Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος η 27η Ιανουαρίου και η ανακοίνωση του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών ιδιαίτερα εύστοχη και παραστατική:
«Καθώς μάλιστα θα λιγοστεύουν οι αυτόπτες μάρτυρες από δίπλα μας, αποτελεί ιστορικό και ηθικό καθήκον όλων, την ημέρα αυτή αλλά και κάθε ημέρα, να θυμόμαστε με δέος τις σκοτεινές εκείνες στιγμές της Ευρώπης, να συνεχίζουμε να ερευνούμε σε βάθος το παρελθόν αυτό και, σιγά σιγά, να περνούμε τη σκυτάλη της μνήμης, όπως είναι και ο τίτλος των φετινών εκδηλώσεων, στις νέες γενιές»
«Για να εξασφαλίσουμε ένα μέλλον ειρηνικό, δημοκρατικό και ελεύθερο από ρατσιστικό μίσος, από εκφάνσεις αντισημιτισμού και άλλες διακρίσεις κατά συνανθρώπων μας. Έτσι θα μεταλαμπαδεύσουμε τη γνώση και τη μνήμη αλλά και έτσι θα αντιμετωπίσουμε όποιον δεν θέλει να γνωρίζει ή να θυμάται, ώστε τέτοια συμφορά να μη μπορέσει να συμβεί ποτέ ξανά».
Στα μαθήματα της Μικροοικονομικής και της Μακροοικονομικής που δίδαξα, έσμιγαν στοιχεία Ιστορίας και Λογοτεχνίας και με αφορμή τα διάφορα οικονομικά υποδείγματα έβρισκαν τον χώρο και τον χρόνο τους, στιγμές της Ιστορίας και λογοτεχνικές δημιουργίες με αφηγήσεις και συζητήσεις.
Ένα από αγαπημένα μου υποδείγματα ήταν η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (ΚΠΔ) ή καμπύλη ορίου παραγωγικών δυνατοτήτων ή αλλιώς καμπύλη μετασχηματισμού. Μέσα από την περιγραφή της και τις ασκήσεις προσαρμοσμένες στην περίοδο 1910-1990, ξεπρόβαλαν ιστορικές στιγμές, γεγονότα συγγραφείς και βιβλία, κι ανάμεσά τους ο Πρίμο Λέβι με το «Εάν αυτό είναι ο Άνθρωπος». Κι όταν η εμπλουτισμένη με αποσπάσματα αφήγηση έβρισκε ανταπόκριση, «Το καθήκον της μνήμης» και το «Αυτοί που βούλιαξαν κι αυτοί που σώθηκαν» συμπλήρωναν την εισαγωγική τριλογία για το Ολοκαύτωμα.
Η αφήγηση έφτανε στο τέλος της με μία εικονική επίσκεψη στο Κέντρο Πρίμο Λέβι στην Νέα Υόρκη και στο Διεθνές Κέντρο Σπουδών Πρίμο Λέβι στο Τορίνο.
Το «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος», που στις πρώτες απόπειρες που έγιναν να εκδοθεί έβρισκε πόρτες κλειστές γιατί όλος ο κόσμος ήθελε να ξεχάσει, τελικά εκδόθηκε την άνοιξη του 1947. Στην Ιταλία από τη δεκαετία του ’60 διδάσκεται στα σχολεία και αποτελεί βασικό ανάγνωσμα στα μαθήματα της Ιστορίας και της Λογοτεχνίας.
Εδώ, γιατί όχι;
Με τόση δόση εμφανούς ή αφανούς καθημερινού πολιτικού-αισθητικού «χρυσαυγιτισμού» σ’ αυτή τη χώρα, η υποδειγματική προτροπή του ελληνικού ΥΠΕΞ «……αποτελεί ιστορικό και ηθικό καθήκον όλων, την ημέρα αυτή…… και κάθε ημέρα, να θυμόμαστε….να συνεχίζουμε να ερευνούμε…..να περνούμε τη σκυτάλη της μνήμης……στις νέες γενιές», απευθύνεται κυρίως (και) προς το Υπουργείο Παιδείας.
H επετειακή αναφορά στην Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος μεταφέρθηκε για την Δευτέρα 30 Ιανουαρίου λόγω της συζήτησης επί της πρότασης δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης.
Μετά τις λεκτικές συγκρούσεις που έλαβαν χώρα κατά την συζήτηση επί της πρότασης δυσπιστίας και καθώς αυτές έκαναν τον κύκλο τους, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία την Δευτέρα 30 Ιανουαρίου κατά την διάρκεια της επετειακής αναφοράς στην Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος, μέσα σ’ ένα κλίμα ευρύτερης πολιτικής συναίνεσης να ανακοινωθεί η προσθήκη του «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος» ως βασικό ανάγνωσμα στα μαθήματα της Ιστορίας και της Λογοτεχνίας.
Κάπως έτσι θα μπορέσουμε «να περνούμε τη σκυτάλη της μνήμης……στις νέες γενιές»
Η υποδειγματική προτροπή του ελληνικού ΥΠΕΞ απευθύνεται και προς το Υπουργείο Πολιτισμού: Την Κυριακή 29 Ιανουαρίου ολοκληρώνεται ο κύκλος των φετινών παραστάσεων «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος» της νεανικής θεατρικής ομάδας Tempus Verum. Μια παράσταση φρέσκια, γεμάτη νεανική αύρα, μινιμαλιστική σκηνογραφία, με τη γλώσσα του σώματος των ηθοποιών να επιβάλει και να διαμορφώνει μια υποβλητική ατμόσφαιρα, με τον απόλυτο σεβασμό στο περιεχόμενο των αποσπασμάτων που επιλέχθηκαν, αν και θα μπορούσαν να είχαν προστεθεί ορισμένα ακόμη, όχι πολλά, που θα μπορούσαν να προσδώσουν περισσότερη εικόνα στην ροή της παράστασης, όπως για παράδειγμα τις ιστορίες του Χρηματιστηρίου με τους Έλληνες πρωταγωνιστές ή την στάση των Ελλήνων κρατουμένων ανεξαρτήτως θρησκεύματος, όπου και στις δύο αυτές ιστορίες εκθειάζεται η διαπραγματευτική τους ευρηματικότητα τους και η εθνοτική αλληλεγγύη τους.
Στα επίσης πολύ θετικά της παράστασης περιλαμβάνεται το σχεδόν αποκλειστικά νεανικό κοινό, γεγονός σίγουρα όμορφο και ελπιδοφόρο.
Το Υπουργείο Πολιτισμού, για παράδειγμα θα μπορούσε να επιχορηγήσει μια και δυο και τρεις κύκλους παραστάσεων ανά εκπαιδευτική χρονιά που να απευθύνονται σε μαθητές και φοιτητές.
Κάπως έτσι θα μπορέσουμε «να περνούμε τη σκυτάλη της μνήμης……στις νέες γενιές».
***
Μιχάλης Κονιόρδος, καθηγητής Τμήματος Διοίκησης Τουρισμού στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής