Από τους πρώτους πολέμους της ανθρώπινης ιστορίας ακόμα, η σημασία αυτών που πολύ αργότερα έμελλε να χαρακτηριστούν «προπαγάνδα» και «επιχειρήσεις ψυχολογικού πολέμου» είχε γίνει εύκολα αντιληπτή. Η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα όπου η έντεχνη χρήση της προπαγάνδας «έστρωσε τον δρόμο» για μεγάλες στρατιωτικές ή/ και πολιτικές νίκες, μέσω τεχνικών όπως η διασπορά ψευδών (ή αληθών) φημών στις τάξεις του αντιπάλου, ο εντατικός προπαγανδισμός των θέσεων της μιας πλευράς με στόχο την κατάπνιξη των επιχειρημάτων μιας άλλης κ.α.
Η ψηφιακή εποχή και η άνοδος των τεχνολογιών τηλεπικοινωνιών και ΜΜΕ όπως γίνεται ευκόλως αντιληπτό έδωσαν νέες διαστάσεις στις έννοιες της προπαγάνδας, των ψυχολογικών επιχειρήσεων και του πληροφοριακού πολέμου. Πλέον η δυνατότητα εξάπλωσης ενός μηνύματος έτσι ώστε να θεαθεί από τεράστιο αριθμό παραληπτών δεν προϋποθέτει ιδιαίτερα τεχνικά μέσα- αρκεί ένας υπολογιστής με πρόσβαση στο Ίντερνετ, ένας ή παραπάνω λογαριασμοί σε δημοφιλή μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στοιχειώδης γνώση της χρήσης τους. Δεν είναι τυχαίο που στο σημερινό τοπίο της τρομοκρατίας/ αντιτρομοκρατίας η μάχη που δίνεται στα social media είναι αέναη και σκληρή, καθώς τρομοκρατικές οργανώσεις όπως το Ισλαμικό Κράτος αξιοποιούν τις δυνατότητες που παρέχονται από τα διαδικτυακά αυτά μέσα τόσο για σκοπούς προπαγάνδας όσο και στρατολόγησης, παρακάμπτοντας «συμβατικά» μέχρι πρόσφατα μέσα, τα οποία θα μπορούσαν να ελεγχθούν σχετικά εύκολα από τους αντιπάλους τους.
Η χρήση των social media στον σύγχρονο πόλεμο (περιλαμβανομένης της έννοιας του περιβάλλοντος «ασύμμετρων απειλών» που αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της διεθνούς κατάστασης ασφαλείας πλέον) από το ISIS (Ισλαμικό Κράτος/ ISIL ή Daesh) έχει αποτελέσει αντικείμενο εντατικής μελέτης τους τελευταίους μήνες, καθώς η εκστρατεία με την οποία πλαισίωσε την προέλαση και τις στρατιωτικές του επιτυχίες στο Ιράκ προκάλεσε έκπληξη με την πολυπλοκότητα και την έκτασή της. «Επαγγελματικού» χαρακτήρα ντοκιμαντέρ που γυρίστηκαν από τους τζιχαντιστές έκαναν τον γύρο του Διαδικτύου, ενώ στο όνομα του «ιερού πολέμου» πέρα από τα συμβατικά όπλα χρησιμοποιούνται και εφαρμογές για καθ'όλα σύγχρονες συσκευές. Το Twitter αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μέσο για τους «εγκεφάλους» του Ισλαμικού Κράτους, ενώ δεν υστερεί και το Facebook, ή άλλα αντίστοιχα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.
Η ευρείας κλίμακας αξιοποίηση του Ίντερνετ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τέτοιους σκοπούς δεν αποτελεί καινοτομία του Ισλαμικού Κράτους, καθώς ένα σημαντικό «κρας τεστ» για τους πιο «επιχειρησιακούς» σκοπούς των social media φαίνεται πως αποτέλεσε η αποκαλούμενη «Αραβική Άνοιξη», ενώ δεν αποτελεί εξαίρεση και η κρίση στην Ουκρανία- ακόμα και αν επί της προκειμένης φαίνεται ότι οι τζιχαντιστές έχουν «πιάσει» απόλυτα το νόημα, κάτι που έχει γίνει αντιληπτό και από τις υπηρεσίες Ασφαλείας της Δύσης, οι οποίες σπεύδουν να αντιμετωπίσουν τον εχθρό και σε αυτό το επίπεδο. Πολύ χαρακτηριστικό και πρόσφατο παράδειγμα είναι η ίδρυση ειδικής μονάδας από τον βρετανικό στρατό η οποία θα ειδικεύεται σε ακριβώς αυτό το αντικείμενο: τη χρήση τεχνικών ψυχολογικού πολέμου και social media για τους πολέμους της «εποχής της πληροφορικής».
Τακτικές του παρελθόντος και νέο μοντέλο πολέμου
Με το θέμα των social media και τον ρόλο τους στις σύγχρονες στρατιωτικές επιχειρήσεις έχει ασχοληθεί η Ιωάννα Ηλιάδη, υποψήφια διδάκτορας του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου πάνω στην Επικοινωνία και τη Δημοσιογραφία και στρατιωτική συντάκτρια.
«Οι αλλαγές στον τομέα της επικοινωνίας και πιο συγκεκριμένα η δυνατότητα που έχουμε για φορητό ίντερνετ, επιφέρουν δομικές αλλαγές στην κοινωνία μας. Τα social media χαρακτηρίζονται από το χάος και την πολυπλοκότητα, ενώ η βιομηχανική εποχή την οποία αφήνουμε πίσω μας βασίζεται στην ιεραρχία και την τυποποίηση» αναφέρει σχετικά, τονίζοντας ότι «οι τακτικές του παρελθόντος δεν ταιριάζουν με το νέο μοντέλο πολέμου».
«Οι Ένοπλες Δυνάμεις “μαθαίνουν” αυτή την αλλαγή συχνά με τον πλέον σκληρό τρόπο. Πάρτε ως παράδειγμα την περίφημη γραμμή Μαζινό πάνω στην οποία χτίστηκε η άμυνα της Ευρώπης στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, με βάση τα διδάγματα του περασμένου πολέμου. Δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει το νέο δόγμα των δυνάμεων του άξονα, που χρησιμοποίησε νέας γενιάς τανκ, αεροπλάνα και ραδιοκύματα. Σήμερα, με την έκρηξη του διαδραστικού διαδικτύου ευνοείται η δημιουργία δικτύων σε όλα τα επίπεδα και φυσικά και στον πόλεμο. Οι παλαιές τακτικές θεωρούνται παρωχημένες και δεν είναι δυνατόν να “επεκταθούν” στα νέα μέσα».
Όσον αφορά στην εκστρατεία του ISIS στα social media και το Ίντερνετ γενικότερα, η κα Ηλιάδη υπενθυμίζει ότι η αλ Κάιντα, η άλλοτε οργάνωση- σύμβολο της ισλαμιστικής τρομοκρατίας αποτελούσε αποδεδειγμένα ένα δίκτυο που χρησιμοποιούσε αποτελεσματικά τις νέες μορφές πολέμου.
«Η εκστρατεία του ISIS ήταν μια καλά σχεδιασμένη σύγχρονη πολεμική επιχείρηση. Αν ρίξετε μια ματιά στις εμπόλεμες συγκρούσεις και τις κρίσεις των τελευταίων χρόνων, από την Αραβική Άνοιξη μέχρι την πρόσφατη κρίση στη Γάζα, θα διαπιστώσετε ότι γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες. Το πεδίο της μάχης ξεφεύγει των στενών γεωγραφικών ορίων της σύγκρουσης δυο αντιπάλων μερών. Πεδίο μάχης είναι πλέον το κοινό σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι εξηγείται και η μεγάλης κλίμακας επικοινωνιακή δράση του ISIS στα social media. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του λεγόμενου και ως “πολέμου 2.0”, είναι ότι η έκβασή του είναι αργή και δεν υπάρχει με απόλυτο τρόπο νικητής ή ηττημένος, Η νίκη ή η ήττα καθορίζονται από τις λιγότερες απώλειες».
«Όπλο των φτωχών» ή κάτι άλλο;
Ο όρος «όπλα των φτωχών» είχε δημιουργηθεί αρχικά για τα χημικά όπλα, καθώς συνδύαζαν υψηλή φονικότητα, ως όπλα μαζικής καταστροφής, με σχετική ευκολία στην παραγωγή και χρήση, κάτι που τα καθιστούσε ενδεικνυόμενα για οπλοστάσια χωρών με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες. Ένα ερώτημα το οποίο τίθεται όσον αφορά στα social media είναι το εάν αποτελούν κατά βάση ψηφιακά «όπλα των φτωχών», μικρού κόστους και μεγάλης αποτελεσματικότητας.
Κατά την κα Ηλιάδη, δεν ισχύει ακριβώς κάτι τέτοιο. «Οι αρχικές εκτιμήσεις της χρήσης του διαδικτύου έκαναν λόγο ακριβώς για το “όπλο των φτωχών” στο οποίο αναφέρεστε. Ωστόσο, αυτή η άποψη θεωρεί τα νέα μέσα ως εργαλεία και ως τομέα στον οποίο πρέπει να επεκταθεί η παραδοσιακή δραστηριότητα των Ενόπλων Δυνάμεων. Οι ΗΠΑ πλήρωσαν πάνω από 3 τρισεκατομμύρια στο Ιράκ επενδύοντας στο δόγμα σοκ και δέος. Αποδείχθηκε όμως ότι δεν ήταν αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης οργανώσεων όπως η Αλ Κάιντα που λειτουργούν ως δίκτυα και μπορούν να αποφύγουν πολύ εύκολα ένα τέτοιο σφυροκόπημα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Αμερικανός καθηγητής John Arquilla “για να αντιμετωπίσεις ένα δίκτυο, χρειάζεσαι δίκτυα”. Κάθε φορά που ένας ιεραρχικά δομημένος στρατός ήρθε σε αντιπαράθεση με δίκτυο, υπέστη μεγάλες απώλειες. Σήμερα πλέον οι ΗΠΑ έχουν στρέψει τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα στο θέμα των δικτύων, ενώ και το ΝΑΤΟ κάνει λόγο για δίκτυα.
Οσον αφορά στη χώρα μας, ένα εντυπωσιακό εύρημα της μεταπτυχιακής μου έρευνας για την επίδραση των social media στις Ένοπλες Δυνάμεις, είναι πως οι Έλληνες στρατιωτικοί που μου μίλησαν, πίστευαν μέχρι πριν 3 χρόνια ότι η χώρα μας δεν θα έρθει αντιμέτωπη με τρομοκρατικές οργανώσεις κι αν αυτό συμβεί, θα πρέπει να τις αντιμετωπίσει η Αστυνομία».
«War Rooms» για επιχειρήσεις στα social media
Ο πληροφοριακός πόλεμος, αναφέρει η κα Ηλιάδη, είναι μόνο ένα μέρος της σύγκρουσης που εξελίσσεται στο διαδίκτυο μέσω των social media. «Ένα πολύ πρόσφατο παράδειγμα το οποίο παρακολούθησα, ήταν κατά τη διάρκεια της πρόσφατης σύγκρουσης Ισραήλ και Χαμάς το καλοκαίρι, η χρήση των infographics για προπαγανδιστικούς λόγους και από τις δυο πλευρές μέσω των επίσημων λογαριασμών του IDF και των AL Quassam. Ήταν εντυπωσιακή η κλίμακα της χρήσης των infographics (τα οποία οπτικοποιούν πληροφορίες) και το περιεχόμενό τους. Μάλιστα, σύμφωνα με ρεπορτάζ που διάβασα εκείνη την περίοδο, οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις είχαν επιστρατεύσει γι αυτή τους την εκστρατεία εθελοντές φοιτητές και είχαν δημιουργήσει ένα “war room” που διεξήγαγε social media επιχειρήσεις». To Iσραήλ, όπως σημειώνει η κα Ηλιάδη, αποτελεί έναν ιδιαίτερα καταρτισμένη «παίκτη» στο αντικείμενο.
Ευκολία επίτευξης στόχων και η κατάσταση στην Ελλάδα
Εύλογα ερωτήματα τα οποία προκύπτουν είναι το εάν είναι πιο εύκολη ή πιο δύσκολη η επίτευξη των στόχων μιας τέτοιας εκστρατείας, μέσω των social media, σε σχέση με αντίστοιχου χαρακτήρα επιχειρήσεις του παρελθόντος, οι οποίες γίνονται με παρόμοιους σκοπούς, αλλά με συμβατικά μέσα – και το ποια είναι η κατάσταση στην Ελλάδα όσον αφορά στη σχέση των ενόπλων δυνάμεων με το σύγχρονο περιβάλλον των social media (όσον αφορά στο στρατιωτικό/ επιχειρησιακό του ενδιαφέρον).
Όπως απαντά η κα Ηλιάδη, «πολύ πιο εύκολη. Σκεφτείτε ότι σήμερα στη χώρα μας, αυτό που ισχύει είναι ότι σε περίπτωση κρίσης, εφημερίδες και τηλεοράσεις θα τεθούν υπό τον έλεγχο των Ενόπλων Δυνάμεων και θα κάνουν προπαγάνδα. Θα μας πάρει μόνο 3 μήνες για να στεφθεί με επιτυχία μια τέτοια εκστρατεία. Βέβαια, το πιο πιθανό είναι να μην προφτάσει να υλοποιηθεί. Μη γελάτε, Δυστυχώς βρισκόμαστε ακόμα στην εποχή των Ιμίων και πάνω σε αυτό χτίζουμε το δόγμα της άμυνάς μας. Τα social media επισήμως δεν υπάρχουν για τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις κι έτσι η οποία εκστρατεία προβλέπεται να είναι με “αναλογικά μέσα” σε μια ψηφιακή εποχή».
Κωνσταντίνος Γρίβας: Αναπόφευκτο στάδιο στην εξέλιξη του πολέμου
Για το θέμα μίλησε στη HuffPost Greece και ο Κωνσταντίνος Γρίβας, ο οποίος διδάσκει το μάθημα της Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όπως σημειώνει ο κ. Γρίβας, η διευρυμένη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων κοινωνικής δικτύωσης για πολεμικούς σκοπούς είναι μάλλον ένα αναπόφευκτο στάδιο στην εξέλιξη του πολέμου.
«Ο πόλεμος βαδίζει παράλληλα με τον ανθρώπινο πολιτισμό και σήμερα βρισκόμαστε σε έναν δικτυοκεντρικό πολιτισμό. Άρα και ο πόλεμος γίνεται δικτυοκεντρικός. Από μόνος του βέβαια αυτός ο όρος δεν σημαίνει τίποτε. Ή μάλλον σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα. Οι πρώτες αντιλήψεις περί δικτυοκεντρικού πολέμου έκαναν λόγο για στρατιωτικά δίκτυα ελέγχου και πληροφοριών που θα επέτρεπαν στους στρατιωτικούς διοικητές προηγμένων στρατευμάτων να κατανικήσουν την “ομίχλη της μάχης” (fog of war), να γνωρίζουν σε πραγματικό χρόνο τα τεκταινόμενα σε όλο το εύρος και βάθος των επιχειρήσεων και να εξοντώνουν τους “κακούς” με όπλα προσβολής ακριβείας. Όμως, ο πόλεμος είναι ένα εξαιρετικό σύνθετο φαινόμενο για να μπει σε τέτοια καλούπια».
«Πολεμικές δυνάμεις που γεννήθηκαν στην ύστερη εποχή του διαδικτύου σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν εκ του μηδενός με βάση τον τρόπο ζωής των μελών τους»
«Έτσι, πολεμικές δυνάμεις που γεννήθηκαν στην ύστερη εποχή του διαδικτύου και δεν βαρύνονται από τις κληρονομιές του παρελθόντος, όπως συμβαίνει με τους παραδοσιακούς στρατούς, σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν εκ του μηδενός με βάση τον τρόπο ζωής των μελών τους και όχι κάποιες παλαιές "απόλυτες" αξίες. Έτσι, φαίνεται πως είναι πιο προσαρμοσμένες στις σύγχρονες συνθήκες από ότι πολύ πιο ισχυρά στρατεύματα».
Φάκελος ISIS: Συνδυάζοντας τον αρχαϊκό σκοταδισμό με τα σύγχρονα μέσα
Ιδιαίτερα ενδιαφέρον στην περίπτωση του Ισλαμικού Κράτους/ ISIS, τονίζει ο κ. Γρίβας, είναι το ότι συνδυάζει μια σκοταδιστική αρχαϊκή πολιτική – θρησκευτική ταυτότητα και στοχοθέτηση με μεθοδολογίες που πηγάζουν κατευθείαν από το πιο σύγχρονο πολιτισμικό παράδειγμα.
«Εν τέλει, είναι όλα θέματα απόλυτης ισχύος. Τα social media δεν σκοτώνουν».
«Οι τζιχαντιστές ναι μεν υποστηρίζουν την επιστροφή σε μια μεσαιωνική και μισαλλόδοξη ανάγνωση του Ισλάμ, που μάλλον δεν υπήρξε ποτέ, αλλά ως πολεμική δύναμη είναι εξαιρετικά προηγμένης φιλοσοφίας. Αυτά τα μετά – μετανεωτερικά κατά κάποιο στρατεύματα, όπως είναι το ISIS, είναι σαφώς καλύτερα προσαρμοσμένα στον πολιτισμό των δικτύων και του θεάματος του σήμερα από ότι ακόμη και οι πιο φιλόδοξοι παραδοσιακοί στρατοί, όσο και αν οι τελευταίοι πασχίζουν να ακολουθήσουν τις εξελίξεις. Βέβαια, εν τέλει, είναι όλα θέματα απόλυτης ισχύος. Τα social media δεν σκοτώνουν. Ένας αποφασισμένος αντίπαλος με πλεόνασμα ισχύος και την απόλυτη διάθεση να τη χρησιμοποιήσει θα σάρωνε οποιαδήποτε από αυτές τις σούπερ μοντέρνες δυνάμεις, εάν αυτές δεν διαθέτουν ανάλογη ισχύ» σημειώνει.
Η πρωτοπορία της Χεζμπολάχ
Πρωτοπόρος στον ευρύτερο αυτό τομέα, εξηγεί ο κ. Γρίβας, ήταν από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 η Χεζμπολάχ. «Σε κάποιο ποσοστό, ο κόσμος των social media, αποτελεί μια εξέλιξη, μια αποκεντρωτική έκδοση, κατά κάποιον τρόπο, της κοινωνίας του θεάματος που είχαν επιβάλλει με συγκεντρωτικό τρόπο τα μεγάλα MME στο παρελθόν. Η Χεζμπολάχ είχε καταφέρει να αξιοποιήσει το στοιχείο αυτό όταν ακόμη το διαδίκτυο βρισκόταν στα αρχικά του στάδια και τα social media δεν υπήρχαν, παίζοντας πολύ καλά με την εικόνα και τη διασπορά της σε φιλικά και εχθρικά ακροατήρια και περνώντας τα μηνύματά της με δικτυακή – αποκεντρωτική φιλοσοφία».
«Εν συνεχεία είδαμε ότι τα social media έπαιξαν σημαντικότατο ρόλο στην καταχρηστικώς λεγόμενη “Αραβική Άνοιξη”, ενώ χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον στις πολεμικές συρράξεις στη Λιβύη μεταξύ των οπαδών και των αντιπάλων του Καντάφι».
Ιδιαίτερα εξελιγμένες, προσθέτει, είναι οι δυνατότητες της Ρωσίας. «Πιστεύω πως οι Ρώσοι, ιδιαίτερα οι δυνάμεις τους ειδικών επιχειρήσεων, δίνουν έμφαση σε παρόμοιες ικανότητες, σε συνδυασμό πάντοτε μα ¨”παραδοσιακές”, συμβατικές και μη, πολεμικές ικανότητες, ενώ ίσως αυτοί που περισσότερο σημασία θα δώσουν είναι οι Κινέζοι, δεδομένης της τεράστιας έμφασης που δίνουν σε κάθε είδους πολεμική ικανότητα που σχετίζεται με το διαδίκτυο και στην ανάπτυξη αντισυμβατικών πολεμικών μεθοδολογιών, έτσι ώστε να κατανικήσουν το τεχνολογικό πλεονέκτημα των ΗΠΑ στα συμβατικά οπλικά συστήματα».
Ο κ. Γρίβας τονίζει τον οικονομικό χαρακτήρα και τις τεράστιες δυνατότητες των social media ως πολεμικού μέσου, που ευνοεί αυτούς που δεν έχουν πρόσβαση σε «παραδοσιακά» συστήματα υψηλής τεχνολογίας και υψηλού κόστους. Ωστόσο, τονίζει ότι δεν αποτελεί πανάκεια.
«Η μοίρα των καινοφανών πολεμικών ικανοτήτων, έστω και των πλέον σύνθετων και ιδιόρρυθμων, είναι να απαξιώνονται με τα πέρασμα του χρόνου και πάντοτε προκύπτουν αντίδοτα και τεχνικές αντιμετώπισης. Εν τέλει τα social media δεν είναι ένα φονικό όπλο. Είναι ένα μέσον που σου επιτρέπει να αξιοποιήσεις καλύτερα τα όπλα και τις φονικές σου επιδόσεις στο επικοινωνιακό επίπεδο αλλά από μόνο του δεν κερδίζει πολέμους».
Ασύμμετρη απειλή ή «υβριδικός πόλεμος»;
Ο όρος της «ασύμμετρης απειλής» χρησιμοποιείται ευρέως στο πλαίσιο περιγραφών του σύγχρονου διεθνούς περιβάλλοντος ασφαλείας, ωστόσο ο κ. Γρίβας εκτιμά ότι στην περίπτωση των social media σε πολεμικές επιχειρήσεις εντάσσεται στο πλαίσιο του αποκαλούμενου «υβριδικού πολέμου» (hybrid warfare), «δηλαδή ένα σύνθετο μέγεθος που περιλαμβάνει συμβατικές και μη συμβατικές πολεμικές ικανότητες και μεθοδολογίες, συστήματα χαμηλής και υψηλής τεχνολογίας, τρομοκρατικές μεθόδους, προπαγάνδα, ψυχολογικό πόλεμο κλπ».
Social media και συμβατικές ένοπλες δυνάμεις
Όσον αφορά στη χρήση των social media από τις συμβατικές ένοπλες δυνάμεις, αυτή είναι δυνατή στο πλαίσιο «παραδοσιακών» στρατιωτικών μεθοδολογιών, σημειώνει ο κ. Γρίβας. «Για παράδειγμα, με τη χρήση των social media μπορεί να υπάρξουν καλύτερες επικοινωνίες και λήψη πληροφοριών, ακόμη και τακτικών πληροφοριών, από το πεδίο της μάχης. Με τη αξιοποίηση των social media και άλλων σύγχρονων μέσων που προσφέρει ο σημερινός αποκεντρωτρικός πολιτισμός, ένας έξυπνος διοικητής μπορεί να είναι σε θέση να λαμβάνει πιο γρήγορα αποφάσεις από τους αντιπάλους του, επιταχύνοντας τον ρυθμό της μάχης και μπαίνοντας μέσα στον κύκλο OODA (observe, orient, decide, act ή κύκλος του Boyd) του αντιπάλου, οδηγώντας τον σε αποδιοργάνωση».
Τι λένε οι αναλυτές του Στέιτ Ντιπάρτμεντ- στρατηγικές κατά της ψηφιακής εκστρατείας του Ισλαμικού Κράτους
Στο πλαίσιο της παρόντος θέματος, η HuffPost Greece επικοινώνησε με το Κέντρο Στρατηγικών Αντιτρομοκρατικών Επικοινωνιών (Center for Strategic Counterterrorism Communications- CSCC) του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Όπως εξηγεί σε email σχετικά με τη στρατηγική του ISIS/ ISIL η Κέρι Μπουσμπάχερ, junior analyst του CSCC, οι προσπάθειες στρατολόγησης μέσω Twitter, Facebook και βίντεο «παράγουν» μεγάλη θέαση, και «φτάνουν» σε ένα ευρύ κοινό. «Το ISIL “παίζει” με τη “λάμψη” του να επιδίδεται κάποιος στον τζιχάντ και να ακολουθεί έναν τρόπο ζωής που φαίνεται συναρπαστικός. Αντλώντας από memes, δημοφιλή βιντεοπαιχνίδια και χολιγουντιανού ύφους βίντεο, το ISIL παρουσιάζει θεματικές που έχουν απήχηση στους νέους και κινούν περιέργεια και ενδιαφέρον για να προσχωρήσει κάποιος σε αυτό».
«Επικεντρώνουμε τα μηνύματά μας στο να αντιμετωπίσουμε τα “αφηγήματα” του ISIL»
Αυτό που κάνει το CSCC, υπογραμμίζει η κα Μπουσμπάχερ, είναι να υπογραμμίζει δημοσίως την παραπληροφόρηση και της αντιφάσεις με στόχο την αμφισβήτηση και μείωση του εικονικού «εδάφους» που κατέχει, «εκθέτοντας την υποκρισία πίσω από τη ρητορική του ISIL».
«Δίνουμε έμφαση στο ότι το ISIL σφαγιάζει αθώους μουσουλμάνους- ανεξαρτήτως σέκτας ή εθνικότητας- και εμπλέκεται σε ανελέητες επιθέσεις εναντίον σουνιτικών αραβικών φυλών τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράκ, καθώς και οποιουδήποτε αντιτίθεται στη βίαιη ιδεολογία του. Νέοι μπαίνουν στη μάχη και διαπιστώνουν όταν φτάσουν ότι οι συνθήκες δεν είναι και τόσο “λαμπερές”. Ένα πρόσφατο banner που που κυκλοφόρησε μέσω της καμπάνιας Think Again Turn Away υπογραμμίζει τη μαρτυρία ενός αυτόμολου από του ISIL, που περιγράφει ότι ο ρόλος ενός “ξένου μαχητή” είναι ουσιαστικά αυτός του “κρέατος για τα κανόνια”. Από τη στιγμή που η προπαγάνδα του ISIL μπορεί να είναι αποτελεσματική σε αυτούς που δεν ακούν την αλήθεια ή εναλλακτικές απόψεις, επικεντρώνουμε τα μηνύματά μας στο να αντιμετωπίσουμε τα “αφηγήματα” του ISIL και να παρουσιάσουμε τη σκληρή ζωή ενός “ξένου μαχητή”, και στη συνέχεια να αυξήσουμε την έκθεση της δουλειάς μας μέσω ομάδων ψηφιακής προβολής».
Τα αντίμετρα
Η αντιμετώπιση της τζιχαντιστικής καμπάνιας, εξηγεί η κα Μπουσμπάχερ, σημαίνει εμπλοκή σε online forums μέσω Twitter, Facebook, YouTube, ask.fm και άλλων πλατφορμών. «Αυτό γίνεται υπό τη μορφή banners και βίντεο που δημιουργούμε για να δείχνουμε την αλήθεια γύρω από τις κτηνωδίες του ISIL. Επίσης, απαντήσεις στο Twitter σε υποστηρικτές του ISL που παραπληροφορούν για το τι κάνει στα αλήθεια το ISIL, και υποδείξεις προς αφηγήματα για τα οποία το ISIL θέλει ελαχιστοποιημένη προβολή. Το κοινό στο οποίο απευθυνόμαστε δεν είναι αυτοί που έχουν ήδη ενταχθεί στο ISIL. Αντ'αυτού, προσπαθούμε να προσεγγίσουμε εν δυνάμει “νεοσυλλέκτους” και αυτούς που δεν έχουν πάρει ακόμα την απόφαση να εισέλθουν στις τάξεις του. Θέλουμε να “ξορκίσουμε” τα αφηγήματα περί “αήττητου” του ISIL και αντ'αυτού να παρουσιάσουμε τη βίαιη πραγματικότητα του κενού οράματός του».