Δέκα με δεκαπέντε χρόνια πριν – και ίσως και παραπάνω- όταν μιλούσε κανείς για Πληροφορική, ήταν κοινώς αποδεκτό ότι επρόκειτο για την «επιστήμη του μέλλοντος», πάνω στην οποία θα «πατάει» μεγάλο τμήμα – για την ακρίβεια, το μεγαλύτερο- της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας του 21ου αιώνα. Έκτοτε, «πολύ νερό έχει κυλήσει στο αυλάκι», και οι υπολογιστές βρίσκονται παντού, τόσο υπό τη μορφή desktop και laptop συστημάτων όσο και φορητών συσκευών (tablets, smartphones κ.α.) που κουβαλούν μαζί τους οι περισσότεροι επί καθημερινής βάσης.
Κάποιοι θα μπορούσαν να πουν ότι η διείσδυση της ψηφιακής τεχνολογίας στην καθημερινή ζωή καθιστά περιττή την ανάγκη διδασκαλίας του μαθήματος της Πληροφορικής στο σύγχρονο σχολείο, και ειδικά στις μικρότερες τάξεις, καθώς οι σημερινοί μαθητές έρχονται de facto σε επαφή μαζί της και εκτός των σχολικών χώρων. Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα αποτελούσε υπεραπλούστευση και μάλιστα σε αφοριστικό επίπεδο, καθώς, πέραν της εξοικείωσης, είναι εύκολα κατανοητό ότι είναι υποχρέωση ενός εκπαιδευτικού συστήματος να θέτει τις βάσεις όχι απλά για τους χρήστες, αλλά και για τους μελλοντικούς «πληροφορικάριους»- τους επαγγελματίες του χώρου.
Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση
Η διδασκαλία της Πληροφορικής στην Ελλάδα πλέον ξεκινά από το Δημοτικό. Όπως εξηγεί ο Γιάννης Τσοπόκης, καθηγητής Πληροφορικής στο 8ο Δημοτικό Σχολείο Αγίου Δημητρίου, στα κλασικά ολοήμερα το μάθημα της Πληροφορικής γίνετια δύο φορές την εβδομάδα, χωρίς ωστόσο το μάθημα να είναι «κανονικό», καθώς δεν πρόκειται για ολόκληρο τμήμα (το μάθημα λαμβάνει χώρα από τις 14.00 και μετά). Στην περίπτωση των ΕΑΕΠ τα δεδομένα αλλάζουν, καθώς υπάρχει η Πληροφορική σε όλες τις τάξεις- με μία ώρα εβδομαδιαίως στην Α' και τη Β' και δύο στις υπόλοιπες. Εκεί το μάθημα, όπως αναφέρει, γίνεται κανονικά, με ολόκληρο το τμήμα- ωστόσο επισημαίνει ότι υπάρχουν κάποια προβλήματα, όπως η έλλειψη συγκεκριμένης ύλης. «Ενδεχομένως να μην χρειάζεται βιβλίο, αλλά δεν υπάρχει καν μπούσουλας, αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών ολοκληρωμένο που να λέει τι πρέπει να κάνεις, ποια πράγματα πρέπει να κάνεις σε κάθε τάξη, να έχει κάποια πράγματα να σε καθοδηγεί. Υπάρχει ένα πρόγραμμα σπουδών που αφορά 6 τάξεις και είναι ολιγοσέλιδο. Είναι τελείως αφηρημένο και πολύ γενικό. Αυτό είναι το βασικότερο πρόβλημα» σημειώνει ο κ. Τσοπόκης. Αυτό, όπως συνεχίζει, σημαίνει πως ο καθένας κάνει το μάθημα όπως νομίζει, προσαρμόζοντάς το όπως καταλαβαίνει και το θεωρεί καλύτερο. «Είναι πολύ αφηρημένο,, και αυτό το δυσκολεύει πάρα πολύ. Όταν έχω έξι διαφορετικά τμήματα και πρέπει να προετοιμάσω το μάθημα, και δεν έχω να ακολουθήσω κάτι, είνια δύσκολο να προβλέψω όλα όσα πρέπει να γίνουν. Έπρεπε να υπάρχει κάτι πιο συγκεκριμένο» εκτιμά.
Από πλευράς του, ο Παναγιώτης Αγγελόπουλος, προϊστάμενος στο τμήμα Α' της Διεύθυνσης Σπουδών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και πρώην προϊστάμενος του γραφείου της Κοινωνίας της Πληροφορίας του υπουργείου Παιδείας, υπογραμμίζει ότι ο γενικός χαρακτήρας έχει συγκεκριμένο λόγο ύπαρξης, καθώς η διδασκαλία της πληροφορικής στο δημοτικό αφορά σε ικανότητες και δεξιότητες που πρέπει να αναπτύξουν οι μαθητές και όχι στη γνώση συγκεκριμένων πακέτων (επεξεργαστής κειμένου, λογιστικά φύλλα κλπ) όπως στην περίπτωση της Δευτεροθάμιας εκπαίδευσης. «Η αλήθεια είναι ότι στο Δημοτικό δεν υπάρχει κάποιο βιβλίο ή κάτι τέτοιο, αλλά γενικές οδηγίες. Απλά θεωρώ κι εγώ σαν πληροφορικός ότι δεν έχει νόημα στο Δημοτικό να διδάσκεται συγκεκριμένο αντικείμενο. Τα παιδιά θα πρέπει να αναπτύξουν δεξιότητες, να μάθουν τι είναι η Πληροφορική, πέρα από το Facebook κτλ».
Όσον αφορά στα μέσα που υπάρχουν, ο κ. Αγγελόπουλος επισημαίνει ότι πολλά σχολεία διαθέτουν εργαστήρια πληροφορικής συνδεδεμένα σε τοπικό δίκτυο με πρόσβαση στο Ιντερνετ μέσω του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου. Ταυτόχρονα μέσω προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων από το ΕΣΠΑ γίνεται μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού των ψηφιακών τεχνολογιών. 764 σχολεία ΕΑΕΠ ήδη έχουν εξοπλιστεί με ένα κινητό εργαστήριο πληροφορικής (1 τροχήλατο ερμάριο με 10 laptop), wifi για ασύρματη σύνδεση στο δίκτυο του σχολείου και δομημένη καλωδίωση σε όλες τις αίθουσες διδασκαλίας. «Επίσης αυτή τη στιγμή υλοποιείται εξοπλιστικό πρόγραμμα που αφορά επίσης ένα τροχήλατο εργαστήριο σε περισσότερα από 200 σχολεία ΕΑΕΠ και 1 laptop, δομημένη καλωδίωση και δικτυακό εξοπλισμό σε όλα τα μονοθέσια, διθέσια και τριθέσια δημοτικά σχολεία της χώρας. Επιπλέον βρίσκεται σε διαγωνιστική διαδικασία ένα πρόγραμμα ΕΣΠΑ που όσον αφορά τη δημοτική εκπαίδευση θα εξοπλίσει όλες τις αίθουσες της ΣΤ δημοτικού με 1 Διαδραστικό Σύστημα Διδασκαλίας (Διαδραστικός Πίνακας, Βιντεοπροβολέας, laptop)» συμπληρώνει. Ακόμη, όλα τα δημοτικά έχουν σύνδεση στο Ιντερνετ μέσω του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου όπου εκπαιδευτικοί και μαθητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες του (ενδεικτικά, mail, web sites τηλεδιασκέψεις κλπ), ενώ όσον αφορά στο περιεχόμενο, είναι διαρκής η ανάπτυξη του ψηφιακού σχολείου και συνεχίζεται η δράση από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα ΕΣΠΑ της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στις νέες τεχνολογίες και έργα που αφορούν στη διοίκηση της εκπαίδευσης μέσω πληροφοριακών συστημάτων (π.χ. Myschool).
Το πέρασμα στη Δευτεροβάθμια: Η Πληροφορική στο Γυμνάσιο
Περνώντας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, τα πράγματα όσον αφορά στην Πληροφορική αρχίζουν να διαφοροποιούνται, καθώς σκοπός είναι – όπως αναφέρεται στο βιβλίο της Α' Γυμνασίου- μέσα από το μάθημα της Πληροφορικής ο μαθητής να γνωρίσει τον υπολογιστή ως μια συσκευή – εργαλείο, που τη χρησιμοποιεί αρκετά συχνά στην καθημερινή ζωή. Τα αντικείμενα είναι η γνωριμία με τον υπολογιστή, το λογισμικό του υπολογιστή, η χρήση εργαλείων έκφρασης και δημιουργίας, η γνωριμία με το Ίντερνετ και τις υπηρεσίες του και ο υπολογιστής στην καθημερινή ζωή. Αντίστοιχα, στη Β' Γυμνασίου σκοπός είναι η γνωριμία με τον υπολογιστή ως ενιαίο σύστημα, η επικοινωνία μαζί του, η χρήση εργαλείων έκφρασης, επικοινωνίας, ανακάλυψης και δημιουργίας και ο υπολογιστής στο επάγγελμα. Ο μαθητής διδάσκεται τις βασικές αρχές λειτουργίας του υπολογιστή, και στη συνέχεια περνά στην πρώτη γνωριμία με τον προγραμματισμό, στην Γ' Γυμνασίου, μαθαίνοντας τα βασικά στάδια επίλυσης προβλήματος με τη χρήση υπολογιστή, τη δημιουργία και εκτέλεση προγράμματος, τη δημιουργία πολυμεσικών εφαρμογών, την επίδραση στην επιστήμη, την τέχνη, τον πολιτισμό κλπ.
Αναλυτικότερη εικόνα σχετικά με τη διδασκαλία της Πληροφορικής στο Γυμνάσιο παρέχει η Ελεωνόρα Λαυρεντιάδου, καθηγήτρια στο 8ο Γυμνάσιο Καλαμαριάς. Όπως επισημαίνει, το μάθημα της Πληροφορικής διδάσκεται και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου, για μία ώρα την εβδομάδα.
«Οι μαθητές στην Α' Γυμνασίου διδάσκονται βασικές έννοιες της Πληροφορικής: δεδομένα, επεξεργασία πληροφορίας, πληροφορία, Πληροφορική, Υλικό του Η/Υ, Ιστορία της Πληροφορικής,Εργονομία. Λογισμικό Η/Υ: Λογισμικό, Γραφικό Περιβάλλον (Windows), Προστασία Λογισμικού-Ιοί. Χρήση εργαλείων έκφρασης και δημιουργίας: Ζωγραφική, Επεξεργασία Κειμένου Γνωριμία με το Διαδίκτυο και τις υπηρεσίες του, ο Η/Υ στην καθημερινή μας ζωή. Στην Επεξεργασία Κειμένου, εγώ δείχνω το MS-Word και κάνουμε διάφορες διαθεματικές εργασίες, με τα μαθήματα της Γεωγραφίας, Τεχνολογίας, κ.ά».
Οι μαθητές στην Β' Γυμνασίου διδάσκονται: Το Εσωτερικό του Η/Υ, Ψηφιακός κόσμος (Bit, Byte, αναπαράσταση της πληροφορίας). Πολυμέσα, Δίκτυα Η/Υ, Αρχεία-Φάκελοι, Χρήση εργαλείων έκφρασης, επικοινωνίας, ανακάλυψης και δημιουργίας: Υπηρεσίες Αναζήτησης στον Παγκόσμιο ιστό, Επεξεργασία Δεδομένων και Υπολογιστικά Φύλλα, Γραφήματα και Παρουσιάσεις, Νέες Τεχνολογίες και επάγγελμα. «Στα Υπολογιστικά Φύλλα, εγώ διδάσκω τα βασικά από το MS-Excel, και στις παρουσιάσεις το Power Point. Κάνουμε διάφορες εργασίες που αφορούν το Μηχανισμό των Αντικυθήρων, Ασφάλεια στο Διαδίκτυο, Σχολικός Εκφοβισμός, Θέματα από τη Γεωγραφία τους, κ.ά».
Οι μαθητές στη Γ' Γυμνασίου διδάσκονται: Εισαγωγή στην έννοια Αλγορίθμου και στον Προγραμματισμό, Ο Προγραμματισμός στην Πράξη, Χρήση εργαλείων έκφρασης, επικοινωνίας, ανακάλυψης και δημιουργίας: Μεγάλες δραστηριότητες, Ο Υπολογιστής στην κοινωνία στον Πολιτισμό.«Τον προγραμματισμό πρέπει να τον διδάξουμε στους υπολογιστές με λογισμικό-περιβάλλον Logo Like κι εγώ διδάσκω με τη χρήση του Microworlds Pro. Άλλοι καθηγητές διδάσκουν τo Scratch» σημειώνει.
Η Α' και η Β' τάξη δε δίνουν εξετάσεις τον Ιούνιο. Από τους τρεις βαθμούς των τριών τριμήνων βγαίνει ένας μέσος όρος που συμψηφίζεται με το μέσο όρο στο μάθημα της Τεχνολογίας και βγαίνει ένας τελικός μέσος όρος στον κλάδο Πληροφορική-Τεχνολογία. Και τα δύο μαθήματα ανήκουν στη Β' ομάδα μαθημάτων. Η Γ' τάξη δίνει κανονικά εξετάσεις τον Ιούνιο και το μάθημα της Πληροφορικής ανήκει στην Α' ομάδα μαθημάτων.
Ένα μεγάλο ζήτημα όσον αφορά στο μάθημα της Πληροφορικής, είναι, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η στάση των μαθητών. «Νομίζω πως μεγάλο ρόλο παίζει η στάση του καθηγητή. Όταν είναι ο καθηγητής έτοιμος και κάνει καλό μάθημα, γίνονται και οι ίδιοι σοβαροί. Γενικά, οι μαθητές έχουν συνδυάσει την Πληροφορική με παιχνίδι και έχουν θετική διάθεση στο να μαθαίνουν καινούριες εφαρμογές, να κάνουν εργασίες-project με παρουσιάσεις, καθώς τους φαίνεται κάτι ξεκούραστο. Φυσικά, οι περισσότεροι δε δουλεύουν στο σπίτι τους. Μόνο οι καλοί μαθητές έρχονται προετοιμασμένοι. Οι περισσότεροι αντιγράφουν στα τυφλά πληροφορίες από το Διαδίκτυο. Φαίνονται τόσο κουρασμένοι όταν έρχονται για Πληροφορική! Πάντως, μπροστά στον υπολογιστή ξυπνάνε όλοι. Και συχνά συμβαίνει, μαθητές που στα περισσότερα μαθήματα υστερούν, στους υπολογιστές να είναι πολύ γρήγοροι. Φυσικά, όταν ζορίσουν τα πράγματα και ξεφύγουμε προς Μαθηματικά, επαναστατούν! Στη διάρκεια της χρονιάς, γίνεται μία δράση που ονομάζεται “Η Ώρα Κώδικα”. Στη διάρκεια της διδακτικής ώρας μπορούμε να ασχοληθούμε με όλες τις τάξεις με τον προγραμματισμό. Μέσα στα site βρίσκουμε διάφορα εκπαιδευτικά παιχνιδάκια μεταφρασμένα στα ελληνικά, κάποιες unplugged δραστηριότητες, κ.ά. που ελκύουν τα παιδιά» αναφέρει η κ. Λαυρεντιάδου.
Σε παρόμοιο πλαίσιο κινείται και η άποψη της Δέσποινας Γκανίδου (9ο Γυμνάσιο Καλαμαριάς). «Τα παιδιά δεν το αντιμετωπίζουν σαν μάθημα. Μπαίνοντας μέσα στην τάξη μου λένε να μην κάνουμε μάθημα, να παίξουμε. Λέω δεν είναι ούτε το μεγάλο διάλειμμα, αλλά ούτε και βρισκόμαστε στο Ίντερνετ καφέ του σχολείου. Δεν θέλουν να κάνουν μάθημα, θέλουν να παίξουν, να μπουν στο Facebook, στο email τους κλπ».
Τι θα μπορούσε να αλλάξει στο πρόγραμμα σπουδών για να βελτιωθούν τα πράγματα; «Σχετικά με το πρόγραμμα σπουδών, πράγματι είναι κάπως γενικό. Ίσως όμως έτσι δίνεται η ευχέρεια στους καθηγητές να διαλέξουν το λογισμικό που κρίνουν ότι θα βοηθήσει στην εκπαιδευτική διαδικασία, είτε γιατί το ξέρουν οι ίδιοι καλά, είτε γιατί ταιριάζει στην ηλικία των μαθητών τους, στις πρότερες γνώσεις τους, που ποικίλλουν από περιοχή σε περιοχή, κλπ. Γνωρίζω πως γίνονται προτάσεις από τους Συμβούλους Πληροφορικής για διορθώσεις» αναφέρει η κα Λαυρεντιάδου, προσθέτοντας ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα θεωρεί ότι είναι η μικρή διάρκεια του μαθήματος. «Μέχρι να ξεκινήσουμε, τελειώνει η ώρα και πρέπει να συνεχίσουμε μετά από μία εβδομάδα (στην καλύτερη περίπτωση, εάν δε χαθεί το μάθημα).Επίσης, πολλά εργαστήρια σχολείων, που ονομάζονται Σ.Ε.Π.Ε.Η.Υ. έχουν Η/Υ που είναι αγορασμένοι πριν 15 χρόνια, όπως και το δικό μας».
Από πλευράς της, η κ. Γκανίδου υπογραμμίζει ότι είναι στην κρίση του καθηγητή να κάνει το μάθημα επίκαιρο ή όχι- δηλαδή αν κάποιος μπορεί να ακολουθεί πιστά το βιβλίο ή βάλει και άλλα αντικείμενα, σχετικά με το Ίντερνετ για παράδειγμα, όπως blogs και σχετικές εργασίες. «Γενικά είναι πολύ ελεύθερο μάθημα, οπότε ο καθένας μπορεί να το διαμορφώσει όπως νομίζει. Υπάρχει βέβαια η ύλη που προτείνει το υπουργείο, ωστόσο ποτέ δεν μας είπαν να ακολουθήσουμε πιστά την ύλη. Εξάλλου, οι πολύ θεωρητικές ενότητες δεν αρέσουν στα παιδιά»- τα οποία, όπως συμπληρώνει, όσο περνάνε οι χρονιές, έρχονται όλο και πιο εξοικειωμένα. «Δεν υπάρχει ενιαίο πρόγραμμα με το Δημοτικό και επαναλαμβάνουμε πολλά πράγματα που έχουν κάνει στο Δημοτικό, στα ολοήμερα και τα πιλοτικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει η δυνατότητα να εμβαθύνεις παραπάνω σε δεξιότητες. Στο Δημοτικό δεν έχουν θεωρητικό υπόβαθρο, απλά μαθαίνουν να χειρίζονται προγράμματα».
Κατά την άποψή της, μία ώρα την εβδομάδα είναι λίγη. «Θα έπρεπε να είναι δίωρο και μάλιστα αν είναι δυνατόν συνεχόμενο δίωρο για να προλαβαίνουμε ένα αντικείμενο να το εξετάζουμε πιο διεξοδικά. Επίσης θα μπορούσε το βιβλίο να εκσυγχρονιστεί. Το βιβλίο έχει τουλάχιστον 7-8 χρόνια και οι εξελίξεις τρέχουν. Δεν υπάρχει μέριμνα. Απλά υπάρχει ένας ιστότοπος, όπου έχει διάφορες εφαρμογές για όλα τα μαθήματα και κάποιες είνια για Πληροφορική». Επίσης, τίθεται και το θέμα των διδασκομένων γλωσσών προγραμματισμού. Αναφερόμενη στη Logo, η κ. Γκανίδου δηλώνει ότι δεν μπορεί να φανταστεί σε τι θα τη χρησιμοποιήσει κάποιος. «Η προσωπική μου άποψη είναι ότι πρέπει να φύγει ο προγραμματισμός για τη γυμνάσιο. Βλέπω ότι τα παιδιά μετά από ένα μήνα ενάμισι βαριούνται. Σαφώς και έχει να κάνει με το ότι είναι παλιές οι γλώσσες. Η Logo έχει μια χελώνα που πρέπει να κινηθεί. Σαφώς και είναι εύκολη στην κατανόηση αλλά δεν δίνει και πολλές δυνατότητες. Και πέρα από αυτό, είναι και ο χρόνος της Γ΄ Γυμνασίου (μισή χρονιά Logo, μισή το project). Όταν φτάσουμε στην επιλογή για πιο σύνθετες εφαρμογές έχει τελειώσει ο χρόνος, πρέπει να πάμε στο project. Τα παιδιά βαριούνται, στο τέλος δεν βλέπουν κάτι συναρπαστικό που να μπορεί να τους δώσει πολλές δυνατότητες».
Λύκειο: Με τις Πανελλαδικές προ των πυλών
Φτάνοντας στο Λύκειο, με τις Πανελλαδικές και την επιλογή σχολής να πλησιάζει, η Πληροφορική συναντάται στην Α' ΓΕΛ ως μάθημα επιλογής (Εφαρμογές Πληροφορικής). Ως επιλογής συναντάται και στη Β' ΓΕΛ, με το μάθημα «Εφαρμογές Πληροφορικής Υπολογιστών», μάθημα που «στοχεύει στο να βοηθήσει τους νέους και τις νέες του Λυκείου να ενισχύσουν τις γνώσεις τους στην Πληροφορική και να διευκολύνει την ενεργητική στάση τους στη χρήση και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών ως εργαλείων μάθησης και σκέψης». Στην Γ' ΓΕΛ υπάρχει η «Ανάπτυξη Εφαρμογών σε Προγραμματιστικό Περιβάλλον» (Κατεύθυνσης), καθώς και τα μαθήματα επιλογής «Τεχνολογία Υπολογιστικών Συστημάτων και Λειτουργικά Συστήματα» και «Πολυμέσα- Δίκτυα». Αντίστοιχα, για τα ΕΠΑΛ υπάρχουν οι «Αρχές Ηλεκτρονικής και Ηλεκτρολογίας» στην Α' ΕΠΑΛ, και στη Β' ΕΠΑΛ – μεταξύ άλλων- τα εξής: «Βασικά Θέματα Πληροφορικής», «Υλικό και Δίκτυα Υπολογιστών», «Σχεδίαση και Διαχείριση Ιστοτόπων», «Λειτουργικά Συστήματα και Ασφάλεια Πληροφοριακών Συστημάτων», «Εγκατάσταση- συντήρηση Υπολογιστικών Συστημάτων», «Αρχές Προγραμματισμού Υπολογιστών», «Ανάπτυξη Εφαρμογών Πολυμέσων», «Βάσεις δεδομένων με εφαρμογές στο Διαδίκτυο». Στη Γ' ΕΠΑΛ τα μαθήματα έχουν ως εξής: «Βάσεις Δεδομένων», «Δομημένος Προγραμματισμός», «Δίκτυα Υπολογιστών ΙΙ», «Εφαρμογές Πολυμέσων», «Εφαρμογές Η/Υ- Σχεδιασμός», «Εφαρμογές Προγραμματισμού για Ηλεκτρονικούς», «Λειτουργικά Συστήματα ΙΙ», «Στοιχεία Προγραμματισμού σε Γραφικό Περιβάλλον», «Συλλογή Μεταφορά και Έλεγχος Δεδομένων», «Συστήματα Ψηφιακών Ηλεκτρονικών», «Τεχνολογία Δικτύων Επικοινωνιών», «Τεχνολογία Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών».
Το άνωθεν «μπαράζ» τίτλων μαθημάτων και αντικειμένων δημιουργεί σαφώς μια εικόνα, αν μη τι άλλο, επάρκειας αντικειμένου για τους μαθητές που ετοιμάζονται να εισέλθουν στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Ωστόσο, όπως εξηγεί ο Δημήτρης Κυριακός, πρόεδρος Δ.Σ. της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι.
«Σχετικά με Γλώσσες Προγραμματισμού στο σχολείο διδάσκονται ελάχιστα πράγματα. Συγκεκριμένα στις βαθμίδες από Δημοτικό έως και Γυμνάσιο διδάσκεται ένα περιβάλλον Logo (MicroWorlds Pro) και ίσως το περιβάλλον Scratch του MIT αν θέλει ο εκπαιδευτικός. Στο Γενικό Λύκειο, υπάρχουν ελάχιστες ώρες Πληροφορικής στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα αν και ο εκπαιδευτικός έχει την ελευθερία να επιλέξει πώς θα διδάξει προγραμματισμό. Ειδικά στην Γ’ ΓΕΛ, όσοι μαθητές (μέχρι και φέτος) επέλεγαν τον Κύκλο ΙΙ της Τεχνολογικής Κατεύθυνσης, διδασκόταν μια γλώσσα με όνομα “ΓΛΩΣΣΑ” που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες του μαθήματος “Ανάπτυξη Εφαρμογών σε Προγραμματιστικό Περιβάλλον (πανελλαδικών εξεταζόμενο στη συγκεκριμένη κατεύθυνση). Στην Τεχνική Εκπαίδευση (ΕΠΑΛ), διδάσκονται Turbo Pascal (παρωχημένη), Visual Basic και στοιχεία Javascript/VBScript στα πλαίσια των μαθημάτων “Δομημένος Προγραμματισμός” (Πανελλαδικώς Εξεταζόμενο), “Στοιχεία Προγραμματισμού σε Γραφικό Περιβάλλον” και “Προγραμματιστικά Εργαλεία για το Διαδίκτυο” (στο τελευταίο διδάσκεται κυρίως HTML). Από την φετινή σχολ. χρονιά άλλαξε το βιβλίο στο μάθημα “Εφαρμογές Πληροφορικής” της Α’ ΓΕΛ και Α’ ΕΠΑΛ και δόθηκε η δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να διδάξουν προγραμματισμό σε Android με τη χρήση του περιβάλλοντος App Inventor».
Ωστόσο, προσθέτει ο κ. Κυριακός, το κυρίαρχο ζήτημα όσον αφορά την παρεχόμενη Πληροφορική Παιδεία δεν είναι η διδασκαλία πολλών γλωσσών προγραμματισμού αλλά «η επιλογή της κατάλληλης κάθε φορά γλώσσας προκειμένου να καλυφθούν ζητήματα που αφορούν την αλγοριθμική προσέγγιση στην επίλυση προβλημάτων, τη άρτια σχεδίαση και την ανάπτυξη προγραμμάτων καθώς και την υποστήριξη διαθεματικών μαθησιακών προστεγγίσεων που εστιάζουν στη δημιουργικότητα.Οφείλουμε, επίσης να τονίσουμε ότι η Πληροφορική και, συνακόλουθα, η Πληροφορική Παιδεία δεν αφορά μόνο τον προγραμματισμό (software) και το λογισμικό. Αφορά εξίσου και το υλισμικό (hardware) στις ποικίλες εκφάνσεις που συνδέονται, μεταξύ άλλων, με την ρομποτική, τους αυτοματισμούς και αυτό που έχει επικρατεί να ονομάζεται “Διαδίκτυο των Αντικειμένων” (Internet of Things). Όσον αφορά αυτή την διάστασή της, η παρεχόμενη Πληροφορική Παιδεία είναι ελλιπής έως ανύπαρκτη». Επίσης, επιπρόσθετα, ο κ. Κυριακός τονίζει και το ζήτημα των αλλαγών που φέρνει στο θέμα της εισαγωγής στις σχολές Πληροφορικής η κυβέρνηση.
Σε παρεμφερές πλαίσιο κινείται και η άποψη υπεύθυνου τομέα πληροφορικής Δ.Ε. ο οποίος δεν θέλησε να κατονομαστεί: όπως αναφέρει ο εν λόγω τομεάρχης, για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα το περιεχόμενο και οι τίτλοι των μαθημάτων του τομέα Πληροφορικής και ιδιαίτερα στα Επαγγελματικά Λύκεια της Ελλάδας, ήταν μη επικαιροποιημένα και αρκετές φορές παρουσίαζαν ανακολουθία με την σύγχρονη επιστήμη και την αγορά του τομέα Πληροφορικής. «Επί παραδείγματι , για ένα τόσο βασικό μάθημα όπως είναι τα Δίκτυα Η/Υ, το σχολικό βιβλίο (αρχικά στα ΤΕΕ δεν είχε γραφεί το Βιβλίο Μαθητή αλλά είχε διανεμηθεί στους μαθητές το βοήθημα, γιαυτό και όταν τα ΤΕΕ μετατράπηκαν σε ΕΠΑΛ αντί να γραφεί βιβλίο Δικτύων Η/Υ για τον τομέα Πληροφορικής μοίρασαν στους μαθητές βιβλίο άλλου τομέα!».
Όπως σημειώνει ο τομεάρχης, το μόνο οργανωμένο και τεκμηριωμένο επί λειτουργίας των ΤΕΕ (πριν τα ΕΠΑΛ), ήταν το προφίλ αποφοίτου του μαθητή του τομέα Πληροφορικής, όπου περιγράφονταν ο προδιαγραφές που θα πρέπει να έχει ένας απόφοιτος μαθητής ώστε να είναι σαφείς οι στόχοι και το περιεχόμενο σπουδών καθώς επίσης κα το ποια επαγγελματικά δικαιώματα ένας απόφοιτος του ΤΕΕ θα αξιώνει στην ελληνική και ευρωπαϊκή αγορά Πληροφορικής. «Με την μετατροπή των ΤΕΕ σε ΕΠΑΛ δεν υπήρχε αυτή η προεργασία. Μόνο μετά την λειτουργία των ΕΠΑΛ ακολούθησε αρκετά εκπρόθεσμα, η αντιστοιχία των επαγγελματικών δικαιωμάτων με τις μονάδες (credits) των αντίστοιχων ευρωπαϊκών εκπ. συστημάτων, χωρίς να υπάρχει ξεκάθαρη παιδαγωγική στόχευση για την εκπαιδευτική στρατηγική της Ελλάδας για την Πληροφορική τις επόμενες δεκαετίες. Το “τρένο χάθηκε” από την στιγμή που ανακοινώθηκε η μετάβαση στα “Νέα ΕΠΑΛ”. Ηταν μια καλή ευκαιρία οι προχειρότητες και ο “συντεχνιασμός” να εξυγιανθούν και να γραφούν σοβαρά επιστημονικά βιβλία Πληροφορικής για τους μαθητές του Λυκείου. Μέχρι τώρα δεν έχει γίνει τίποτα από αυτά. Ανακοινώθηκαν μόνο τίτλοι των νέων μαθημάτων. Φέτος στην αρχή του σχολικού έτους δεν υπήρχε καμία απολύτως οδηγία ή βιβλίο ή αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών για τα μαθήματα της Β’ τάξης του ΕΠΑΛ. Όσα ερωτήματα προς τους συμβούλους Πληροφορικής ή το υπουργείο και αν είχαν γίνει υπήρχε ένα απόλυτο σκοτάδι ενώ οι εκπαιδευτικοί έμπαιναν μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας για να παραδώσουν ύλη σε μάθημα που ήταν γνωστός μόνο ο τίτλος. Στη συνέχεια έγιναν ακόμα χειρότερα τα πράγματα όταν ανακοινώθηκαν από το υπουργείο τα βιβλία που ήταν ακριβώς τα ίδια που είχαν γραφεί το 1998-99 για τα ΤΕΕ (πλην μεμονωμένης εξαίρεσης), με την τεχνολογική αναντιστοιχία μιας δεκαετίας και βάλε, και αντιεπιστημονικά εδάφια σε συγκεκριμένα σημεία. Ιδιαίτερα όσον αφορά την επικαιροποίηση των οδηγιών που εστάλησαν σχεδόν στο μέσο της σχολιικής χρονιάς, έχω να πω, ότι με βάση τα απηρχαιωμένα βιβλία οι εκπαιδευτικοί των ΕΠΑΛ καλούνται να διδάξουν κεφάλαια μέσα από τα βιβλία αυτά, αντί πρώτα να έχει γίνει σωστή μελέτη και σύνδεση με τη σύγχρονη τεχνολογία Πληροφορικής και συγγραφή νέων βιβλίων. Όπως ήταν αναμενόμενο δεν έγινε τίποτα και πάμε για την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς με νέους τίτλους μαθημάτων για την Γ’ τάξη των ΕΠΑΛ χωρίς να έχει ανακοινωθεί τίποτα».
Προτάσεις και υποδείγματα για το μέλλον
Τι κατευθύνσεις θα μπορούσε να ακολουθήσει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα όσον αφορά στον τομέα της Πληροφορικής; Κατά τον κ. Κυριακό, οι σπουδές πληροφορικής έχουν λίγες ώρες στο Γυμνάσιο, καθώς το μάθημα θα έπρεπε να είναι δίωρο. «Και θεωρούμε ότι η χρήση προγράμματος όπως το Scratch θέλει άλλη μία ώρα τουλάχιστον. Γενικά τα παιδιά χρειάζεται να μάθουν προγραμματισμό από την ηλικία του Γυμνασίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ισραήλ, όπου οι μαθητές διδάσκονται Java Scripts από τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου. Και σε όλο τον κόσμο η Πληροφορική έχει ενσωματωθεί στα προγράμματα σπουδών, και πολλοί την χρησμιοποιούν ως εργαλείο διαθεματικότητας». Μια πολύ καλή ιδέα, προσθέτει, είναι ο εμπλουτισμός της Wikipedia ως μάθημα- project σε Γυμνάσια και Λύκεια. Σε κάθε περίπτωση, συμπληρώνει ότι χρειάζεται σύγχρονος εξοπλισμός, καθώς, αναφέρει, σε όλα σχεδόν τα σχολεία είναι πεπαλαιωμένος, ενώ χαρακτηρίζει μεγάλη την ανάγκη για χρήση προϊόντων ΕΛ/ΛΑΚ (Ελεύθερου Λογισμικού/ Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα). «Επίσης αντί για τα βιβλία θα πρέπει σιγά σιγά να πάμε σε εκδόσεις e-books, που θα επικαιροποιούνται συχνότερα, καθώςη τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία.
Όσον αφορά σε άλλες χώρες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως πρότυπα στον τομέα, ο κ. Κυριακός αναφέρει την Εσθονία και το Ηνωμένο Βασίλειο. «Στο βρετανικό σύστημα στα BSc μέχρι πρόσφατα είχαν ως βασική γλώσσα εισαγωγής στον (σοβαρό) προγραμματισμό τη C ή C++ για OOP. Εδώ και λίγα χρόνια έχουν γυρίσει σχεδόν όλα σε Java, λόγω καλύτερης δομής/σχεδίασης αλλά και λόγω αυξανόμενης ζήτησης στην αγορά εργασίας. Επίσης, αξίζει ίσως να αναφερθεί ότι στο βρετανικό σύστημα, παρότι θεωρείται πολύ "δεμμένο" με την αγορά εργασίας, 13% από τους πτυχιούχους BSc σε Computer Science / Informatics (ενώ μόνο 8% σε όλα τα BSc) περιμένουν κατά μέσο όρο 6+ μήνες μέχρι να βρούνε μια δουλειά της προκοπής στον τομέα τους, λόγω μη επάρκειας στις απαιτούμενες γνώσεις/δεξιότητες». Ακόμη, καλό παράδειγμα αποτελεί η Κύπρος, καθώς ο αριθμός ωρών Πληροφορικής στα προγράμματα Σπουδών της Δευτεροβάθμιας κρίνεται ικανοποιητικός και με το παραπάνω.