O Étienne-Marin Bailly, είναι ένας σημαντικός Γάλλος Φιλέλληνας ιατρός που συνέδραμε καθοριστικά με το έργο του τον Αγώνα των Ελλήνων.
Γεννήθηκε το 1795 στο Blois, σπούδασε ιατρική και υπήρξε προσωπικός ιατρός, φίλος και συνεργάτης του Γάλλου φιλοσόφου Saint-Simon. Παράλληλα, ήταν συγγραφέας διαφόρων μελετών φιλοσοφικού και ιατρικού περιεχομένου.
Έφθασε στο Ναύπλιο τον Σεπτέμβριο του 1825 προκειμένου να παράσχει τις ιατρικές γνώσεις του στους επαναστατημένους Έλληνες. Συγκεκριμένα, ο Bailly, στάλθηκε από τη Γαλλία, με σκοπό να «διευθύνει τον φαρμακευτικό κλάδο και να εγκαθιδρύσει υπηρεσίες υγείας» με τη βοήθεια του ανιψιού του, επίσης ιατρού, Félix Blondeau. Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτούσε ο δούκας της Ορλεάνης.
Κατά την άφιξή του στην Ελλάδα, απογοητεύθηκε από την πρωτόγονη εικόνα της ιατρικής σε μια χώρα παραδομένη στο έλεος των επιδημιών.
Επιχείρησε άμεσα την οργάνωση ενός γενικού υγειονομικού συστήματος, με απόφαση της προσωρινής Κυβέρνησης, η οποία όρισε με διάταγμα να παρακρατείται ποσοστό 0,5% από όλους τους μισθούς προκειμένου να καλυφθούν τα απαιτούμενα έξοδα για την ίδρυση των απαραίτητων νοσοκομείων.
Μαζί με τον Γερμανό Αρχίατρο, Ερρίκο Τράιμπερ, αλλά και τους Γάλλους ιατρούς Dumont και Bernardi, ο Bailly οργάνωσε αρχικά στρατιωτικό χειρουργείο στην Κούλουρη της Σαλαμίνας το οποίο προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στον Αγώνα.
Επιπλέον, σε εκτέλεση της παραγράφου (δ΄) του νόμου ΜΘ΄ «Περί Νοσοκομείων» της 5ης Οκτωβρίου 1825, ανατέθηκε στον Bailly η σύνταξη του σχετικού διατάγματος. Εκείνος υπέβαλε στο Εκτελεστικό Σώμα το σχέδιο του Γενικού Οργανισμού για την ίδρυση των υγειονομικών καταστημάτων. Το σχέδιο αυτό, με τίτλο Γενική υπουργία της εις την Ελλάδα υγείας, ρύθμιζε τη λειτουργία των νοσοκομείων και προέβλεπε τις γενικές διατάξεις σχετικά με τη δημόσια υγεία. Όριζε ότι κανένα άτομο δεν μπορούσε να ασκήσει το επάγγελμα του ιατρού, του χειρούργου ή του φαρμακοποιού χωρίς να είναι κάτοχος σχετικού πτυχίου, το οποίο χορηγείτο από ειδική επιτροπή. Επιπλέον, προέβλεπε την ίδρυση τεσσάρων υγειονομικών καταστημάτων (στο Ναύπλιο, στην Αθήνα, στο Μεσολόγγι και στα Χανιά) και ρύθμιζε τους όρους λειτουργίας τους. Ένα ιδιαίτερο μέρος του διατάγματος ήταν αφιερωμένο στην περίθαλψη των τραυματιών του Αγώνα και επέβαλε τον ορισμό ενός Αρχιάτρου και ενός χειρούργου δίπλα σε κάθε στρατιωτικό διοικητή.
Παράλληλα, με τη βοήθεια χρημάτων που χορηγήθηκαν από το Φιλελληνικό Κομιτάτο του Παρισιού, ο Bailly επιχείρησε την ίδρυση και κεντρικού φαρμακείου. Ωστόσο, η έλλειψη πόρων και άλλες δυσκολίες εμπόδισαν την πραγματοποίηση του μεγαλόπνοου σχεδίου του. Τελικά, οργανώθηκε μόνο ένα νοσοκομείο στο Ναύπλιο, ενώ εκείνος εγκαταστάθηκε στην Αθήνα προκειμένου να οργανώσει εκεί ένα νέο υγειονομικό κατάστημα.
Η συμβολή του Bailly, όμως, δεν περιορίστηκε στην οργάνωση των υγειονομικών υπηρεσιών. Με πρακτικό τρόπο και συνεπικουρούμενος από τον ανιψιό του Félix Blondeau, κατάφερε να βοηθήσει στην περίθαλψη περισσότερων από 30.000 τραυματιών και ασθενών, διαφόρων εθνικοτήτων. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται Έλληνες, Φιλέλληνες και Γάλλοι αξιωματικοί του εκστρατευτικού Σώματος του Maison. Επιπλέον, προσπάθησε να εκπαιδεύσει τους Έλληνες ιατρούς, καταπολέμησε τις πρακτικές των τσαρλατάνων που εκμεταλλεύονταν τον πληθυσμό και εναντιώθηκε στις προκαταλήψεις που κυριαρχούσαν και έβλαπταν τη δημόσια υγεία.
Κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Καποδίστρια, συνέχισε τη δράση του ως μέλος της Υγειονομικής Επιτροπής του Ναυπλίου, σώζοντας τον πληθυσμό της πόλης από την πανώλη. Χάρη στο έργο του, εκτιμάται ότι περίπου το ένα τέταρτο του συνολικού πληθυσμού σώθηκε από τον θάνατο, εξού και ο χαρακτηρισμός «Bailly, ο Θεός».
Μια άλλη πτυχή των φιλελληνικών υπηρεσιών του Bailly αποτελεί η δράση του στους κόλπους της επιτροπής που ήταν επιφορτισμένη με τη διαχείριση των προμηθειών που έφθαναν στην Ελλάδα από τα κομιτάτα του εξωτερικού κατά τις αρχές του 1827. Η επιτροπή αυτή, που ιδρύθηκε με εντολή της Κυβέρνησης, αποτελείτο από τον Bailly, ως εκπρόσωπο του Φιλελληνικού Κομιτάτου του Παρισιού, τον Ιταλό Pertini και τον στρατιωτικό, Βαυαρό υπήκοο Heideck. Ο Bailly διέθεσε μέρος των προμηθειών στον επαπειλούμενο πληθυσμό, καλλιεργώντας την ιδέα ότι η Γαλλία θα βοηθούσε συστηματικά την Ελλάδα. Με τη δράση του και την πολιτική του, στήριζε τα φιλο-ορλεανικά σχέδια του Γάλλου Στρατηγού Roche και το πολιτικό κόμμα του Ιωάννη Κωλέττη. Στην προσπάθειά του αυτή βρέθηκε γρήγορα αντιμέτωπος με τον Heideck για τον τρόπο διαχείρισης των προμηθειών και τον πολιτικό του ρόλο, καθώς επίσης και με τον Φαβιέρο του οποίου τις οργανωτικές στρατιωτικές ενέργειες εξάλλου δεν ενέκρινε. Παράλληλα, δήλωνε ανοικτά την αφοσίωσή του προς τον Ιωάννη Κωλέττη, επικεφαλής του γαλλικού κόμματος.
Αναμφισβήτητα το έργο του Bailly ήταν σημαντικό. Σύμφωνα με απολογισμό που πραγματοποίησε ο ίδιος, χάρη στις προσπάθειές του 6.000 στρατιώτες έλαβαν μερίδες φαγητού, εξοπλισμό και πολεμοφόδια, ενώ διατέθηκαν 500.000 φράγκα για την ενίσχυση των φρουρίων, τη συντήρηση του Ναυτικού και του Στρατού Ξηράς.
Για το σύνολο των υπηρεσιών του, με ψήφισμα της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης της Τροιζήνας του χορηγήθηκε η ελληνική ιθαγένεια (5 Μαΐου 1827), ενώ οι οπλαρχηγοί της Ρούμελης τον ευχαρίστησαν και εκείνοι με τη σειρά τους.
Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, αναχώρησε με τον ανιψιό του στα τέλη του 1829. Πήγε πρώτα στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια στην Γαλλία. Πέθανε το 1837. Λίγο πριν πεθάνει, είχε τιμηθεί και από τον βασιλέα Όθωνα με το παράσημο του Ιππότου του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος του Σωτήρος.
ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Barau Denys, «La mobilisation des philhellènes en faveur de la Grèce, 1821-1829», Populations réfugiées. De l’exil au retour, επιμ. Luc Cambrézy - Véronique Lassailly-Jacob, εκδ. IRD, Paris 2001, [Colloques et Séminaires], σσ. 37-76.
Barth Wilhelm - Max Kehrig-Korn, Die Philhellenenzeit, von der Mitte des 18 Jahrhunderts bis zur Ermordung Kapodistrias am 9 Oktober 1831, εκδ. Hueber, Μόναχο 1960.
Άιδεκ Κάρολος, «Τα των Βαυαρών Φιλελλήνων εν Ελλάδι κατά τα έτη 1826-1829», Αρμονία, τ. 1 (1900).
Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, 1821-1823, τ. 7: Πρακτικά του Βουλευτικού της Γ΄ Βουλευτικής περιόδου (1824-1826) – Πρακτικά του Βουλευτικού Σώματος, [τ. 4 του Βουλευτικού Σώματος], εκδ. Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα 1973.
Αρχειακή Συλλογή ΚΕΙΝΕ (Ακαδημία Αθηνών), «Αρχείο Ιωάννη Κωλέττη», Φ. 148, έγγραφο 0006, επιστολή του Bailly από τη Μεθώνη προς τον Κωλέττη, «έκτακτο επίτροπο των Ανατολικών Σποράδων».
Εθνική Βιβλιοθήκη, Τμήμα Χειρογράφων και Ομοιοτύπων, χειρόγραφο 1.697: Henri Fornèsy, «Le monument des philhellènes», 1860.
Προβατά Δέσποινα, Étienne-Marin Bailly (1796-1837) – Ένας σαινσιμονιστής στην επαναστατημένη Ελλάδα, εκδ. Σοκόλη, Αθήνα 2008.
Τράιμπερ Ερρίκος, Αναμνήσεις από την Ελλάδα, 1822-1828 – Ανέκδοτο χρονικό του Αγώνος, χ.ε., Αθήνα 1960.
Για περισσότερα νέα μας επισκεφτείτε το site μας www.eefshp.org ή ακολουθήστε μας στο Facebook και στο Instagram