Μια μέρα σαν τη 10η Απριλίου του 1925, ο F. Scott Fitzgerald κυκλοφόρησε τον «Μεγάλο Γκάτσμπυ», το μυθιστόρημα που έμελλε να γίνει ένα από τα σημαντικότερα του 20ου αιώνα , καθώς και η ουσιαστικότερη, ίσως, κριτική πάνω στην κοινωνική ιστορία της Αμερικής κατά τη διάρκεια των ξέφρενων '20s.
Η πρωτοφανής οικονομική ευημερία της εποχής, η εξέλιξη της jazz μουσικής, η κουλτούρα του flapper αλλά και το ακμάζουν λαθρεμπόριο μαζί με άλλες εγκληματικές δραστηριότητες απεικονίζονται με αξεπέραστο τρόπο στο μυθιστόρημα του Fitzgerald. Ένα μυθιστόρημα που με φόντο τις πολιτισμικές και κοινωνικές εξελίξεις του 1920, αφηγείται την ιστορία του Τζέι Γκάτσμπυ, ενός παθιασμένου άντρα που αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του κυνηγώντας ένα όνειρο που όχι μόνο ήταν, κατά μία έννοια, ψεύτικο αλλά όταν ήρθε σε σύγκρουση με την πραγματικότητα κατέληξε να πάρει τη μορφή τραγωδίας.
Η ιστορία του Γκάτσμπυ είναι λίγο-πολύ γνωστή σε όλους μας πλέον, ακόμα και όσοι δεν έχουν διαβάσει το βιβλίο έχουν σχεδόν σίγουρα δει μία από τις δύο ταινίες που έχουν βασιστεί σε αυτό -διαβάστε το βιβλίο όμως, αλήθεια, τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί μαζί του. Αυτό που δεν ξέρει πολύς κόσμος όμως, είναι οι παράπλευρες ιστορίες που εξελίχθηκαν γύρω από το βιβλίο του Fitzgerald, με πρωταγωνιστή τόσο τον ίδιο το συγγραφέα και το βιβλίο του, όσο και τον κόσμο που επηρέασε. Με αφορμή τα «γενέθλια» του Γκάτσμπυ, λοιπόν, ορίστε 14 από αυτές.
1. Η πρώτη έκδοση του «Γκάτσμπυ» έλαβε ανάμεικτες κριτικές. Παρά το γεγονός πως οι New York Times το υπερασπίστηκαν, ο διάσημος δοκιμιογράφος και κριτικός H.L. Mencken το αποκάλεσε «ένα δοξασμένο ανέκδοτο» και αρκετοί συνάδελφοί του το θεώρησαν έργο «ήσσονος σημασίας» και κατώτερο των προηγούμενων «Όμορφοι και καταραμένοι» και «This Side of Paradise». Η εφημερίδα New York Evening World, μάλιστα, έφτασε στο σημείο να γράψει πως ο Γκάτσμπυ κατέρριψε την ιδέα πως ο Fitzgerald ήταν ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς της γενιάς του.
2. Το βιβλίο ήταν μια εμπορική αποτυχία. Μέχρι τον θάνατό του το 1940, ο Fitzgerald ισχυριζόταν πως είχε βγάλει μόλις $4.000 από το μυθιστόρημα. Ο ίδιος πίστευε πως η αποτυχία του βιβλίου οφειλόταν στο γεγονός πως ήταν μια εποχή όπου κυριαρχούσε το πρότυπο της δυναμικής γυναίκας αναγνώστριας και ο Γκάτσμπυ δεν περιείχε καμία δυναμική γυναίκα πρωταγωνίστρια, ούτε καν κάποια που να είναι έστω και ελάχιστα συμπαθής. Ανησυχούσε πως το έργο του ήταν καταδικασμένο να ξεχαστεί και στο τέλος μετάνιωσε την κυκλοφορία του Γκάτσμπυ. Η νεκρολογία των New York Times για τον Fitzgerald ανέφερε πως το μυθιστόρημα αυτό ήταν το σημάδι πως ο συγγραφέας δεν κατάφερε ποτέ να δείξει πλήρως τις δυνατότητές του.
Ο F. Scott Fitzgerald σε πορτρέτο του 1925.
3. Αν ο Fitzgerald είχε ζήσει άλλα 10 χρόνια, θα είχε γίνει μάρτυρας της ένθερμης υποδοχής που έλαβε το βιβλίο του από το κοινό, στην πορεία. Η έκδοση του «Τελευταίου Μεγιστάνα» του Fitzgerald από τον οίκο Edmund Wilson περιλάμβανε και τον «Μεγάλο Γκάτσμπυ», σε μια προσπάθεια των εκδοτών να κάνουν τον κόσμο να αναθεωρήσει για το μυθιστόρημα, ενώ το βιβλίο έγινε γρήγορα κλασικό ανάμεσα στους σημαντικούς συγγραφικούς κύκλους της εποχής, οι οποίοι ένιωθαν πως οι κριτικοί είχαν παρεξηγήσει το βιβλίο.
4. Ο Γκάτσμπυ απέκτησε τεράστια δημοτικότητα κατά την περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου η κρίσιμη επικρατούσα τάση ήρθε και αγκάλιασε το έργο του Fitzgerald. Οι Εκδόσεις των Ένοπλων Υπηρεσιών κυκλοφόρησαν 150.000 αντίτυπα στα στρατεύματα -100.000 περισσότερα δηλαδή από όσα είχαν πωληθεί όσο ζούσε ο Fitzgerald.
5. Κατά τη χρονική περίοδο του '50 και του '60 το βιβλίο έγινε βασικό ανάγνωσμα στο αγγλικό πρόγραμμα σπουδών για τις τάξεις του γυμνασίου και συνέχισε να έχει μεγάλη εμπορική επιτυχία. Μέχρι το 1960, ο Γκάτσμπυ πουλούσε σταθερά 50.000 αντίτυπα ετησίως και μέχρι σήμερα έχει πουλήσει περισσότερα από 25 εκατομμύρια παγκοσμίως. Σύμφωνα με την Scribner, την επίσημη εκδοτική του βιβλίου, είναι το πιο δημοφιλές μυθιστόρημα που έχουν εκδώσει ποτέ.
Ο F. Scott Fitzgerald με τη γυναίκα του Zelda και την κόρη τους Frances μπροστά από το χριστουγεννιάτικο δέντρο τους στο σπίτι τους στο Παρίσι.
6. Αν και αρκετοί αφοσιωμένοι αναγνώστες θα το έχουν καταλάβει, η Daisy Buchanan του βιβλίου λειτούργησε ως «καθρέφτης» για την γυναίκα του Fitzgerald, Zelda. Την πρώτη φορά που ο συγγραφέας της έκανε πρόταση γάμου, εκείνη αρνήθηκε επειδή ήταν πολύ φτωχός για αυτήν -βλέπετε την ομοιότητα με τη Daisy; Βέβαια αυτό το σενάριο είναι κάπως περίεργο μιας και πολλοί πιστεύουν πως ο «καθρέφτης» του Fitzgerald στο βιβλίο δεν ήταν ο Γκάτσμπυ αλλά ο ξάδερφος της Daisy, Nick Carraway, ο οποίος, κατά πολλούς, είναι gay.
7. Ο ίδιος ο χαρακτήρας του Γκάτσμπυ έχει γίνει αφορμή για πολλές αναλύσεις όλα αυτά τα χρόνια, καθώς παρά τα λεγόμενα του Fitzgerald ότι ο Γκάτσμπυ ήταν Εβραίος, πολύ πιστεύουν πως ο Τζέι Γκάσμπι ήταν μαύρος.
8. Πριν καταλήξει στον τελικό τίτλο με τον οποίο πέρασε στην αιωνιότητα, ο Fitzgerald σκεφτόταν διάφορα ονόματα για το βιβλίο του. Μερικά από αυτά ήταν τα ακόλουθα:
- Among Ash-Heaps and Millionaires
- On the Road to West Egg
- Trimalchio in West Egg
- Gold-Hatted Gatsby
- The High-Bouncing Lover
- Under the Red
- White and Blue
9. Ο Francis Cugat σχεδίασε το, κλασικό πλέον, εξώφυλλο του μυθιστορήματος και ο F. Scott Fitzgerald έμεινε τόσο εντυπωσιασμένος από αυτό, όπως και το κοινό, που αποφάσισε να ξαναγράψει το μυθιστόρημα ώστε να δώσε περισσότερη έμφαση στο σύμβολο των ματιών. Ευτυχώς το εξώφυλλο παραδόθηκε πριν την ολοκλήρωση του βιβλίου, οπότε ο Fitzgerald είχε τον κατάλληλο χώρο και χρόνο για να ενσωματώσει το μοτίβο στην ιστορία του.
10. Ο Truman Capote είχε εκδηλώσει έντονο ενδιαφέρον να μεταφέρει το μυθιστόρημα στον κινηματογράφο, μια μεταφορά που δεν έγινε ποτέ. Αρχικά ο Capote ήθελε να δώσει έμφαση στην καταπιεσμένη ομοφυλοφιλική σεξουαλικότητα του Nick Carraway, κάτι που εκείνη την εποχή θα σόκαρε όποιον δεν είχε διαβάσει το βιβλίο -τόσο του Fitzgerald όσο και αυτά του Capote. Επίσης, ο Capote ήθελε να κάνει την Daisy «μια εκδικητική λεσβία». Όταν οι παραγωγοί διάβασαν αυτή την εκδοχή της ιστορίας την μίσησαν αμέσως (γιατί, άραγε) και απέλυσαν τον Capote, προσλαμβάνοντας στη θέση του τον Francis Ford Coppola ο οποίος ξανάγραψε το σενάριο μέσα σε τρεις εβδομάδες. Αυτό ήταν και το τελικό σενάριο που χρησιμοποιήθηκε για την ταινία του 1974.
11. Κατά την επιλογή ηθοποιών για την ταινία του 1974, το studio ήθελε για τον ρόλο του Γκάτσμπυ είτε τον Marlon Brando είτε τον Warren Beatty. Ο Brando όμως ζητούσε πολλά λεφτά και ο Beatty ήθελε να αναλάβει τη σκηνοθεσία. Η Ali MacGraw, γυναίκα του παραγωγού της ταινίας Robert Evans και πρωταγωνίστρια του «Love Story», επιλέχθηκε για τον ρόλο της Daisy, αν και ο Jack Nicholson άσκησε ισχυρή πίεση για να μην την προσλάβουν. Αργότερα, ο Evans απέλυσε την MacGraw αφού αυτή τον είχε εγκαταλείψει για τον Steve McQueen, τον οποίο και ερωτεύτηκε όσο γυρνούσαν μαζί το «The Getaway». Η ειρωνεία είναι πως η MacGraw έπαιξε στο «The Getaway» μόνο και μόνο επειδή αργούσε να ολοκληρωθεί το σενάριο του Γκάτσμπυ (εξαιτίας του Capote). Μετά την αποχώρησή της, για τον ρόλο της Daisy πέρασαν από casting οι Julie Christie, Faye Dunaway, Katharine Ross, Candice Bergen, Cybil Shepherd, Natalie Wood και άλλες, μέχρι που τη θέση κέρδισε η Mia Farrow -η οποία ήταν και σε προχωρημένη εγκυμοσύνη κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων.
12. Η ερμηνεία του Robert Redford ως Γκάτσμπυ δεν έλαβε και τις καλύτερες κριτικές, καθώς θεωρήθηκε άψυχη και επίπεδη. Και υπήρχε όντως λόγος για αυτό. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, ο Redford είχε παθιαστεί τόσο πολύ με όλα όσα συνέβαιναν τότε γύρω από το σκάνδαλο του Watergate που δεν έδινε ιδιαίτερη σημασία σε ό,τι άλλο συνέβαινε γύρω του -μεταξύ αυτών και η ταινία. Λέγεται μάλιστα πως περνούσε τον περισσότερο χρόνο των γυρισμάτων κλεισμένος στο τροχόσπιτό του, βλέποντας τις ειδήσεις στην τηλεόραση ή διαβάζοντας σχετικά με το σκάνδαλο.
13. Όταν ο Baz Luhrmann άρχισε να σχεδιάζει τον πρόσφατο Γκάτσμπυ με τον Leonardo DiCaprio, ήθελε αρχικά την Rebecca Hall για τον ρόλο της Daisy. Αφού την έβαλε να διαβάσει ένα κομμάτι, όμως, άλλαξε γνώμη και στράφηκε στην αφρόκρεμα του Hollywood: Keira Knightley, Scarlett Johansson, μέχρι και η Blake Lively (δηλαδή, για όνομα του Θεού Baz, σοβαρέψου) ήταν υποψήφιες για τη θέση, μέχρι που ο Luhrmann πόνταρε στην νέα και ανερχόμενη, τότε, Carey Mulligan, η οποία δεν είχε διαβάσει καν το βιβλίο πριν πάρει μέρος στην ταινία.
14. Όταν ο Baz Luhrmann διάβασε το βιβλίο του Fitzgerald ως παιδί, ο πατέρας του είχε το βενζινάδικο της περιοχής που έμεναν, ακριβώς όπως και ο Wilson στο μυθιστόρημα. Το 2004 συνέλαβε τη δική του προσαρμογή του βιβλίου για την μεγάλη οθόνη, όσο άκουγε την ηχογραφημένη ανάγνωση του Γκάτσμπυ κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του με τρένο στη Σιβηρία. Η πρώτη και μοναδική του επιλογή για τον πρωταγωνιστικό ρόλο ήταν ο Leonardo DiCaprio.