Τις τελευταίες εβδομάδες του Αυγούστου, μου είχε γίνει συνήθεια να ξυπνάω μυρίζοντας στάχτη και βλέποντας καπνό από το παράθυρο του σπιτιού μου στην Αθήνα. Από τις αρχές Ιουλίου, ολόκληρες κατοικημένες περιοχές είχαν καεί από φωτιές στην Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, και Ρωσία. Ειδικότερα, η Ελλάδα πέρασε ένα από τους χειρότερους καύσωνες στην ιστορία, φτάνοντας την υψηλότερη καταγεγραμμένη θερμοκρασία από το 1987. Για πάνω από μία εβδομάδα οι φωτιές ήταν εκτός ελέγχου, καταστρέφοντας τις ζωές χιλιάδων οικογενειών, και αναγκάζοντάς τους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να εκτοπιστούν στην ίδια τους τη χώρα.
Έχουν δημιουργηθεί γιγάντιες διαφωνίες γύρω από την αιτία της έναρξης των πυρκαγιών στην Ελλάδα. Κάποιοι υποστηρίζουν πως ευθύνεται η κλιματική αλλαγή και πως η φωτιές άρχισαν από τις πρόσφατα υψηλές θερμοκρασίες. Άλλοι κατηγορούν τον πρωθυπουργό της χώρας, λέγοντας πως δεν είχε προετοιμάσει καλά τα δάση της Ελλάδας για μια τέτοια καταστροφή. Υπάρχει και η άποψη πως οι φωτιές ξεκίνησαν από εμπρηστές, με κίνητρα ασφαλιστικής απάτης, ευνοϊκής απάτης, εκδίκησης, ή βανδαλισμού.
Δεν πιστεύω πως υπήρχε μόνο μία αιτία για το ξεκίνημα αυτών των πυρκαγιών. Πιστεύω πως ήταν ένας συνδυασμός εμπρησμού και κλιματικής αλλαγής που οδήγησε σε αυτή τη τεράστια καταστροφή. Οι φωτιές ήταν ασυνήθιστα μεγάλες για να ευθύνεται μόνο ο καύσωνας, και παράλληλα ήταν σε πάρα πολλές τοποθεσίες για να έφταιγαν μόνο οι εμπρηστές.
Είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς πως στην Ελλάδα, οι εμπρηστές ξεκινάνε φωτιές επειδή ξέρουν πως αφού σβηστεί η φωτιά, το κράτος θα επιτρέψει το χτίσιμο κατοικιών στο καμένο έδαφος. Αυτή η τακτική ξεκίνησε το 1980, όπου πολλοί άρχισαν παράνομα να καταλαμβάνουν καμένη δασική γη λόγω έλλειψης κτηματολογίου και κακής επιβολής του νόμου. Η νομιμοποίηση της κατάληψης αυτών των καμένων εδαφών δημιούργησε ένα κίνητρο για εμπρησμό. Γι’ αυτό και είναι πολύ ασυνήθιστο για εμπρηστές να σημαδεύουν κατοικημένα χωριά με οικογένειες και παιδιά. Εφόσον το ενδιαφέρον τους δεν στρέφει γύρω από το θάνατο ανθρώπων, προτιμούν να ξεκινάνε φωτιές σε μεγάλα δάση, που έχει μικρό αριθμό κατοίκων. Άρα, πως γίνεται για αυτές τις φωτιές να ευθύνονται μόνο οι εμπρηστές, όταν καταστρέψανε ολόκληρα κατοικημένα χωριά και περιοχές που δεν προσφέρουν εύνοια ή όφελος περί ασφαλιστικής;
Κάπου εδώ είναι όπου εμφανίζεται η κλιματική αλλαγή. Ίσως αυτές οι φωτιές να στόχευαν να μείνουν μικρές- μόνο ένα μικρό κομμάτι του δάσους- και δεν είχαν ποτέ στόχο να κάψουν τόσες περιοχές της Αττικής. Ωστόσο, ο καύσωνας είναι εκείνος που έστειλε τις φωτιές εκτός ελέγχου. Και αυτός ο καύσωνας ήταν το αποτέλεσμα υπερβολικά ασυνήθιστων καιρικών συνθηκών, που άρχισαν λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Άρα, μπορούμε να κατηγορήσουμε τους εμπρηστές για ένα κομμάτι των καταστροφών, αλλά η κλιματική αλλαγή είναι εκείνη που ευθύνεται για την ολική καταστροφή. Η πραγματική ζημιά δεν είναι τα δέντρα και το έδαφος; Είναι τα σπίτια, οι περιουσίες, και οι οικογένειες με μικρά παιδιά που χάσανε το σπίτι τους. Είναι σημαντικό να καταλάβει κανείς πως αυτή η απώλεια δεν ήταν ο στόχος του εμπρησμού.
Σε καμία περίπτωση δεν προσπαθώ να υπερασπιστώ τους εμπρηστές, αφού οι φωτιές δεν θα είχαν αρχίσει καν αν δεν ήταν για εκείνους. (Πολλοί εμπρηστές συλλήφθηκαν για το ξεκίνημα των πυρκαγιών.) Το μόνο που θέλω να τονίσω είναι πως οι φωτιές δεν θα ήταν τόσο μεγάλες αν οι εμπρηστές ήταν οι μόνοι που έφεραν ευθύνη.
Υπήρχαν πολλές εμπρηστικές φωτιές στο παρελθόν, και ούτε μια από αυτές δεν ήταν τόσο μεγάλη και καταστροφική όσο αυτές στην Αθήνα το περασμένο καλοκαίρι. Αυτό δικαιολογείται, επειδή όλες οι προηγούμενες φωτιές είχαν ξεκινήσει σε πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες, και επομένως το σβήσιμό τους ήταν πολύ πιο εύκολο. Ίσως, άμα δεν υπήρχε η κλιματική αλλαγή, αυτές οι φωτιές του 2021 να είχαν σβηστεί πολύ πιο νωρίς και να υπήρχαν ακόμα όλα αυτά τα χωριά σήμερα.
Οπότε, ως ένας άνθρωπος που ζει στη γη τον 21ο αιώνα, αναλαμβάνω και εγώ ευθύνη για αυτές τις φωτιές. Ακόμη κι αν δεν μπορούσα να το συνειδητοποιήσω στην αρχή, μπορώ τώρα να δω πως συνέβαλα αρκετά στην απώλεια όλων των χωριών που κάηκαν αυτό το καλοκαίρι.
Για παράδειγμα, συνήθως δεν αποσυνδέω την τηλεόραση και τον υπολογιστή μου όταν δεν τα χρησιμοποιώ. Επίσης, τα περισσότερά μου γεύματα δεν είναι χωρίς κρέας, και τα φαγητά που μαγειρεύω σπίτι δεν είναι οργανικά. Ακόμη, έχω μπει σε πάνω από έξι υπερατλαντικές πτήσεις τον τελευταίο χρόνο, και ίσα ίσα που έχω χρησιμοποιήσει δημόσιες συγκοινωνίες για τις μετακινήσεις μου.
Όλες αυτές οι συνήθειες δεν ακούγονται τόσο τραγικές από μόνες τους, αλλά είναι εύκολο να φανταστεί κανείς την επίπτωση που φέρουν όταν οι περισσότεροι άνθρωποι στον πλανήτη συμπεριφέρθηκαν όπως εγώ τον τελευταίο χρόνο- μόνο που αυτή η επίπτωση δεν είναι πλέον ένα φανταστικό σενάριο, αλλά η σημερινή πραγματικότητα όλου του κόσμου.
Η Ελλάδα δεν ήταν η μόνη χώρα που βίωσε έναν ανυπόφορο καύσωνα το προηγούμενο καλοκαίρι. Η Σικελία έσπασε ρεκόρ, φτάνοντας τους 48.8 βαθμούς κελσίου, την υψηλότερη καταγεγραμμένη θερμοκρασία της Ευρώπης σε όλη την ιστορία. Η Κύπρος έχασε πάνω από 50 τετραγωνικά χιλιόμετρα δασικής έκτασης από πυρκαγιές. Οι μαινόμενες φωτιές στις νότιες ακτές της Τουρκίας ανάγκασαν χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. H Αλγερία, η Τυνησία και ο Λίβανος υπέστησαν επίσης καταστροφικές πυρκαγιές λόγω υψηλών θερμοκρασιών.
Στην Βόρεια Καλιφόρνια κάηκε έκταση που υπερβαίνει το διπλάσιο της πόλης της Νέας Υόρκης, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη φωτιά στην ιστορία της πολιτείας. Μέχρι και ο Καναδάς χρειάστηκε να αντιμετωπίσει πάνω από 279 φωτιές το καλοκαίρι. Η λίστα με τις πληγείσες χώρες συνεχίζει, και το ίδιο κάνουν και οι λίστες με τα σπίτια που κάηκαν, τις ζωές που χάθηκαν, και τα παιδιά που είναι πλέον ψυχολογικά τραυματισμένα. Οι επιστήμονες είχαν προβλέψει πως ο κόσμος θα περάσει μια «κλιματική κρίση» σύντομα, αλλά όπως ανέφερε ο Φίλιπ Μότε, επιστήμονας που ασχολείται με την κλιματική κρίση στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Όρεγκον, «Ασχολούμαι με την κλιματική έρευνα εδώ και 23 χρόνια, και ειλικρινά δεν πίστευα πως θα γινόταν τόσο άσχημα τόσο γρήγορα.»
Αν μόνο όλοι μας είμασταν πιο ήπιοι καταναλωτές, χρησιμοποιούσαμε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή τουλάχιστον προτιμούσαμε τα ποδήλατά μας, ίσως αυτές οι πυρκαγιές να μην είχαν φύγει εκτός ελέγχου αυτό το καλοκαίρι.
Επομένως, η απώλεια και το ψυχολογικό τραύμα που υπέστησαν τόσες πολλές οικογένειες είναι η ευθύνη ολόκληρου του κόσμου. Δεν είναι το προσωπικό τους, οικογενειακό πρόβλημα. Ο καθένας από εμάς έχει συνεισφέρει σε αυτή τη τραγωδία, και για αυτό πρέπει να το πάρουμε ως μάθημα και να φέρουμε αλλαγή. Αυτή η καταστροφή θα μπορούσε μια μέρα να γίνει στο σπίτι της οικογένειάς μου, ή του φίλου μου, ή στη γειτονιά κάποιου κοντινού μου ανθρώπου. Οι ακτιβιστές της κλιματικής αλλαγής μας προειδοποιούν εδώ και χρόνια για αυτή τη κρίση. Μετά από ένα καλοκαίρι που ο κόσμος καιγόταν κυριολεκτικά, καιρός είναι να πάρουμε αυτές τις προειδοποιήσεις στα σοβαρά.
***
Αν επιθυμείτε να κάνετε κάποια δωρεά, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός έχει ανοίξει έρανο για τους πληγέντες από τις πυρκαγιές. Ο οργανισμός λαμβάνει δωρεές μέσω τραπεζικού λογαριασμού, τα στοιχεία του οποίου μπορείτε να βρείτε εδώ. Όλες οι καταθέσεις για τις πυρκαγιές θα πρέπει να φέρουν την ένδειξη «Πυρκαγιές».
Η αγγλική εκδοχή αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην σελ. 20 του τεύχους της 23ης Σεπτεμβρίου της εφημερίδας Daily Nexus του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, Santa Barbara.