ακολουθούν (6,6 εκατ. τόνοι) οι κάθε είδους οθόνες, ενώ στην πέμπτη θέση (3,9 εκατ. τόνοι αποβλήτων) βρίσκεται ο εξοπλισμός πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών, όπως κινητά, υπολογιστές, μόντεμ-ρούτερ, συσκευές GPS, εκτυπωτές κ.ά. Τέλος, οι κάθε είδους πεταμένες λάμπες (πυράκτωσης, LED κ.ά.) έφθασαν τους 0,7 εκατ. τόνους, πέρυσι.
Έως το 2020 η κατηγορία που αναμένεται να αυξηθεί περισσότερο σε συνολικό βάρος (μέση ετήσια αύξηση 6%) είναι τα ψυγεία, κλιματιστικά κλπ., ενώ μείωση αναμένεται να εμφανίσουν οι πεταμένες οθόνες και λάμπες.
Η έκθεση τονίζει την ανάγκη να ενταθούν οι προσπάθειες διεθνώς για την ανακύκλωση περισσότερων συσκευών, αλλά και για καλύτερο σχεδιασμό των συστατικών των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, ώστε να διευκολυνθεί η ανακύκλωση. Τα δύο τρίτα του πληθυσμού της Γης (66%), που ζουν σε 67 χώρες, έχουν εθνικές νομοθεσίες για τη διαχείριση των ηλεκτρικών-ηλεκτρονικών αποβλήτων.
Όμως οι περισσότερες χώρες του πλανήτη δεν έχουν στοιχεία ανακύκλωσης και έτσι είναι άγνωστο πού καταλήγουν τα περισσότερα απόβλητα (τα 34,1 εκατομμύρια από τα συνολικά 44,7 εκατ. του 2016 είχαν άγνωστη μοίρα). Συνήθως αντιμετωπίζονται όπως τα κοινά απόβλητα καταλήγοντας σε χωματερές, καίγονται σε ανοικτούς χώρους ή πουλιούνται ξανά, πράγμα που εγκυμονεί κινδύνους για τη δημόσια υγεία.
Ο ελληνικής καταγωγής Αντώνης Μαυρόπουλος, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωση Στερεών Αποβλήτων (ISWA), δήλωσε ότι «μαζί με τα υψηλότερα εισοδήματα σε πολλά μέρη του κόσμου, έρχονται και αυξανόμενα επίπεδα ηλεκτρικών-ηλεκτρονικών αποβλήτων, πράγμα που δυσκολεύει την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης. Η ύπαρξη καλύτερων στοιχείων γι′ αυτά τα απόβλητα θα συμβάλει ιδιαίτερα στην υλοποίηση αυτών των στόχων, ώστε να διασφαλισθεί η βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή».
(Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)