Για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας φαίνεται πως θα έχουμε κυβέρνηση Αριστεράς και μάλιστα Ριζοσπαστικής όπως υποδηλώνει η ονομασία του κόμματος και όπως πιστά τονίζει ο διεθνής Τύπος επιμένοντας να μεταφράζουν κατά λέξη το ακρωνύμιο, με έμφαση στο…Radical. Πόσο Αριστεροί όμως νιώθουν οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ; Από πού «ήρθαν» και πως επηρεάζουν τη φυσιογνωμία του κόμματος; Και η Κεντροαριστερά τι απέγινε;
Πρώτη φορά Αριστερά (;)
Το 2009, ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένα μικρό κόμμα που συγκέντρωνε μόλις το 4,6%. Το 2012 εκτινάχθηκε στο 26,8% και τώρα διεκδικεί την εξουσία. Tο ότι ένα σημαντικό μέρος των ψηφοφόρων του προέρχεται από το ΠΑΣΟΚ το γνωρίζουμε. Από όπου όμως και εάν προέρχονται δεν σημαίνει ότι έγιναν ξαφνικά και αριστεροί.
Μία σειρά δημοσκοπικών ευρημάτων, όπως αυτών που διέθεσε στη HuffPost Greece o πρόεδρος της GPO, Τάκης Θεοδωρικάκος, καταδεικνύουν ότι οι σημερινοί ψηφοφόροι του, αυτοπροσδιορίζονται ως κεντροαριστεροί και «βλέπουν» τον ΣΥΡΙΖΑ ως ένα κεντροαριστερό κόμμα.
Οι ψηφοφόροι αλλάζουν το ιδεολογικό αποτύπωμα των κομμάτων
«Η σχέση των ψηφοφόρων με τα κόμματα είναι δυναμική» όπως υποστηρίζει μιλώντας στη HuffPost Greece η Βασιλική Γεωργιάδου, αν. Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης Παντείου και υποστηρίζει ότι τα κόμματα πολλές φορές λειτουργούν ως «καθρέφτες» αυτών που τα επιλέγουν.
"Οι ψηφοφόροι δεν αλλάζουν την ιδεολογική τους τοποθέτηση, αλλάζουν το ίδιο το κόμμα. Όταν οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ λένε πως βλέπουν το κόμμα ως Κεντροαριστερό, προβάλλουν αυτό που ταιριάζει στη δική τους φυσιογνωμία"«Οι ψηφοφόροι δεν αλλάζουν τη δική τους ιδεολογική τοποθέτηση, αλλάζουν όμως το ίδιο το κόμμα. Έτσι σήμερα, όταν οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ λένε πως βλέπουν το κόμμα ως Κεντροαριστερό, προβάλλουν αυτό που ταιριάζει στη δική τους φυσιογνωμία».
Παρά τη ριζική αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών, οι ψηφοφόροι εξακολουθούν να «κουβαλάνε» τις ιδεολογικές τους πεποιθήσεις, συμφωνεί και ο διευθύνων σύμβουλος της MRB, Δημήτρης Μαύρος:«To 7,8 όσων ψήφισαν τη ΝΔ το 2012 έχουν μεταπηδήσει στο ΣΥΡΙΖΑ, ωστόσο όταν απαντούν σε μια σειρά άλλων ερωτήσεων εξακολουθούν να δηλώνουν κεντροδεξιοί».
H «εκκένωση» του Κέντρου
Το ΠΑΣΟΚ, που με 44% το 2009, ήταν κυρίαρχη δύναμη στο χώρο του Κέντρου, σήμερα παλεύει για την επιβίωση του. Τον ιδεολογικό χώρο που καταλάμβανε, τον διεκδικούν πλέον άλλα τρία κόμματα -Ποτάμι, Κίνημα- Δημοκρατών Σοσιαλιστών και ΔΗΜΑΡ- δύο εκ των οποίων φαίνεται πως μένουν εκτός Βουλής.
"Το ΠΑΣΟΚ είναι ένα κόμμα τοξικό και το Ποτάμι το μόνο κόμμα του μεσαίου χώρου που εμφανίζει μια δυναμική"
Το «άδειασμα» του Κέντρου είναι μία από τις σημαντικότερες αλλαγές, σύμφωνα με την κ.Γεωργιάδη, που παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια στο πολιτικό σκηνικό. «Τα πρώτα σημάδια ήταν ορατά από το 2005-2007, με τη συγκέντρωση σημαντικού ποσοστού ψηφοφόρων δεξιότερα στο εκλογικό φάσμα. Πράγμα βέβαια κάπως οξύμωρο καθώς εκείνη την περίοδο, επί Κώστα Καραμανλή, η ΝΔ διακήρυττε πως ήθελε να "κερδίσει" το Κέντρο αλλά τελικά αυτό δεν αποτυπώθηκε και εκλογικά. Αντίθετα είχαμε την ενίσχυση του δεξιότερα στον πολιτικό άξονα. Παράλληλα είχαμε επίσης μετακινήσεις ψηφοφόρων του Κέντρου που είχαν πάντοτε μια αριστερή φορά, ακόμη πιο αριστερά».
Η ψήφος του 2009
Ακόμα δε και το 2009, όπως υποστηρίζει η καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών, η ψήφος στο ΠΑΣΟΚ ήταν «εργαλειακή». Δηλαδή «δεν ήταν ψήφος ενίσχυσης του ΠΑΣΟΚ από ανθρώπους που αισθάνθηκαν να κατακλύζονται από τα σοσιαλιστικά ιδεώδη…Ήταν η αντίδραση στα πρώτα σημάδια της κρίσης. Επέλεξαν, αυτόν που τους έδινε προοπτική διεξόδου. Το "λεφτά υπάρχουν" του Γιώργου Παπανδρέου, αποτελεί την κορυφαία δήλωση αυτής της υπόσχεσης».
Στο μεταξύ συνεχιζόταν στη ΝΔ είχαμε τη μετακίνηση ψηφοφόρων προς το ΛΑ.Ο.Σ. και στη συνέχεια πρωτίστως προς τη Χρυσή Αυγή ενισχύοντας επίσης μια τάση αποδυνάμωσης του χώρου.
Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή. Όπως και το τίμημα που πλήρωσε το ΠΑΣΟΚ. Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, τοποθετείται πλέον από τους ψηφοφόρους του στο χώρο της Κεντροδεξιάς ή και της Δεξιάς. Η δε ΝΔ αν και δεν υπέστη την ίδια αποδυνάμωση, τα ποσοστά της έχουν σαφώς υποχωρήσει και πάλι εξαιτίας των πολιτικών κλήθηκε να εφαρμόσει μετά τις εκλογές του 2012.
Το brand name…ΠΑΣΟΚ
Το κόμμα μέσα σε λίγα χρόνια έχει απολέσει το κύρος του, το brand name του έχει απαξιωθεί ενώ απέτυχε να εισπράξει κάτι θετικό από την προσπάθεια διαχείρισης της κρίσης, όπως τονίζει η κ.Γεωργιάδου. Όσοι από τους ψηφοφόρους του πείστηκαν πως μόνος δρόμος είναι το Μνημόνιο στράφηκαν στη ΝΔ. Το ΠΑΣΟΚ φυλλορροεί προς πάσα κατεύθυνση.
Το Ποτάμι και η αναβίωση του δικομματισμού
«Το ΠΑΣΟΚ αυτή τη στιγμή είναι ένα κόμμα τοξικό» σχολιάζει στη HuffPost Greece ο Δημήτρης Μαύρος: «Ο νικητής του αλληλοσπαραγμού θα μπορούσε να επιβιώσει, αλλά δεν υπάρχει ο πολιτικός χρόνος. Φαίνεται πως το Ποτάμι θα είναι αυτό που την επομένη των εκλογών θα έχει την πρωτοβουλία για την ανασύνταξη του μεσαίου χώρου».
Όπως εξηγεί, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως οι Έλληνες επιθυμούν αλλαγή του πολιτικού συστήματος και το Ποτάμι φαίνεται, για κάποιους, να απαντά σε αυτό το ζητούμενο, ως ένα νεωτεριστικό κόμμα που αν και δεν έχει σαφές ιδεολογικό αποτύπωμα, υποστηρίζει ότι εκφράζει το μεσαίο χώρο.
«Η μεγάλη δύναμη είναι η τρίτη», δηλώνει ο Σταύρος Θεοδωράκης εννοώντας πως το Ποτάμι θα είναι και ο ρυθμιστής για τον σχηματισμό της επόμενης κυβέρνησης ή, όπως έχει γράψει στη HuffPost Greece «ο καταλύτης της συνεννόησης». Ωστόσο είναι ένα μικρό κόμμα σε μια περίοδο όπου φαίνεται να ανακάμπτει ο δικομματισμός αν και όχι τόσο ισχυρός όσο παλαιότερα, σύμφωνα με την κ.Γεωργιάδου. «Οτιδήποτε υπάρχει ενδιάμεσα των δύο μεγάλων κομμάτων, συμπιέζεται. Χωρίς υψηλά εκλογικά ποσοστά, τα άλλα κόμματα δεν είναι αρκετά ισχυρά για να παίξουν έναν καθοριστικό ρόλο την επόμενη ημέρα».
Η συσπείρωση ψηφοφόρων γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ από τη μία και τη ΝΔ και τη Χρυσή Αυγή από την άλλη, που φαίνεται να διατηρεί μεγάλο μέρος των δυνάμεών της, δημιουργούν εύλογα ερωτηματικά και για το εάν αναβιώνει και ένας νέος διπολισμός.
Αρκεί η διαίρεση Αριστερά- Δεξιά
Σε μια πρόχειρη ανάγνωση φαίνεται πως ο ιδεολογικός διαχωρισμός Αριστεράς-Δεξιάς, γίνεται και πάλι σημείο αναφοράς του πολιτικού συστήματος.«Η ΝΔ είναι ένα σαφώς πιο τυπικά συντηρητικό κόμμα απ’ ότι η ΝΔ του Κώστα Καραμανλή και σαφώς ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζεται ποιο ριζοσπαστικός από τον Συνασπισμό», παρατηρεί η κ.Γεωργιάδου.
Αυτός ο διαχωρισμός όμως δεν επαρκεί για να κατανοήσουμε τις μετακινήσεις των ψηφοφόρων, τις επιλογές τους και τη λογική που της υπαγορεύει.
"Είδαμε ψηφοφόρους να μεταπηδούν ακόμη και από τη Νέα Δημοκρατία στο Σύριζα, αλλά σε μία σειρά θεμάτων, συνεχίζουν να δηλώνουν κεντροδεξιοί"«Το σίγουρο όμως είναι πως η ατζέντα σήμερα είναι διαφορετική και η παλιά διαίρεση φαντάζει δύσκολο να πούμε πως είναι πλέον λειτουργική ή χρήσιμη. Τα διακυβεύματα έχουν αλλάξει. Στην ατζέντα έχουν μπει ζητήματα όπως Μνημόνιο- Αντιμνημόνιο, ευρωπαϊκός ή μη προσανατολισμός, όπως πχ το 2012 κλπ με συνέπεια να έρχονται να προστεθούν και άλλες διαιρέσεις, πέραν του Δεξιά-Αριστερά. Οι τοποθετήσεις στον παραδοσιακό πολιτικό άξονα επηρεάζονται από τα νέα διακυβευμένα τα οποία θα πρέπει να "φορτώσουμε" σε έναν νέο πια άξονα που θα διατέμνει τον παλιό. Χρειαζόμαστε νέα εργαλεία» εκτιμά η κ.Γεωργιάδου.
Η ιδεολογική ταύτιση, παρότι παραμένει σημαντικός παράγοντας δεν επαρκεί, συμφωνεί και ο Δημήτρης Μαύρος της MRB. Ενδεικτικό είναι ότι οι διαρροές της Χρυσής Αυγής προς τη ΝΔ είναι μόλις 3,5% ενώ προς τον ΣΥΡΙΖΑ, 19%: «Η προσπάθεια της ΝΔ να προσεγγίσει ιδεολογικά τους ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής, δεν απέδωσε. Πρόκειται για ανθρώπους μη αριστερούς, με κυρίαρχο όμως αντιμνημονιακό προφίλ, γι' αυτό είτε παραμένουν στη ΧΑ (οι δημοσκοπήσεις της MRB, δείχνουν συσπείρωση 57%), είτε στρέφονται προς αυτόν που πιστεύουν πως προσφέρει μια εναλλακτική λύση στα προβλήματα της ανεργίας και της υπερφορολόγησης».
Τελικά τι θα μετρήσει μπροστά στην κάλπη
Οι έρευνες της MRB δείχνουν πως τους Έλληνες τους απασχολούν 3 κυρίως προβλήματα: Η ανεργία, οι φόροι και η ηθική απαξίωση του πολιτικού συστήματος. Και προσπαθούν να επιλέξουν αυτόν που θα προσφέρει την πιο πειστική λύση.
«Ενώ το 2012, τα διλήμματα των εκλογών ήταν μνημόνιο/αντιμνημόνιο και ευρώ/δραχμή, σήμερα, έχει επικρατήσει μια εσωτερική αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο πιο αφηρημένες έννοιες. Ανάμεσα στην ανάγκη για σιγουριά και την ανάγκη για ελπίδα». Αυτά ήταν και τα σημεία έναρξης των δύο κεντρικών μονομάχων, που προσπάθησαν να ενεργοποιήσουν τα ένστικτα των ψηφοφόρων, το φόβο η Νέα Δημοκρατία, τον θυμό και την ελπίδα ο Σύριζα. Τελευταία τους είδαμε να προσπαθούν να κερδίσουν έδαφος και από την απέναντι πλευρά. Η Νέα Δημοκρατία προσπάθησε να μιλήσει ορθολογικά στους ψηφοφόρους της, ανακοινώνοντας φοροαπαλλαγές, ενώ ο Σύριζα έκανε καμπάνια για να καθησυχάσει τους ξένους ότι δεν θα τινάξει τα πάντα στον αέρα.».
'Ενα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα των ερευνών της MRB, είναι ότι σε ποσοστό 75%, οι Έλληνες πιστεύουν ότι η Ελλάδα δεν κινδυνεύει να βγει από το ευρώ, ενώ το 67% θεωρεί ότι οι ξένοι μπλοφάρουν.
«Όποιος επιμένει στο τι θα κάνει με το ευρώ και το χρέος, παίζει εκτός γηπέδου», υποστηρίζει ο Δημήτρης Μαύρος. Το δικό του συμπέρασμα είναι πως οι Έλληνες θα επιλέξουν τι θα ψηφίσουν με βάση το θυμικό.