Οι περισσότεροι όταν ακούν «φεγγάρι» σκέφτονται τη Σελήνη, ωστόσο στο Ηλιακό Σύστημα υπάρχουν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες φεγγάρια- φυσικοί δορυφόροι διαφόρων μεγεθών.
Η απάντηση στο ερώτημα «πόσα φεγγάρια υπάρχουν» στο Ηλιακό Σύστημα, ως εκ τούτου, δεν είναι απλή, καθώς αφ‘ενός έχει να κάνει με το πόσα έχουν ανακαλυφθεί και πόσα παραμένουν άγνωστα, και αφ’ετέρου είναι θέμα και το τι ορίζεται ως φεγγάρι.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του LiveScience, η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (IAU) αναγνωρίζει επίσημα 288 πλανητικά φεγγάρια σε τροχιά γύρω από τους οκτώ πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος. Επίσης υπάρχουν επιπλέον 473 «δορυφόροι μικρών σωμάτων», που είναι τα φεγγάρια αστεροειδών και πλανητών- νάνων και έχουν καταγραφεί από το Jet Propulsion Laboratory της NASA. Αυτό θα ανέβαζε το σύνολο των φυσικών δορυφόρων αθροιστικά στους 761.
Ωστόσο ο Έντουαρντ Άστον, αστρονόμος στο Academia Sinica Institute of Astronomy and Astrophysics στην Ταϊβάν, είπε στο Live Science σε email πως αυτά είναι μάλλον «η κορυφή του παγόβουνου»: Αστρονόμοι έχουν βρει δεκάδες νέα πλανητικά φεγγάρια και δορυφόρους μικρών σωμάτων μέσα στα τελευταία χρόνια, και η τεχνολογική πρόοδος πιθανότατα θα επιταχύνει τον ρυθμό εντοπισμού τους.
Πώς ορίζεται το φεγγάρι
Ο απλούστερος ορισμός του φεγγαριού είναι ένα αντικείμενο το οποίο κινείται σε τροχιά γύρω από ένα μεγαλύτερο αντικείμενο που δεν είναι άστρο, εξηγεί ο Άστον- προσθέτοντας ωστόσο πως αυτή η απάντηση δεν είναι πλήρης. Για παράδειγμα υπάρχουν αυτή τη στιγμή χιλιάδες τεχνητοί δορυφόροι σε τροχιά γύρω από τη Γη που πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις μα δεν θεωρούνται φεγγάρια επειδή δεν είναι φυσικοί. Επίσης, κάποιοι φυσικοί δορυφόροι (ημι-φεγγάρια και μίνι φεγγάρια) που είναι προσωρινά και δεν κινούνται στα αλήθεια γύρω από πλανήτες.
Υπάρχει ακόμα το ερώτημα του μεγέθους, είπε στο Live Science ο Μπρετ Γκλάντμαν, αστρονόμος του University of British Columbia- για παράδειγμα τα σωματίδια των δακτυλίων γύρω από πλανήτες σαν τον Κρόνο και τον Ουρανό, είναι σε τροχιά γύρω από τους πλανήτες τους μα δεν θεωρούνται φεγγάρια. Πραγματικά φεγγάρια δεν θεωρούνται επίσης ούτε αντικείμενα πλάτους κάτω των μερικών δεκάδων μέτρων. Διαφωνίες υπάρχουν ακόμη και στα αναγνωρισμένα φεγγάρια, πχ τις κατηγορίες τους (τα κανονικά, που είναι μεγάλα και έχουν μικρές, κυκλικές τροχιές κοντά στον ισημερινό του πλανήτη τους και τα παράτυπα, που είναι μικρότερα και έχουν μεγαλύτερες, πιο ελλειπτικές τροχιές γύρω από τους πλανήτες τους).
Μεταξύ των κανονικών φεγγαριών, περίπου 20 θεωρούνται μεγάλα φεγγάρια- δηλαδή έχουν στρογγυλεμένο σχήμα, κάτι που προκαλείται από τη βαρύτητά τους, σύμφωνα με την Planetary Society.
Πλανητικά φεγγάρια
Ο Ερμής και η Αφροδίτη δεν έχουν πραγματικά φεγγάρια, αν και η Αφροδίτη έχει ένα γνωστό ημι-φεγγάρι, τη Zoozve- που όμως στην πραγματικότητα κινείται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Η Γη έχει τη Σελήνη και τουλάχιστον επτά ημι-φεγγάρια, ενώ αποκτά περιστασιακά μίνι φεγγάρια για περίπου ένα χρόνο τη φορά. Ο Άρης έχει τον Φόβο και τον Δείμο (ο Φόβος κάποια στιγμή θα πέσει στην επιφάνειά του). Ο Δίας έχει 95 φεγγάρια, τέσσερα εκ των οποίων είναι μεγάλα (Καλλιστώ, Ευρώπη, Ιώ, Γανυμήδης) και ο Κρόνος τουλάχιστον 146, μεταξύ των οποίων και έξι μεγάλα, που περιλαμβάνουν τον Τιτάνα, τον Μίμα και τον Εγκέλαδο. Ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας έχουν 28 και 16 φεγγάρια αντίστοιχα.
Οι αριθμοί αυτοί ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, αλλάζουν: Από τις αρχές του 2023 αστρονόμοι έχουν βρει τουλάχιστον 62 νέα παράτυπα φεγγάρια γύρω από τον Κρόνο και 12 νέα φεγγάρια γύρω από τον Δία, όπως και ένα ζεύγος φεγγαριών στον Ποσειδώνα και ένα στον Ουρανό. Οι ανακαλύψεις αυτές οφείλονται στην εξέλιξη των τεχνολογικών μέσων- ισχυρότερα τηλεσκόπια εντοπίζουν μικρότερα φεγγάρια. Ως εκ τούτου ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα έτη- ειδικά εάν ανακαλυφθεί και ένατος πλανήτης στο Ηλιακό Σύστημα ή άλλοι πλανήτες που έχει «αιχμαλωτίσει» ο Ήλιος σε μεγάλη απόσταση.
Δορυφόροι μικρών σωμάτων
Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκα όσον αφορά στους δορυφόρους μικρών σωμάτων: Η NASA έχει βρει 473, αλλά αυτό δεν θα μείνει σταθερό επειδή συνέχεια ανακαλύπτονται αστεροειδείς και μάλιστα κάποιοι έχουν πολλούς δορυφόρους. Επίσης, εκτιμάται πως θα μπορούσαν να υπάρχουν πάνω από 100 επιπλέον πλανήτες- νάνοι στις παρυφές του Ηλιακού Συστήματος- και θα μπορούσαν να έχουν φεγγάρια και αυτοί.
Σύνολο
Υπάρχουν πάνω από 700 γνωστοί φυσικοί δορυφόροι στο Ηλιακό Σύστημα και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά στο μέλλον. Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες μικρά πλανητικά φεγγάρια. Κατά τον Άστον, θα μπορούσαν να υπάρχουν περίπου 10.000 φεγγάρια στο Ηλιακό Σύστημα- ωστόσο είναι άγνωστο κατά πόσον θα είμαστε σε θέση κάποια στιγμή να τα εντοπίσουμε όλα.