Οι διαδηλώσεις των 13 ημερών που παρέλυσαν τη χώρα του Λιβάνου οδήγησαν στην ανακοίνωση παραίτησης του πρωθυπουργού Σαάντ Χαρίρι, κάτι που οι πολίτες αξιολογούν μόνο ως μια πρώτη νίκη στη μάχη για την «πτώση του καθεστώτος». Εξάλλου, τα αιτήματά τους δεν περιορίζονταν στην απομάκρυνση του επικεφαλής της κυβέρνησης αλλά στην εκ βάθρων αλλαγή του πολιτικού συστήματος με πολλούς να στοχοποιούν επίσης τον πρόεδρο της χώρας και τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου, Αούν και Μπερί.
Για τους διαδηλωτές, όλοι είναι υπεύθυνοι για το γεγονός ότι ο Λίβανος είναι μια εκ των πιο υπερχρεωμένων χωρών παγκοσμίως -με χρέος στο 152% του ΑΕΠ και τα μισά περίπου έσοδα της χώρας να πηγαίνουν στην αποπληρωμή μόνο των τόκων των δανείων- την κακοδιαχείριση, την διαφθορά την κατάρρευση του τομέα των μεταφορών ακόμη και τα τεράστια προβλήματα ηλεκτροδότησης και υδροδότησης και το γεγονός πως το ένα τέταρτο των Λιβανέζων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Την ίδια στιγμή η μικρή χώρα της Μέσης Ανατολής με την ταραχώδη ιστορία και το περίπλοκο πολιτικό σκηνικό, τα περίπου 6 εκατ. κατοίκους με το ενδιαφέρον πληθυσμιακό μωσαϊκό (περίπου 54% Άραβες, 40% Χριστιανοί και περίπου 5% Δρούζοι) και με συνολική έκτασης 10 φορές μικρότερη από της Ελλάδας, φιλοξενεί και περί το 1,5 εκατ. πρόσφυγες. Πρακτικά είναι η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων ανά κάτοικο και πλέον φαίνεται πως οι πολίτες έχουν χάσει την υπομονή τους.
Ένα πρόσθετο πρόβλημα αποτελεί φυσικά και η σύνθεση των δυνάμεων που δρουν στον Λίβανο (ο 15ετής εμφύλιος έληξε μόλις το 1990) που περιπλέκει το πολιτικό σκηνικό καθιστώντας πολύ δύσκολη την εξεύρεση βιώσιμων λύσεων για την επόμενη ημέρα της παραίτησης του Χαρίρι.
Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες που μεταδίδει το Al Jazeera το αδιέξοδο είναι τέτοιο που ο πρόεδρος της χώρας εκτιμάται πως πιθανότητα να ζητήσει από τον παραιτηθέντα πρωθυπουργό να αναλάβει το ρόλο υπηρεσιακού πρωθυπουργού και να σχηματίσει μια κυβέρνηση τεχνοκρατών. Θα ικανοποιούσε όμως κάτι τέτοιο τους εξεγερμένους Λιβανέζους;
Μήπως όμως και η εναλλακτική είναι η ακυβερνησία και το χάος;
Σημειώνεται πως ο τελευταίος σχηματισμός κυβέρνησης έγινε μετά από διαβουλεύσεις 9 περίπου μηνών προκειμένου να τηρηθούν όλες οι προβλέψεις της συμφωνίας που σφράγισε το τέλος του Εμφυλίου και προβλέπει το μοίρασμα των εξουσιών: Μαρονίτης Χριστιανός στη θέση του Προέδρου της χώρας, Σουνίτης Πρωθυπουργός και Σιίτης Πρόεδρος τους Κοινοβουλίου και ισόρροπη εκπροσώπηση όλων των δυνάμεων στην κυβέρνηση.
Ανησυχία Vs ανακούφισης και ο ρόλος κλειδί Ριάντ, Χεζμπολάχ
Όσο λοιπόν και αν οι κάτοικοι του Λιβάνου υποδέχθηκαν με τραγούδια και χορούς την παραίτηση Χαρίρι, τόσο ανήσυχοι δηλώνουν ηγέτες πολλών άλλων χωρών της Δύσης και της Ανατολής εκτιμώντας πως η τελευταία εξέλιξη «καθιστά την κρίση ακόμη πιο σοβαρή», όπως η Γαλλία.
Οι ΗΠΑ ωστόσο και συγκεκριμένα ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο κάλεσε «τους πολιτικούς ηγέτες του Λιβάνου να σχηματίσουν άμεσα κυβέρνηση», ενώ πρόσθεσε ότι «οι ειρηνικές διαδηλώσεις και οι κινητοποιήσεις εθνικής ενότητας των τελευταίων 13 ημερών έστειλαν ένα ξεκάθαρο μήνυμα» (;).
Την ίδια στιγμή η Χεζμπολάχ, η σιιτική στρατιωτική και πολιτική οργάνωση με βάση το Λίβανο, που συνδέεται με το Ιράν και για τις ΗΠΑ αποτελεί τρομοκρατική οργάνωση, είχε προσπαθήσει να εμποδίσει την συνέχιση των διαδηλώσεων. Ο δε Χασάν Νασράλα ηγέτης της οργάνωσης, που συμμετέχει στην κυβέρνηση τάχθηκε κατά της μαζικής παραίτησής της. Σημειώνεται πως κυβέρνησή Χαρίρι είχε σχηματιστεί μόλις τον περασμένο Ιανουάριο, μετά από οκτώ μήνες διαπραγματεύσεων μεταξύ των αμέτρητων συνιστωσών της πολιτικής και θρησκευτικής σκηνής της χώρας.
Ρόλο κλειδί ωστόσο στις τελευταίες εξελίξεις στον Λίβανο εκτιμάται πως διαδραματίζει η Σαουδική Αραβία η στήριξή της οποίας προς τον Χαρίρι είχε τεθεί εν αμφιβόλω από τον το 2017.
Για την ακρίβεια, τον Νοέμβριο του 2017 εκτυλίχθηκε ένα πρωτοφανές πολιτικό θρίλερ, που σε γενικές γραμμές όμως πέρασες «στα ψιλά» της ελληνικής δημοσιογραφίας. Παρά το γεγονός ότι υπήρχαν αναφορές για «απαγωγή» του Χαρίρι και εξαναγκασμό του σε παραίτηση από τη Σαουδική Αραβία.
Φως στην υπόθεση έριξε όμως ένα αποκλειστικό δημοσίευμα του Reuters που αποκαλύπτει τα συμφέροντα, τις πρακτικές, του παίχτες και τα παιχνίδια που παίζονται στην σκακιέρα της Μέσης Ανατολής. Ένα τετραγωνάκι της οποίας είναι και ο Λίβανος.
Μια ξεχασμένη απαγωγή Χαρίρι και ένα πρωτοφανές πολιτικό θρίλερ
Σύμφωνα με μαρτυρίες συνεργατών και συγγενών του Χαρίρι, πρωθυπουργός και τότε του Λιβάνου εξαναγκάστηκε σε παραίτηση από τη Σαουδική Αραβία, τη στήριξη της οποίας απολάμβανε μέχρι τότε (μάλιστα διατηρεί και την σαουδαραβική υπηκοότητα και σπίτι στο Ριάντ). Αιτία, φαίνεται πως ήταν ότι ο Χαρίρι δεν υπάκουσε στις εντολές που είχε λάβει να συγκρουστεί ανοιχτά με τη Χεζμπολάχ, την απομάκρυνση της οποίας από την κυβέρνηση επιθυμεί το Ριάντ.
Σύμφωνα με το Reuters που επικαλείται μαρτυρίες συνεργατών και συγγενών του τέως πια πρωθυπουργού, το φθινόπωρο του 2017 είχε μεταβεί στο Ριάντ και είχε επαφές με στελέχη των μυστικών υπηρεσιών και υψηλόβαθμο στέλεχος της μοναρχίας. Όπως υποστηρίζεται, του ασκήθηκαν για μία ακόμη φορά πιέσεις για να συγκρουστεί ανοιχτά με τη Χεζμπολάχ. Εκείνος όμως, λέγεται πως δήλωσε αδυναμία αφού κάτι τέτοιο θα βύθιζε τη χώρα στο χάος.
Ο Χαρίρι επέστρεψε στον Λίβανο και στις στις 2 Νοεμβρίου επέστρεψε στο Ριάντ, κατόπιν προσκλήσεων από τον βασιλιά Σαλμάν, όπως τον είχαν αφήσει να πιστεύει.
Αντ′ αυτού στο αεροδρόμιο τον περίμεναν άνθρωποι της ασφάλειας, του πήραν το κινητό, τον πήγαν στο σπίτι του και τον έθεσαν υπό κράτηση. Την επόμενη μέρα οδηγήθηκε ενώπιον του πρίγκηπα-διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο οποίος του έδωσε ένα έγγραφο που δεν ήταν άλλο από το κείμενο της παραίτησή του στην οποία ο Χαρίρι φέρεται να κατηγορεί εμμέσως το Ιράν και τη Χεζμπολάχ ότι σχεδίαζαν τη δολοφονία του για να προκαλέσουν αναστάτωση στον αραβικό κόσμο.
Επίσης σύμφωνα με το ρεπορτάζ το Ριάντ σκόπευε να αντικαταστήσει τον πρωθυπουργό, με τον αδερφό του Μπαχάα Χαρίρι ο οποίος ήταν πιο πρόθυμος να συνεργαστεί. Όμως η προσπάθειά τους να τον επιβάλλουν δεν ευδοκίμησε, καθώς οι Λιβανέζοι σουνίτες αντέδρασαν στην απαγωγή και στην καθ’υπαγόρευση παραίτηση και συσπειρώθηκαν με τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις, απαιτώντας την άμεση επιστροφή του «αιχμάλωτου» Χαρίρι.
Ο δε ηγέτης της Χεζμπολάχ, Χάσαν Νασράλα, είχε κάνει λόγο για «κήρυξη πολέμου», υποστηρίζοντας ότι παράλληλα με την απαγωγή Χαρίρι, οι Σαουδάραβες ζήτησαν από το Ισραήλ να προχωρήσει σε αεροπορικά πλήγματα κατά της σιιτικής οργάνωσης.
Και ξαφνικά, ενώ ο πρόεδρος του Λιβάνου Μισέλ Αούν απαιτούσε ξανά την «απελευθέρωση» του πρωθυπουργού του, ο Χαρίρι έκανε δηλώσεις σε τηλεοπτικό κανάλι του Λιβάνου όπου δήλωσε ότι είναι «ελεύθερος», ότι παραιτήθηκε «για να γλιτώσει τη χώρα από έναν τεράστιο κίνδυνο που την απειλούσε», χωρίς να πει περισσότερα γι’ αυτό, και τέλος διαβεβαίωσε πως θα επιστρέψει στη Βηρυτό «πολύ σύντομα, εντός ολίγων ημερών»!
Πηγές: BBC, Reuters, Foreign Policy