Του Γιώργου Σταμάτη, Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας – Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
Όπως κάθε νέα αρχή, έτσι και η αρχή της φετινής σχολικής χρονιάς σηματοδοτεί νέες ευκαιρίες, ελπιδοφόρες προοπτικές και αξιώσεις για την εξασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης και συμμετοχής των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση.
Μολονότι η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των χωρών της ΕΕ με την πιο εμφατική βελτίωση στον τομέα της εκπαίδευσης, το ποσοστό συμμετοχής των Ρομά στην εκπαίδευση σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό αλλά και με άλλες χώρες της ΕΕ, παραμένει χαμηλό (28%), ενώ παραμένουν ιδιαίτερα υψηλά εξίσου τα ποσοστά μαθητικής διαρροής και νέων εκτός εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης (NEETs).
Η μείωση της μαθητικής διαρροής στις κοινότητες των Ρομά αποτελεί μία διαχρονική πρόκληση που εδράζει σε ποικίλα και πολύπλευρα αίτια, όπως η διαβίωση σε ακραίες συνθήκες φτώχειας, η περιθωριοποίηση κι ο ρατσισμός, αλλά και η διατήρηση βαθιά ριζωμένων αναχρονιστικών αντιλήψεων και πρακτικών εντός των στενών ορίων των κοινοτήτων.
Επίσης, όπως είναι ευρέως γνωστό, η μαθητική διαρροή παρουσιάζει έμφυλες διαστάσεις, καθώς τα κορίτσια και οι γυναίκες Ρομά έχουν λιγότερες πιθανότητες και ευκαιρίες συμμετοχής στην εκπαίδευση, αφού η θέση της γυναίκας Ρομά βρίσκεται κατά κύριο λόγο στο σπίτι φέροντας την κύρια ευθύνη των οικογενειακών υποχρεώσεων ήδη από την παιδική ηλικία υπό τη βαριά σκιά μιας παραδοσιακής πατριαρχικής δομής.
Η μη φοίτηση και η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου θεωρείται συχνά ο πρώτος κρίκος ενός φαύλου κύκλου υλικής αποστέρησης, κοινωνικού παραγκωνισμού και σημαντικού περιορισμού των δυνατοτήτων βελτίωσης και εξέλιξης της ποιότητας ζωής του ανθρώπου τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.
Η νέα ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030 λαμβάνοντας υπόψη ζητήματα όπως τα παραπάνω και ακολουθώντας τις σχετικές ευρωπαϊκές κατευθύνσεις και στρατηγικές, δίνει έμφαση στην ενίσχυση της πρόσβασης και παραμονής στην εκπαίδευση με συμπληρωματικά μαθησιακά κίνητρα. Η βιωματική μάθηση, η αποδοχή της διαφορετικότητας, η σύνδεση της εκπαίδευσης με τον πολιτισμό και τις τέχνες αλλά και η διαπολιτισμική εκπαίδευση με στόχο την ισότιμη υποδοχή των μαθητών/τριών Ρομά από τις σχολικές μονάδες έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα. Μέσα σε ένα πλαίσιο διαπολιτισμικών αλληλεπιδράσεων, το οποίο μπορεί και οφείλει να προσφέρει το σχολείο, το ζητούμενο της κοινωνικής ένταξης αποκτά ισχυρά ερείσματα, δεδομένου ότι δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες άρσης στερεοτύπων και αποκλεισμών και κατ’ επέκταση οι συνθήκες αρμονικής κοινωνικής συμβίωσης.
Αναντίρρητα, πέρα από την αποδοχή της διαφορετικότητας και του πλουραλισμού, η παραμονή στο σχολείο και η επίτευξη μίας επιτυχούς εκπαιδευτικής πορείας ενός παιδιού εξαρτάται έτι περαιτέρω από τον βαθμό και την ποιότητα της συμμετοχής του στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η ουσιαστική ένταξη στην εκπαίδευση αποτελεί μία αμφίδρομη διαδικασία κι έναν δημιουργικό διάλογο μεταξύ των τριών κόμβων του εκπαιδευτικού τριγωνικού πλέγματος σχέσεων, δηλαδή των δασκάλων, των μαθητών και των γονιών.
Η χάραξη στρατηγικών με σκοπό την πρόληψη του εκπαιδευτικού αποκλεισμού και την υποστήριξη της πρόσβασης των Ρομά στην προσχολική αγωγή και υποχρεωτική σχολική εκπαίδευση, όπως επίσης και της απόκτησης επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης καθώς και ανώτατης εκπαίδευσης είναι πλήρως εναρμονισμένη με τον Πυλώνα ΙΙ της ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030 σχετικά με την ενίσχυση της ισότιμης πρόσβασης των Ρομά σε βασικές υπηρεσίες και αγαθά. Ο προσανατολισμός προς τον στόχο της ουσιαστικής ένταξης σε όλους τους τομείς της κοινωνίας και ειδικότερα στον τομέα της εκπαίδευσης χαρακτηρίζεται ως κομβικής σημασίας, θέτοντας το 2030 ως χρονιά ορόσημο για την επίτευξη των στόχων.
Εθνικά εκπαιδευτικά μέτρα, όπως οι Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (Ζ.Ε.Π.), αλλά και πιλοτικά προγράμματα εκπαιδευτικής καινοτομίας, όπως η γνωριμία των μαθητών με τη γλώσσα Ρομανί, τροφοδοτούν θετικά την άποψη της κοινωνικής και εκπαιδευτικής ένταξης των Ρομά ως μία ρεαλιστική πρόταση, παρά τις δυσκολίες σε πολλαπλά επίπεδα, και ενθαρρύνουν το όραμα μίας συμπεριληπτικής κοινωνίας που παρέχει υγιείς και στέρεες βάσεις για τη νέα γενιά.
Προτάσσοντας το θεμελιώδες δικαίωμα στην εκπαίδευση, η φετινή σχολική χρονιά είναι μία ακόμη ευκαιρία συνέχισης της προσπάθειας για τη μείωση της μαθητικής διαρροής, την αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των κοριτσιών στην εκπαίδευση και γενικότερα αύξησης των ευκαιριών συμμετοχής των Ρομά σε όλες τις μορφές και τα επίπεδα εκπαίδευσης.