Τα βασικά αίτια της τουρκικής επιθετικότητας, κατά τον καθηγητή Ιωάννη Θ. Μάζη της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών (Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών, ΕΚΠΑ), είναι γεωπολιτικής φύσεως: η τήξη των πάγων στην Αρκτική Ζώνη και η μέρα με τη μέρα μείωση της γεωστρατηγικής της σημασίας της Τουρκίας για το ΝΑΤΟ,
«Η Τουρκία, αντιλαμβάνεται ότι η γεωκλιματική αλλαγή, η οποία είναι γεωπολιτικής φύσεως προκαλεί δύο βασικές γεωστρατηγικές αλλαγές στο διεθνές περιβάλλον της, οι οποίες, κατά την νεο-οθωμανική της ανάλυση, της επιβάλλουν να αναθεωρήσει την γεωστρατηγική της θέαση, εάν επιθυμεί να συνεχίσει να διαδραματίζει σημαντικό έως και ηγεμονικό ρόλο στην Περιοχή του γεωπολιτικού Συμπλόκου της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής: η τήξη των πάγων στην Αρκτική Ζώνη υπονομεύει την γεωστρατηγική της σημασία για το ΝΑΤΟ, ως σημαντικό στοιχείο του Rimland (Αναχωματικού Δακτυλίου, Κρηπιδώματος κατά τον N. J. Spykman) στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Προϊόντος του χρόνου, λόγω ακριβώς της τήξεως των πάγων η Ρωσία θα χρειάζεται τον υποτριπλάσιο χρόνο απόσον χρειάζεται ο ευρωατλαντικός σχηματισμός και οι ΗΠΑ για να προσεγγίσει τα στρατηγικά σημεία του Ειρηνικού. Αυτό σημαίνει ότι ο ρωσο-αμερικανικός οικονομικο-αμυντικός ανταγωνισμός πλέον διέρχεται και οσημέραι και περισσότερο, από τα ύδατα του Βεριγγείου Πορθμού προς τον Ειρηνικό. Επίσης, η απομάκρυνση των αμερικανικών δυνάμεων από την Μέση Ανατολή, αναγκάζει το κράτος του Ισραήλ να υποκαταστήσει το κενό ασφαλείας που του δημιουργεί αυτή η αποχώρηση αναφορικώς με το απαραίτητο χερσαίο στρατηγικό βάθος (strategic depth) που απαιτεί η επιβίωσή του. Το χερσαίο αυτό στρατηγικό βάθος που κάποτε του διέθετε μια κεμαλιστική Τουρκία και τώρα του έχει αποστερηθεί από μια ισλαμιστική, αντισημιτική κυβέρνηση στην Άγκυρα η οποία διέπεται από νεο-οθωμανικό μεγαλο-ιδεατισμό και συμπεριφέρεται ως κράτος ταραξίας στην περιοχή».
Όπως τονίζει ο κ. Μάζης, η Άγκυρα συνεχώς αναζητεί νέο ηγεμονικό ρόλο μέσω της «νεο-οθωμανικής νταβουτογλιανής ιδεολογίας της ισλαμιστικής της κυβερνήσεως», ώστε να προβάλλει ηγεμονική ισχύ στον πολιτισμικό, οικονομικό και πολιτικό πυλώνα προς το σύνολο του αραβομουσουλμανικού κόσμου αλλά και μέσω των μουσουλμανικών και αραβομουσουλμανικών κοινοτήτων της διασποράς, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.
«Οι ανωτέρω διαπιστώσεις της ισλαμιστικής κυβερνήσεως της Αγκύρας συνοδεύονται και από τις αναγκαίες χρονοσταθμικές προβλέψεις για το ειδικό της πρόγραμμα αναχαιτίσεως των εμφανώς δυσμενών γι' αυτήν γεωστρατηγικών εξελίξεων. Και στο πλαίσιο των αντιδράσεών της εξάγει το εσωτερικό της πρόβλημα ηγεμονίας αλλά και εδαφικής ακεραιότητος (βλ. κουρδική κρατογένεση) προς το εσωτερικό του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. προσπαθώντας να θίξει καιρίως την ασφάλεια της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ και απειλώντας την εσωτερική ασφάλεια των χωρών μελών της Συμμαχίας αλλά και της ΕΕ μέσω των τηλεκατευθυνομένων από αυτήν τζιχαντιστών στο εσωτερικό των δυτικών αυτών κρατών», σημειώνει.
Στόχος της Άγκυρας, σημειώνει ο κ. Μάζης, είναι η επιδίωξη μετατροπής της Τουρκίας σε διεθνή κόμβο φυσικού αερίου από την Λεκάνη της Λεβαντίνης (υδρογονάνθρακες Ισραήλ, Κύπρου και κατόπιν αναποτρέπτως για καθαρώς γεωγραφικούς και τεχνικούς λόγους, άρα εκβιαστικώς, και της Αιγύπτου), από τον Αραβοπερσικό Κόλπο, από το Ιράν και από τον Εύξεινο Κόλπο. «Επίσης, η νεο-οθωμανική βαλκανική γεωστρατηγική πολιτική της Άγκυρας μέσω ελέγχου της τροφοδοσίας των βαλκανικο-ευρωπαϊκών αγωγών φυσικού αερίου ολοκληρώνει τον μεγαλοϊδεατικό τουρκο-οθωμανικό σχεδιασμό. Εάν αυτό το επιτύχει η Τουρκία, τότε η ΕΕ και οι ΗΠΑ δεν θα δύνανται κατ' ουδένα λόγο να ξεπεράσουν τον ηγεμονικό γεω-οικονομικό ρόλο της Τουρκίας στον νέο ανταγωνισμό τους με την Ρωσία και η Άγκυρα θα έχει ανακτήσει τον ηγεμονικό της πλέον, νεο-οθωμανικού χαρακτήρος, ρόλο επί της Δύσεως και των συλλογικών θεσμών ασφαλείας του ευρω-ατλαντισμού».
Μόνο που, συνεχίζει, σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα πρόκειται περί «ευρω-ατλαντισμού» αλλά περί «νεο-οθωμανικής διεθνούς κυριαρχίας»: «Από την θέση αυτή η Άγκυρα δεν θα διστάσει να συνεργασθεί στενά με τα, “ανατολικού δεσποτικού τύπου”, εθνοκρατικά μορφώματα του Ιράν και της Κίνας εναντίον της Ρωσίας και των ΗΠΑ. Δηλαδή εναντίον των φυσικών της αντιπάλων από πολιτισμικής απόψεως, η οποία είναι και η σημαντικότερη για τις νεο-οθωμανικές ονειρώξεις της Αγκύρας».
Επιδίωξη της Τουρκίας, όπως σημειώνει ο κ. Μάζης, είναι να ελέγξει πλήρως τη διέλευση των υδρογονανθράκων της Λεκάνης της Λεβαντίνης- στόχος ο οποίος ζημιώνεται από τις πρόσφατες εξελίξεις- και να αποτρέψει την πιθανότητα καθορισμού ΑΟΖ με κοινά όρια μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας, καθώς, εάν κάτι τέτοιο συμβεί, όλη η επεκτατική πολιτική της Αγκύρας η αγνοούσα την επήρρεια της ΑΟΖ του Συμπλέγματος του Καστελλορίζου καταρρέει».
«Αυτή όμως η νεο-οθωμανική πολιτική είναι εκείνη που δεν επιτρέπει την απόκτηση κοινού θαλασσίου ορίου μεταξύ των ΑΟΖ της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κοντολογίς, τα κοινά όρια ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου (σε συγκεκριμένο σημείο το οποίο λαμβάνει υπόψη την επιρροή του Συμπλέγματος του Καστελορίζου) είναι εκείνα που επιτρέπουν και την ύπαρξη κοινών όρια ΑΟΖ Ελλάδος και Κυπριακής Δημοκρατίας. Ας το κατανοήσουμε αυτό. Και η Αίγυπτος του προέδρου Αλ Σίσι έχει κάθε λόγο να το πράξει και να λάβει υπόψη της την επιρροή του Συμπλέγματος του Καστελορίζου. Το μέγα ζήτημα είναι: η Ελλάδα θα μεταχειριστεί την Αίγυπτο, όπως μέχρι σήμερα έπραξε με το Ισραήλ, ως “παράνομη εξωγαμική σχέση” ενώ την Τουρκία ως “νόμιμη σύζυγο” έναντι της οποίας θα υποκύπτει πάντοτε; Εάν κάτι τέτοιο συμβεί, η κατάληξη θα είναι ολέθρια. Και οι επόμενες φάσεις της θα είναι το Ανατολικό Αιγαίο και η Θράκη».
Ο λόγος μη παρουσίας του Ισραήλ στην τριμερή συνάντηση
Η απουσία του Ισραήλ από τη συνάντηση κορυφής Ελλάδας- Αιγύπτου- Ισραήλ προκάλεσε κάποια ερωτηματικά- ωστόσο, κατά τον κ. Μάζη, αποτέλεσε επιλογή του Ισραήλ με σκοπό τη διατήρηση των ισορροπιών: «δεν θα έθετε σε καμμία περίπτωση τον Πρόεδρο Αλ Σίσι στο στόχαστρο του δηλητηριώδους και εμπαθούς λαϊκισμού των Αδελφών Μουσουλμάνων, ως “φιλοϊσραηλινό” την στιγμή που αυτό δεν συμβαίνει... και βεβαίως οι ισορροπίες αυτές εξυπηρετούν και τα ισραηλινά εθνικά συμφέροντα την στιγμή κατά την οποία ο Σίσι, αντιδρώντας στην ανατρεπτική δραστηριότητα των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο, αντιτίθεται στη Χαμάς και στο Ιράν, δηλαδή στους υπαρξιακούς εχθρούς του Ισραήλ».
Πόσο πιθανή είναι η υλοποίηση των τουρκικών απειλών;
Το ερώτημα το οποίο φαίνεται να απασχολεί μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης σε Ελλάδα, Κύπρο και όχι μόνο είναι το κατά πόσον η Τουρκία προτίθεται να υλοποιήσει τις απειλές της. Όπως επισημαίνει ο κ. Μάζης, η Άγκυρα δεν έχει τέτοια περιθώρια εάν ακολουθηθεί ορθολογιστική στρατηγική από πλευράς των Αθηνών, δηλαδή «υπογραφή των αναλόγων Συνθηκών και Συμφωνιών μεταξύ Αθηνών, Ιερουσαλήμ και Καΐρου. “αφύπνιση” του Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδος-Κύπρου και εφαρμογή του με μεταφορά αντιστοίχου θαλασσίας και αεροπορικής δυνάμεως στην Λεμεσό και το αεροδρόμιο Ανδρέας Παπανδρέου της Πάφου. Επίσης, κατάθεση προσφυγών της Ελλάδος-Λευκωσίας και συνδυασμού των δύο κυβερνήσεων αναλόγως της νομικής πραγματικότητος, προς το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ για ενέργειες της Τουρκίας αφορούσες βάρβαρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και θέτουσες σε κίνδυνο την εδαφική ακεραιότητα και εθνική κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά και της Ελλάδος η οποία οφείλει να λειτουργήσει ως Εγγυήτρια Δύναμις βάσει των Συμφωνιών του 1959, επίσημο διάβημα των Αθηνών σε διπλωματική και δικαιϊκή βάση, προς την ετέρα Εγγυήτρια Δύναμη, το Ηνωμένο Βασίλειο, για την συμβολή του στην απομάκρυνση των πέντε τουρκικών πολεμικών σκαφών, του τουρκικού υποβρυχίου και του τουρκικού ωκεανογραφικού από την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας».
Παράλληλα, υπογραμμίζει την ανάγκη στη συνάντηση Νταβούτογλου- Σαμαρά να «μην καθυσηχάσουμε τον «Μεγάλο Βεζύρη» ούτε να δώσουμε υποσχέσεις υποβαθμίσεως των δύο προηγουμένων τριμερών μας συναντήσεων».