Ψυχογενής Ανορεξία, ψυχογενής βουλιμία και επεισοδιακή υπερφαγία. Οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής αποτελούν ένα σοβαρό πρόβλημα που δεν αφορά μόνο τα μοντέλα και τις γυναίκες του Χόλιγουντ, όπως νομίζουν οι περισσότεροι. Το ίδιο αποκαλύπτουν και τα στοιχεία που δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα και δείχνουν ότι ο αριθμός των παιδιών και των εφήβων που ζητούν βοήθεια για μία τέτοια διαταραχή έχει αυξηθεί κατά 110% κατά τα τελευταία τρία χρόνια. Η ΑΝΑΣΑ είναι η πρώτη μη κερδοσκοπική εταιρεία στην Ελλάδα αφιερωμένη στην πρόληψη και την θεραπεία των Διαταραχών πρόληψης Τροφής. Συναντήσαμε την Μαρίτα Γεραρχάκη, μέλος του ΔΣ της ΑΝΑΣΑΣ, η οποία μας μίλησε για τις διαταραχές αυτές και την αύξηση των περιστατικών τα τελευταία χρόνια.
Από αριστερά προς τα δεξία, η Εύα Σαλαμινίου, η Μαρίτα Γεραρχάκη, η Ζέτα Δούκα και Αγγελική Χονδροματίδου.
Τι είναι η ΑΝΑΣΑ;
Η ΑΝΑΣΑ είναι η πρώτη μη κερδοσκοπική εταιρεία στην Ελλάδα που δημιουργήθηκε με στόχο την ενημέρωση, την πρόληψη και τη θεραπεία των ανθρώπων που πάσχουν από Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ). Η ΑΝΑΣΑ στοχεύει στην ενημέρωση και την αφύπνιση του κόσμου για την ύπαρξη και τις διαστάσεις του προβλήματος των διατροφικών διαταραχών, μέσα από ολοκληρωμένες υπηρεσίες ενημέρωσης, κατεύθυνσης και στήριξης των ανθρώπων που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές και προγράμματα πρόληψης στο ευρύ κοινό. Ταυτόχρονα προσφέρουμε υπηρεσίες ενημέρωσης και υποστήριξης προς τις οικογένειες, εκπαιδευτικούς και το φιλικό περιβάλλον των ασθενών. Το 2008 δημιουργήσαμε το πρώτο Κέντρο Ημέρας για τις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής, όπου προσφέρουμε δωρεάν διάγνωση και θεραπεία.
Πότε δημιουργήθηκε;
Η ΑΝΑΣΑ ιδρύθηκε τον Μάιο 2007, από μια εξειδικευμένη ομάδα επιστημόνων, με πρωτοβουλία της ηθοποιού Ζέτας Δούκα η οποία έχει βιώσει την ασθένεια και θέλησε να αξιοποιήσει την προσωπική της εμπειρία προς όφελος των πασχόντων και υπέρ της ευαισθητοποίησης του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Μαζί της από την αρχή της ίδρυσης της ΑΝΑΣΑ έως και σήμερα συνιδρυτές έχουν υπάρξει η Αγγελική Χονδροματίδου (Σύμβουλος Επικοινωνίας) Γενική Γραμματέας και Μέλος του ΔΣ, η Μαρίτα Γεραρχάκη (Κλινική Ψυχολόγος) Επιστημoνική Σύμβουλος και Μέλος του ΔΣ και η Εύα Σαλαμινίου (Ψυχολόγος) Επιστημονική Σύμβουλος. Στη συνέχεια, τον Οκτώβριο του 2008 εγκαινιάστηκε και το Κέντρο Ημέρας ΑΝΑΣΑ, όταν ένα χρόνο μετά την ίδρυση της ΑΝΑΣΑ τα αιτήματα για θεραπεία και βοήθεια από ασθενείς και τις οικογένειές τους ήταν τόσα πολλά που επαναπροσδιορίστηκαν οι στόχοι του φορέα και τέθηκε ως επείγουσα προτεραιότητα η ίδρυση μιας δομής για τη θεραπεία των ασθενών.
Με ποιον τρόπο βοηθάτε τα άτομα που πάσχουν από Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής;
Ο κύριος τρόπος βοήθειας που παρέχει η ΑΝΑΣΑ στους πάσχοντες προσφέρεται μέσω του Κέντρου Ημεράς (ΚΗ) της ΑΝΑΣΑ. To Κέντρο Ημέρας ΑΝΑΣΑ, αποτελεί την πρώτη μάχιμη προσπάθεια της ΑΝΑΣΑ για παροχή πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγείας, στους πάσχοντες από ΔΠΤ, δηλαδή Ψυχογενή Ανορεξία, Ψυχογενή Βουλιμία και Επεισοδιακή Πολυφαγία. Είναι το πρώτο και μοναδικό, στη χώρα μας, νοσοκομείο ημέρας εξειδικευμένο στις διατροφικές διαταραχές που παρέχει δωρεάν, υπηρεσίες διάγνωσης, θεραπείας και συμβουλευτικής υποστήριξης των πασχόντων και των οικογενειών τους. Το ΚΗ λειτουργεί σαν πολυδύναμη μονάδα ημερήσιας φροντίδας και πολυδιάστατης θεραπείας των ασθενών με Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής, ως εξωτερικό ιατρείο πρωτίστως, με σκοπό τη διάγνωση, τη θεραπευτική αντιμετώπιση, την κοινωνική ένταξη ή επανένταξη και λειτουργική αυτονόμηση των μελών και παράλληλα την στήριξη των οικογενειών τους. Στο Κέντρο μας η θεραπευτική ομάδα αποτελείται από ψυχίατρο, παιδο-ψυχίατρο, γενικό ιατρό, δύο ψυχολόγους, διατροφολόγο, εργοθεραπευτή. Το θεραπευτικό πλαίσιο περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία, φαρμακοθεραπεία, συμβουλευτική της οικογένειας, διαιτητική συμβουλευτική και ψυχοεκπαίδευση.
Λειτουργείτε από το 2007, έχετε δει αύξηση στα περιστατικά Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής;
Το 2007 συστήθηκε η ΑΝΑΣΑ ως επιστημονικός φορέας και τον Οκτώβριο 2008 ιδρύθηκε το Κέντρο Ημέρας, ΑΝΑΣΑ , όπως και προαναφέρθηκε παραπάνω. Από την ίδρυση του ΚΗ ΑΝΑΣΑ έχουμε δει συνεχή αύξηση των περιστατικών ΔΠΤ, κάτι το οποίο τονίζει την ανάγκη υπάρξης του ΚΗ, ΑΝΑΣΑ στην αντιμετώπιση και θεραπεία αυτής της νόσου.
Στατιστικά στοιχεία του ΚΗ ΑΝΑΣΑ σχετικά με νέα περιστατικά από τον Οκτώβριο 2008 έως τον Δεκέμβριο 2013.
Τι πιστεύετε ότι ευθύνεται για την αύξηση αυτών των περιστατικών;
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν πρόσφατα στην Independent on Sunday της Αγγλίας, ο αριθμός των παιδιών και των εφήβων που ζητούν βοήθεια για κάποια ΔΠΤ έχει αυξηθεί κατά 110 τοις εκατό κατά τα τελευταία τρία χρόνια. Θα ήθελα να ελπίζω ότι η αύξηση των περιστατικών ΔΠΤ είναι αποτέλεσμα του ό,τι περισσότεροι πάσχοντες στις ημέρες μας έχουν λάβει γνώση για την ύπαρξη και επικινδυνότητα των ΔΠΤ και αυτό στη συνέχεια έχει βοηθήσει στην πιο έγκαιρη αντιμέτώπιση τους, σε σχέση με το παρελθόν. Παρ’όλα αυτά επιπλέον πιθανοί παραγόντες σχετικά με την αύξηση των περιστατικών ΔΠΤ μπορεί να είναι πως οι άνθρωποι παλεύουν με αυξανόμενες κοινωνικές πιέσεις, όπως προβλήματα με σχέσεις, σχολικό εκφοβισμό (bullying), καθώς και την πιθανότητα o πάσχοντας να πιέζεται για συνεχή ακαδημαική επιτυχία και να παρουσιάζει έντονα στοιχεία «τελειομανίας» σε έναν κόσμο όπου οι θέσεις εργασίας γίνονται όλο και πιο ανταγωνιστικές.
Παράλληλα, ένας επιπλέον παράγοντας θα μπορούσε να θεωρηθεί σημαντικός είναι ο παράγοντας της συνεχούς επιρροής και αύξησης των κοινωνικών μέσων (social media) στη ζωή των νέων. Το Facebook, για παράδειγμα, ή και άλλα παρόμοια κοινωνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, σε συνδυασμό με τη συνεχόμενη εμμονή αυτών με ηθοποιούς και μοντέλα που έχουν «τέλεια» σώματα, θα μπορούσαν να συνιστούν έναν επιπλέον λόγο. Με την άνοδο των κοινωνικών μέσων μαζικής δικτύωσης οι άνθρωποι βομβαρδίζονται από εικόνες του τι φαίνεται να είναι το ιδανικό ή «τέλειο» σώμα. Το Facebook ενθαρρύνει μια εμμονή με την εικόνα, καθώς τα κορίτσια και τα αγόρια αναρτούν φωτογραφίες τους και τους φίλους τους σε μια μάχη γύρω από το «τέλειο» με τα πιο πολλά likes για παράδειγμα. Πολλές διασημότητες έχουν μιλήσει δημοσίως για τη μάχη τους με τις διατροφικές διαταραχές.
Σε ποιες ηλικίες συναντώνται κατά κύριο λόγο αυτές οι διαταραχές;
Το πρόβλημα είναι πιο διαδεδομένο μεταξύ κοριτσιών που είναι ηλικιακά στη περίοδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τις πιο σύνηθες ηλικίες που ζητάνε βοήθεια για κάποια ΔΠΤ να είναι μεταξύ 14-20 ετών. Η ψυχογενής ανορεξία και η βουλιμία είναι κυρίως πρόβλημα, που αφορά στις γυναίκες καθότι είναι 8-9 φορές συχνότερες σε αυτές από ό,τι στους άνδρες. Τα τελευταία χρόνια όμως, η διαφορά αυτή φαίνεται να μικραίνει. Ενώ στις ΗΠΑ η ψυχογενής ανορεξία αποτελεί την 3η συχνότερη νόσο στις έφηβες. Αντίθετα, η ψυχαναγκαστική υπερφαγία εμφανίζεται περίπου στην ίδια συχνότητα και σε γυναίκες και σε άνδρες σε ένα ποσοστό γύρω στο 5% του πληθυσμού. Σε γενικές γραμμές ένα ποσοστό που αγγίζει το 90% των πασχόντων με ΔΠΤ είναι έφηβες ή νεαρές ενήλικες γυναίκες, γεγονός που οφείλεται κατά πολλούς στο ότι οι γυναίκες επηρεάζονται σε μεγαλύτερο βαθμό από τα πρότυπα που προβάλλει η κοινωνία και τα οποία φαίνεται να ενισχύουν θετικά την επιθυμία να είναι κανείς αδύνατος. Δεν είναι τυχαίο ότι οι δίαιτες είναι πολύ συχνές ανάμεσα σε γυναίκες νεαρής ηλικίας, της Καυκάσιας φυλής και υψηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου, στην ίδια ομάδα δηλαδή που σημειώνεται το υψηλότερο ποσοστό ΔΠΤ.
Σύμφωνα με την εμπειρία σας, υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά που μοιράζονται τα άτομα που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές;
Θα έλεγα πως κάποια από τα κύρια χαρακτηριστικά που μοιράζονται οι πάσχοντες των ΔΠΤ είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η έλλειψη διεκδικητικότητας, το αίσθημα ανεπάρκειας ή έλλειψη ελέγχου στη ζωή και μειωμένη διάθεση, άγχος, μοναξιά, θυμό ή μοναξιά. Ταυτόχρονα, έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχει φορτισμένο οικογενειακό περιβάλλον και τεταμένες διαπροσωπικές σχέσεις. Βέβαια, υπάρχουν και διάφοροι διαπροσωπικοί παράγοντες που συντελούν στην εκδήλωση αυτών των διαταραχών, η δυσκολία έκφρασης των συναισθημάτων, το ιστορικό χλευασμού του ατόμου λόγω του βάρους τους και εάν υπάρχει ιστορικό σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης.
Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να βοηθήσει ένα άτομα στο κοντινό του περιβάλλον με μία τέτοια διαταραχή;
Ο ρόλος του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος πρέπει να είναι υποστηρικτικός και ενθαρρυντικός για την θεραπεία κάποιου που πάσχει από ΔΠΤ. Καθώς όμως η δυναμική της οικογένειας σχετίζεται στενά με την εκδήλωση των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής είναι σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, και η οικογένεια και το γενικότερο φιλικό περιβάλλον να λάβει κάποια πληροφόρηση από κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας σχετικά με το τι ενδείκνυται και τι αντεδείκνυται στον υποστηρικτικό αυρό ρόλο. Πρέπει σε αυτό το σημείο να τονίσουμε πως οι ΔΠΤ δεν αφορούν αυστηρά και μόνο μια δυσλειτουργική συμπεριφορά γύρω από το φαγητό. Το φαγητό είναι απλά το σύμβολο εξωτερίκευσης άλλων πιο σύνθετων θεμάτων και φόβων των πασχόντων, οι οποίοι με την αυστηρή, άκαμπτη στάση και διαστρεβλομένο τρόπο σκέψης που τους διακατέχει, προσπαθούν μέσω του φαγητού να ελέγξουν, κατά κάποιο τρόπο, τους φόβους τους και τα βαθειά, σύνθετα θέματα που βιώνουν. Σε γενικές γραμμές, η όσο πιο άμεση αναζήτηση βοήθειας φέρει καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα. Μέρος της στάσης του πάσχοντα ή του κομτινού του περιβάλλον γύρω από τη σιωπή, δηλαδή να μη μιλάει γι αυτό και να προσπαθεί να το αποκρύψει, είναι και από τα στοιχεία που βοηθούν στη ραγδαία εξέλιξη της.