Καθώς ο Νίκος Ρωμανός διανύει την 28η ημέρα απεργίας πείνας και είναι πλέον εμφανώς καταβεβλημένος, οι εισαγγελικές αρχές φαίνεται να προετοιμάζονται για κάθε ενδεχόμενο ή τουλάχιστον να δείχνουν πως προτίθενται να ασκήσουν κάθε πρόσφορο μέσο για να κρατηθεί στη ζωή.
Η εισαγγελική εντολή περί αναγκαστικής σίτισης βρίσκεται, σύμφωνα με τη δικηγόρο του 21χρονου, Λίλα Ραγκούση, σε πλήρη ισχύ ενώ σύμφωνα με πληροφορίες έχει δοθεί πλέον και εντολή ο 21χρονος να «περιοριστεί», δηλ. να δεθεί, εφόσον διαπιστωθεί πως έχει τάσεις αυτοκτονίας.
Τα δύο αυτά στοιχεία δεν είναι ασύνδετα μεταξύ τους, αφού για τους εγκληματολόγους η απεργία πείνας χαρακτηρίζεται ως μία «βραδυφλεγής απόπειρα αυτοκτονίας» και μια αυτοκτονία μπορεί να τελεστεί από άτομα τα οποία βρίσκονται υπό έντονη συναισθηματική πίεση και πιθανότατα αδυνατούν να λάβουν λογικές αποφάσεις για τη ζωή τους. Οποιαδήποτε δε πιθανή αδυναμία του απεργού πείνας να λάβε αποφάσεις για τη ζωή του αποτελεί, σύμφωνα με πληροφορίες, και αναγκαία συνθήκη για να μπορέσει να γίνει πράξη η αναγκαστική σίτιση βάσει όσων ορίζει η ελληνική νομοθεσία.
Σε αυτή ο τρόπος αντιμετώπισης των απεργών πείνας διαφέρει για ελεύθερους πολίτες και κρατούμενους. Στην Ελλάδα, για τους τελευταίους την ευθύνη φέρει η Πολιτεία και κατά συνέπεια οι δικαστικές αρχές καλούνται να επιλύσουν τέτοια ζητήματα βάσει του Σωφρονιστικού Κώδικα. Ακόμη και έτσι όμως οι "γκρίζες ζώνες" και τα περιθώρια για νομικές ερμηνείες είναι πολλές.
Ο Σωφρονιστικός Κώδικας και η Ιατρική Δεοντολογία
Σε αυτόν δεν υπάρχει ο όρος «αναγκαστική σίτιση» αλλά στο άρθρο 31 γίνεται ρητή αναφορά στην απεργία πείνας και στην παράγραφο 3 αναφέρεται πως «Αν ο απεργός περιέλθει σε κατάσταση άμεσου κινδύνου ζωής ή σοβαρής και μόνιμης βλάβης της υγείας του εφαρμόζεται ανάλογα η διάταξη του άρθρου 29, παράγραφος 3 του παρόντος παρόντος. Για τη φύση και την έκταση των μέτρων συνεκτιμώνται η προσωπικότητα του κρατουμένου, οι επιδιώξεις και η σταθερότητα της απόφασής του».
Συγκεκριμένα το άρθρο και η παράγραφος στο οποίο γίνεται μνεία προβλέπει πως «Εάν ο κρατούμενος δεν βρίσκεται σε κατάσταση να συναινέσει ή αρνείται να συναινέσει σε ιατρική πράξη….η οποία κρίνεται αναγκαία για την υγεία του, ο αρμόδιος δικαστικός λειτουργός διατάσσει τη λήψη των κατάλληλων κατά περίπτωση μέτρων». Ο όρος «ιατρική πράξη» σαφώς περιλαμβάνει και την αναγκαστική σίτιση.
Κατόπιν αυτών, ο Εισαγγελέας καλείται να κρίνει, βάσει φυσικά των απαραίτητων γνωματεύσεων, την ψυχολογική κατάσταση του απεργού πείνας και να εκδώσει περαιτέρω σχετικές εντολές οι οποίες κινούνται προφανώς στην διατήρηση του κρατουμένου στη ζωή με το προσφορότερο μέσο.
Στην περίπτωση όμως της αναγκαστικής σίτισης ακόμη και εάν υπάρχει εισαγγελική εντολή, οι ιατροί μπορούν να αρνηθούν αφού δεν έχουν να λογοδοτήσουν μόνο στη δικαιοσύνη αλλά και να τηρήσουν τον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας που ρητά ορίζει πως «Ο ιατρός δεν επιτρέπεται να προβεί στην εκτέλεση οποιασδήποτε ιατρικής πράξης χωρίς την προηγούμενη συναίνεση του ασθενή». Υπάρχουν όμως και οι εξαιρέσεις αφού στο ίδιο άρθρο του Κώδικα αναφέρεται πως κατ’ εξαίρεση δεν απαιτείται συναίνεση «α) στις επείγουσες περιπτώσεις, κατά τις οποίες δεν μπορεί να ληφθεί κατάλληλη συναίνεση και συντρέχει άμεση, απόλυτη και κατεπείγουσα ανάγκη παροχής ιατρικής φροντίδας, β) στην περίπτωση απόπειρας αυτοκτονίας…».
Κανένας γιατρός δεν δικαιούται να ενεργήσει αντίθετα με τη βούληση του ασθενούς δηλώνει με ανακοίνωση της η Ομοσπονδία Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδας.
«Βασανισμός» η αναγκαστική σίτιση για ΟΗΕ και Διεθνή Ιατρική Ένωση
Ακόμη και έτσι όμως, η εφαρμογή του μέτρου της αναγκαστικής σίτισης αντιβαίνει ρητά και κατηγορηματικά σε αποφάσεις και συστάσεις διεθνών οργανισμών.
Οι ειδικοί επί δικαιωμάτων του ανθρώπου του ΟΗΕ μόλις τον Ιούνιο του 2014 απηύθυναν έκκληση στο Ισραήλ να μην προχωρήσει στη νομιμοποίηση της αναγκαστικής σίτισης - με αφορμή την απεργία πείνας Παλαιστινίων κρατουμένων- με τον ειδικό επί του θέματος Χουάν Μέντεζ να τονίζει: «Δεν είναι αποδεκτή η αναγκαστική σίτιση ούτε η απειλή επιβολής αυτής, η άλλων ψυχολογικών πιέσεων σε βάρος ατόμων που έχουν καταφύγει στην ύστατη επιλογή της απεργίας πείνας…».
Ανάλογη στάση τήρησε ο ΟΗΕ και στο θέμα των απεργών πείνας του Γκουαντάναμο και τον Φεβρουάριο του 2013 χαρακτήρισε την αναγκαστική σίτιση ως «βασανισμό».
H δε Διεθνής Ένωση Ιατρών χαρακτηρίζει την επιβολή σίτισης σε απεργούς πείνας ως «ανήθικη» και «αδικαιολόγητη» βασιζόμενη στις κατευθυντήριες οδηγίες προς την παγκόσμια ιατρική κοινότητα βάσει των συμπερασμάτων της Διεθνούς Διάσκεψης του Τόκιο (1975).
Σε αυτή, η αναγκαστική σίτιση στην περίπτωση κρατουμένων-απεργών πείνας ισοδυναμεί με βασανισμό και δεν επιτρέπεται να ασκείται από τους ιατρούς- εφόσον ο ασθενής είναι σε ψυχική κατάσταση κατά την οποία μπορεί να λάβει λογικές αποφάσεις για τη ζωή του- αφού συνιστά «βασανισμό» και «παραβίαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου». Οι κατευθυντήριες αυτές γραμμές έχουν ανανεωθεί προς την ίδια κατεύθυνση κατά τις εργασίες των Παγκόσμιων Ιατρικών Συνεδρίων στη Μάλτα (1991), στην Ισπανία (1992) και στη Ν.Αφρική (2006).
Πως και πότε εφαρμόστηκε η αναγκαστική σίτιση σε κρατούμενους
Η μέθοδος της αναγκαστικής σίτισης έχει εφαρμοστεί σε κρατούμενους απεργούς πείνας από τις αρχές του 20ου αιώνα και από τους πρώτους που φαίνεται να υπέστησαν αυτή τη επίπονη διαδικασία ήταν οι γνωστές «σουφραζέτες» στη Μεγάλη Βρετανία.
H πιο γνωστή όμως περίπτωση παγκοσμίως είναι μάλλον αυτή του Michael Gaughan, μέλος του IRA ο οποίος μετείχε με συγκρατούμενους συντρόφους του στις απεργίες πείνας της δεκαετίας του ’80, οι οποίες προκάλεσαν τεράστιο κύμα αλληλεγγύης αλλά και σοβαρό πολιτικό ζήτημα στη Βρετανία.
Η πιο πρόσφατη βέβαια υπόθεση αφορά κρατούμενους στο Γκουαντάναμο και από το 2013 μέχρι και σήμερα ένα «ανοιχτό» πολιτικό και νομικό νομικό ζήτημα για τις ΗΠΑ αφού έχουν κατατεθεί μηνύσεις και αγωγές για τη διαδεδομένη πρακτική της αναγκαστικής σίτισης, στη βάση της παραβίασης των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Από αυτή την υπόθεση ορμώμενη, δημοσιογραφική ομάδα της εφημερίδας Guardian έφτιαξε ένα μικρής διάρκειας animation film βασιζόμενη στις αφηγήσεις πέντε κρατουμένων οι οποίοι υπεβλήθησαν σε αυτή τη διαδικασία, φυσικά παρά τη θέλησή τους.
Ασφαλώς από νομικής πλευράς και συνθηκών κράτησης η υπόθεση του Νίκου Ρωμανού ή του συγκρατούμενού του και επίσης απεργού πείνας Γιώργου Μιχαηλίδη δεν έχουν κάποια «αντιστοιχία» με τις υποθέσεις κρατουμένων στο Γκουαντάναμο. Το συγκεκριμένο βίντεο όμως είναι αποκαλυπτικό για το πως πραγματοποιείται η αναγκαστική σίτιση αλλά ίσως και επεξηγηματικό προκειμένου να κατανοηθούν οι ρητές ενστάσεις διεθνών οργανισμών και ιατρικών ενώσεων για την εφαρμογή της σε κρατούμενους.
Παράλληλα σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης των πολιτών ο δημοφιλής ράπερ Mos Def, γνωστός σήμερα με το όνομα Γιασίν Μπέϊ δέχθηκε να υποβληθεί σε αναγκαστική σίτιση αλλά δεν άντεξε μέχρι τέλους.
(ΠΡΟΣΟΧΗ: ΣΚΛΗΡΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ)