Οι Μικτές Ομάδες Μηχανημάτων Ανασυγκροτήσεως (ΜΟΜΑ) έχουν επανέλθει στην επικαιρότητα με την εξαγγελία του υπουργού Εθνικής Άμυνας, Πάνου Καμμένου, περί επανασύστασής τους. Ειδικότερα, ο κ. Καμμένος δήλωσε στην ομιλία του επί των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης στη Βουλή ότι εξετάζεται άμεσα η επανασύστασή τους, καθώς έχει δοθεί ήδη σχετική εντολή, ως νέα υπηρεσία, τη διακλαδική υπηρεσία εκτέλεσης έργων Ενόπλων Δυνάμεων, στο πλαίσιο των κοινοτικών οδηγιών. Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Καμμένος είχε κάνει σχετική αναφορά και πριν μερικές ημέρες, από τον Έβρο.
Οι ΜΟΜΑ, οι οποίες εντάσσονταν στο πλαίσιο της Στρατιωτικής Υπηρεσίας Κατασκευής Έργων Ανασυγκροτήσεως (ΣΥΚΕΑ), θεωρείται ότι συνέβαλαν σημαντικά στην ταχύτερη ανασυγκρότηση και ανάπτυξη της χώρας από το 1957 ως το 1992. Υπάγονταν στη Διεύθυνση Μηχανικού (ΔΜΧ)- σημειώνεται ότι μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου και τη λήξη του Εμφυλίου, το Μηχανικό ανέλαβε την περισυλλογή και εξουδετέρωση των εκατοντάδων χιλιάδων ναρκών, βλημάτων πυροβολικού και όλμων και λοιπών πυρομαχικών που είχαν διασπαρεί, ενώ συνεισέφερε και στη αντιμετώπιση θεομηνιών που έπληξαν κατά καιρούς τη χώρα, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τους σεισμούς της περιόδου 1953-1999.
Όπως αναφέρεται σε κείμενο του Δημήτριου Πασσιά, συνταγματάρχη εν αποστρατεία, στην ιστοσελίδα του Συνδέσμου Αποφοίτων Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, Τάξεως 1976, οι καταστροφές που προκάλεσαν ο Δεύτερος Παγκόσμιος και ο Εμφύλιος, καθώς και το κατεστραμμένο και απαρχαιωμένο οδικό δίκτυο της χώρας, δημιούργησαν την ανάγκη ταχείας ανασυγκρότησης, όχι μόνο με έργα οδοποιΐας, αλλά και με άλλα έργα υποδομής, όπως αεροδρόμια, εγγειοβελτιωτικά μικρά έργα κοινής ωφέλειας και οικοδομικά.
«Το 1957 κλήθηκαν και οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας να συμβάλλουν στην ανασυγκρότηση της χώρας. Γι” αυτό το σκοπό συγκροτήθηκαν στις έδρες των σπουδαιότερων νομών επτά Μικτές Ομάδες Μηχανημάτων Ανασυγκροτήσεως. Οι έδρες των επτά ΜΟΜΑ ανά τον Ελλαδικό χώρο ήταν στις πόλεις Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, Κρήτης, Πάτρα, Λαμία, Λάρισα, Ιωάννινα» αναφέρεται σχετικά.
Οι ΜΟΜΑ και αναλάμβαναν την εκτέλεση έργων που τους ανέθετε η προϊσταμένη αρχή στο νομό της έδρας των ή σε γειτονικούς νομούς. Το προσωπικό των Μονάδων αποτελούνταν από αξιωματικούς και οπλίτες του Μηχανικού, τεχνικά καταρτισμένους, αλλά και με μικρό ποσοστό αξιωματικών από τα λοιπά όπλα του Στρατού ή και κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων (Ναυτικό, Αεροπορία), καθώς επίσης και με πολιτικό μόνιμο ή με συμβάσεις τεχνικό προσωπικό (γραφείς, μηχανικοί, οδηγοί τεχνίτες, χειριστές μηχανημάτων, εργάτες κ.λ.π).
Σε περίοδο ειρήνης, αποστολή τους ήταν η με λογικό κόστος εκτέλεση των έργων που αναθέτονταν με διάφορα κυβερνητικά προγράμματα – και μάλιστα και στη νησιωτική και ορεινή Ελλάδα όπου δεν υπήρχε ενδιαφέρον των εργοληπτών. Η ανάθεση εκτέλεσης μικρών κοινωφελών έργων τοπικού ενδιαφέροντος για την ωφέλεια Δήμων, Κοινοτήτων, Συλλόγων και Οργανισμών ιδίως σε ακριτικές περιοχές.
Σε περίοδο πολέμου οι ΜΟΜΑ μετέπειπταν σε Τάγματα Μηχανικού Αποκαταστάσεως Συγκοινωνιών και υπάγονταν στους σχηματισμούς του Στρατού Ξηράς με βασική αποστολή την αποκατάσταση ζημιών από εχθρικούς βομβαρδισμούς ή σαμποτάζ σε έργα υποδομής της χώρας (οδικό δίκτυο, γέφυρες, λιμάνια, αεροδρόμια εγγειοβελτιωτικά έργα κ.λπ.).
Όσον αφορά στο έργο τους, όπως αναφέρεται στο κείμενο, έγινε κατασκευή, βελτίωση και αρχική διάνοιξη σε εθνικούς και επαρχιακούς δρόμους ιδίως της ορεινής και νησιωτικής Ελλάδας, περίπου 15.000 χλμ. Κατασκευάστηκαν στους παραπάνω δρόμους τεχνικά έργα (γέφυρες, τοίχοι αντιστήριξης, οχετοί κ.λπ) και ασφαλτοστρώθηκαν. Αεροδρόμια κατασκευάστηκαν από την αρχή ή επεκτάθηκαν διάδρομοι προσγείωσης σε 17 αεροδρόμια, ιδίως της νησιωτικής Ελλάδος(Καρπάθου, Σκύρου, Κεφαλληνίας, Μυτιλήνης, Πάρου, Κυθήρων κ.λπ.) μεταξύ των οποίων και οι χωματουργικές εργασίες του αεροδρομίου των Σπάτων. Κατασκευάστηκαν επίσης μεγάλα και μικρά αποστραγγιστικά αρδευτικά, αντιπλημμυρικά και υδραυλικά έργα σε όλη την χώρα με τα οποία αξιοποιήθηκαν και δόθηκαν προς καλλιέργεια εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα γης. Για την υλοποίηση του προγράμματος αποκατάστασης σεισμοπλήκτων περιοχών κατασκευάστηκαν προκατασκευασμένα σπίτια. Με την μέθοδο των προκατασκευών κατασκευάστηκαν με κτίρια Νοσοκομείων, Σχολείων, ΑΕΙ (Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική Σχολή Ξάνθης κ.λπ.) κτιριακές εγκαταστάσεις στρατοπέδων (Χαλκίδας, Θηβών, Λουτρακίου Βαννιάνου Ξάνθης κ.λπ.), καθώς και άλλα οικοδομικά έργα.
«Επίσης σημαντική ήταν η συμβολή των ΜΟΜΑ που προσέφερε από το 1991 και μετά στο πρόγραμμα του Υπουργείου Εξωτερικών για την αποκατάσταση των παλιννοστούντων Ποντίων από τις περιοχές της πρώην Σοβιετικής Ένωσης» σημειώνεται σχετικά. Επίσης, μικρά έργα Κοινής Ωφέλειας κατασκευάστηκαν σε Δήμους, κοινότητες, οργανισμούς και τοπικούς συλλόγους. «Τα έργα αυτά δεν είναι δυνατόν να απαριθμηθούν εδώ γιατί μόνο τα σπουδαιότερα από αυτά υπερβαίνουν τα 700» αναφέρεται στο κείμενο του συνταγματάρχη ε.α Πασσιά.
Οι ΜΟΜΑ καταργήθηκαν με το άρθρο 18 του Ν. 2026/92 και μεγάλος αριθμός μηχανημάτων εκποιήθηκε σε ιδιώτες. Όπως σημειώνεται, «η απάντηση θα πρέπει να αναζητηθεί στα διάφορα συγκρουόμενα οικονομικά συμφέροντα επαγγελματικών ομάδων και στη πολιτική της εκάστοτε κυβέρνησης. Η αντίστροφη μέτρηση για την κατάργηση των ΜΟΜΑ, άρχισε μετά την μεταπολίτευση, όταν τα συνδικαλιστικά όργανα των εργοληπτικών εταιρειών, πίεζαν τις κυβερνήσεις για την περικοπή των πιστώσεων προς τις ΜΟΜΑ για την εκτέλεση έργων. Στη συνέχεια στη δεκαετία του ’80 άρχισε να αναπτύσσεται μέσα στο πολιτικό προσωπικό των ΜΟΜΑ, ο αχαλίνωτος συνδικαλισμός και ο υπέρμετρος διορισμός υπαλλήλων εις βάρος πιστώσεων των έργων με αποτέλεσμα η εκτέλεση πολλών εξ” αυτών να γίνεται αντιοικονομική».
Αντίλογοι στην επανασύσταση
Σημειώνεται ότι κατά της επανασύστασης των ΜΟΜΑ έχει ταχθεί το Ποτάμι, με σχετική ανακοίνωση του Γιώργου Χατζηθεοφάνους, υπεύθυνου Τομέα Εθνικής Ασφάλειας, στην οποία υποστηρίζεται ότι «το φαινόμενο των πελατειακών σχέσεων του πολιτικού συστήματος, τις κατέστησε μέσω πολλών αχρείαστων διορισμών ιδιαίτερα δαπανηρές. Όπως κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως το προσωπικό των ΜΟΜΑ που μεγαλούργησε δεν είχε σχέση με την αρρωστημένη μορφή του συνδικαλισμού που έκανε την εμφάνισή του τη δεκαετία του 1980 και συνέβαλε αποφασιστικά στη μετατροπή σχεδόν του συνόλου των κρατικών επιχειρήσεων κάθε μορφής σε προβληματικές».
«Πέραν τούτου θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως το προς εκτέλεση έργο μια νέας ΜΟΜΑ θα είναι σαφώς μικρότερο από το έργο της ανοικοδόμησης της χώρας μετά τον πόλεμο, λόγω λιγότερων αναγκών αλλά και έλλειψης σχετικών πιστώσεων. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα εάν και κατά πόσο είναι οικονομικά συμφέρουσα μια τέτοια επιλογή με καθημερινό κόστος λειτουργίας των ΜΟΜΑ (μισθοί, συντήρηση μέσων, εγκαταστάσεις κ.λπ.).Στο δια ταύτα, θεωρούμε πως αντί επιστροφής στον κρατισμό, απαιτείται η δημιουργία ενός νέου θεσμικού πλαισίου για την κατασκευή των έργων υποδομής και γενικά των πάσης φύσεως έργων του δημοσίου, που θα εξασφαλίζει την επίτευξη του μέγιστου δυνατού αποτελέσματος με τη μικρότερη δυνατή θυσία, σε σύντομο χρόνο και με μηχανισμούς καταπολέμησης της διαφθοράς».
Όπως υποστηρίζεται στην ανακοίνωση, «η δημιουργία ΜΟΜΑ θα συρρικνώσει ακόμη περισσότερο τον κατασκευαστικό τομέα της χώρας ενώ η έξοδος από την κρίση, η ανάπτυξη και η αύξηση της απασχόλησης απαιτούν, πέραν των άλλων ένα σύγχρονο, μεγάλο και αποτελεσματικό κατασκευαστικό τομέα ικανό να αναλαμβάνει και έργα εκτός Ελλάδας».
Επίσης, σε σχετική ανάρτηση στο e-amyna, υπενθυμίζεται ότι σε ομιλία του στη Βουλή τον Σεπτέμβριο του 2012 ο τότε υπουργός Εθνικής Άμυνας, Π. Παναγιωτόπουλος είχε κάνει λόγο επίσης για πρόθεση επανασύστασης των ΜΟΜΑ, «χωρίς οποιαδήποτε μελέτη για το εγχείρημα». Όπως σημειώνεται στην ανάρτηση, το Μηχανικό του στρατού ουδέποτε σταμάτησε την κατασκευή μικρών έργων υποδομής επ΄ωφελεία των τοπικών κοινωνιών, ιδιαίτερα στις ακριτικές περιοχές της χώρας.
«Όπως αναφέρεται άλλωστε στον επίσημο ιστότοπο του ΓΕΣ, ο ΕΣ αναλαμβάνει ανελλιπώς έργα αντιπλημμυρικής προστασίας, διευθέτησης και διάνοιξης δρομολογίων, διευθέτησης και συντήρησης αντιπυρικών ζωνών, εργασίες συντήρησης οδικού δικτύου και διευθέτησης ακτών, τα οποία δε θεωρούνται ως επιλέξιμες δαπάνες από την κοινοτική νομοθεσία. Στην πραγματικότητα, ο ΥΕΘΑ εξήγγειλε τη …συνέχιση της κοινωνικής προσφοράς των Μονάδων και Ανεξάρτητων Μονάδων του Μηχανικού στις περιοχές ευθύνης του Δ΄ΣΣ και της ΑΣΔΕΝ, οι οποίες σήμερα στερούνται σειράς ειδικοποιημένων μηχανημάτων (όπως Τεθωρακισμένα Οχήματα Μηχανικού Μάχης και σύγχρονα χωματουργικά) αλλά και πιστώσεων για την ολοκλήρωση κρίσιμων έργων αμυντικής οργάνωσης (όπως η αντιαρματική τάφρος στον Έβρο)» καταλήγει η ανάρτηση.