Όσο δύσκολο και αν είναι πλέον να το φανταστεί κανείς, στην εποχή της απόλυτης κυριαρχίας του «Game of Thrones», κάποτε το fantasy και ο χώρος της «ηρωικής φαντασίας» ήταν πραγματικά για τους «λίγους». Εάν έχει αλλάξει αυτό εδώ και αρκετά χρόνια, αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη δουλειά και τα έργα ενός συγγραφέα ο οποίος, πέραν της απήχησης που έχει στο ευρύ κοινό (από τους φίλους της λογοτεχνίας μέχρι τους gamers κ.ο.κ) θεωρείται δικαίως μία από τις σημαντικότερες μορφές της αγγλόφωνης λογοτεχνίας: ο λόγος φυσικά για τον Τζον Ρόναλντ Ρούελ Τόλκιν, ο οποίος, μαζί με τον Ρόμπερτ Χάουαρντ, δημιουργό του «Κόναν», αποτελούν τους «πατέρες» του οικοδομήματος που σήμερα είναι ο χώρος του fantasy, με τα σπαθιά, τους δράκους και τα άλλα φανταστικά του όντα, τις μαγείες και όλα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά τα οποία μαγεύουν το κοινό παγκοσμίως.
Χωρίς τον Τόλκιν πιθανότατα δεν θα υπήρχε το «Game of Thrones» (ακόμα και αν το συγκεκριμένο setting θεωρείται περισσότερο low fantasy, με πολύ λιγότερα «φανταστικά» στοιχεία από τη «Μέση Γη» του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών»). Το έργο του έχει επεκταθεί πέρα και πάνω από τη λογοτεχνία, εμπνέοντας από ταινίες μέχρι βιντεοπαιχνίδια αλλά και μουσική (με ιδιαίτερη έμφαση στον χώρο του metal). Η «έκρηξη» της βιομηχανίας του fantasy, επήλθε μετά την τεράστια επιτυχία της κινηματογραφικής τριλογίας του «Lord of the Rings», ενώ, πολύ νωρίτερα, η ίδια η λογοτεχνία του φανταστικού είχε από δεκαετίες διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό βάσει των προτύπων που είχαν τεθεί από τα έργα του Τόλκιν, με τα ξωτικά, τους νάνους και τα κάθε λογής φανταστικά πλάσματα, αλλά και την όλη αίσθηση της αέναης, ξεκάθαρης μάχης ανάμεσα στο καλό και το κακό- μακριά από μετέπειτα προσεγγίσεις του fantasy όπως τις «γκρίζες» καταστάσεις και χαρακτήρες του «Game of Thrones», τους αντιήρωες τύπου Έλρικ του Μελνιμπονέ (Μάικλ Μούρκοκ), εξαιρετικά πολύπλοκους κόσμους όπως στο «Malazan Book of the Fallen» και άλλα πολλά έργα που κατέληξαν να αποτελούν ορόσημα της φανταστικής λογοτεχνίας.
Η ζωή του Τόλκιν
O Τζον Ρόναλντ Ρούελ Τόλκιν γεννήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 1892 και πέθανε σε ηλικία 81 ετών, στις 2 Σεπτεμβρίου 1973. Πέρα από συγγραφέας- εμβληματική μορφή του fantasy, ήταν ένας απο΄τους πλέον εξέχοντες Άγγλους φιλολόγους, με ιδιαίτερα σημαντικό ακαδημαϊκό, αλλά και ποιητικό έργο. Με βαθύτατη γνώση της αγγλικής γλώσσας και λογοτεχνίας – έχοντας διδάξει και στην Οξφόρδη- τιμήθηκε με τον τίτλο του Διοικητή του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας από τη βασίλισσα Ελισάβετ, και θεωρείται ένας εκ των κορυφαίων Βρετανών συγγραφέων από το 1945 και μετά, αλλά και σημαντικότατος γλωσσολόγος (άλλωστε οι γλώσσες που δημιούργησε χάριν του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» αποτελούν θρυλικών διαστάσεων επίτευγμα για τα δεδομένα της fantasy λογοτεχνίας).
Οι ρίζες της οικογένειάς του ήταν από τη Γερμανία, αλλά ζούσε στην Αγγλία από τον 18ο αιώνα. Γεννήθηκε στο Μπλουμφοντέιν (Νότια Αφρική) και βρέθηκε στην Αγγλία σε ηλικία τριών ετών, σε ένα ταξίδι που εξελίχθηκε σε μακρά παραμονή, λόγω του θανάτου του πατέρα του από ρευματικό πυρετό. Η οικογένεια πήγε στους γονείς της μητέρας του στο Μπέρμιγχαμ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Μέιμπελ Τόλκιν δίδαξε η ίδια και τα δύο της παιδιά, οπότε ο Ρόναλντ ήταν σε θέση να διαβάζει σε ηλικία τεσσάρων ετών και να γράφει λίγο μετά. Ο θάνατός της το 1904 από οξύ διαβήτη είχε ως αποτέλεσμα η κηδεμονία των γιων της να περιέλθει στον στενό φίλο και πνευματικό της, Φράνσις Μόργκαν, αλλά τελικά τα παιδιά κατέληξαν στον θείο τους, Λόρενς Τόλκιν, μέχρι που ο Μόργκαν έδωσε τα αδέλφια στην Μπία, που είχε μείνει άτεκνη και χήρα απο τον αδελφό της Μέιμπελ, Γουίλ.
Ο Τόλκιν μεγάλωσε στο Ετζμπάστον του Μπέρμιγχαν και ήρθε σε επαφή με την δημιουργία γλωσσών κατά τα προεφηβικά του χρόνια, χάρη σε γλώσσες που είχαν εφεύρει τα ξαδέλφια του και ο ίδιος. Η έφεσή του στην ποίηση προέκυψε λόγω λέσχης που είχε ιδρύσει ο ίδιος και κάποιοι φίλοι του (Tea Club and Barrovian Society). Το 1911 άρχισε να φοιτεί στο Exeter College της Οξφόρδης, αρχίζοντας με Κλασικές Σπουδές και αλλάζοντας σε Αγγλική Φιλολογία και Λογοτεχνία. Αποφοίτησε το 1915. Σημειώνεται ότι το 1914 αρραβωνιάστηκε την Ήντιθ Μέρι Μπραντ, την οποία είχε γνωρίσει στα 16 του, τρία χρόνια μεγαλύτερή του, και παντρεύτηκαν το 1916 (ο έρωτάς τους ενέπνευσε την ιστορία του Μπέρεν και της Λούθιεν).Την ίδια χρονιά ο Τόλκιν βρέθηκε στη Γαλλία, ενώ μαινόταν ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο ίδιος υπηρέτησε ως αξιωματικός σημάτων στο 11ο Τάγμα Τυφεκιοφόρων του Λάνκασαϊρ- αξίζει να σημειωθεί ότι είχε εφεύρει έναν ειδικό κώδικα επικοινωνίας με τη γυναίκα του, για να παρακάμπτει τη λογοκρισία και να την ενημερώνει για τα σημεία όπου βρισκόταν. Βρέθηκε στη μάχη του Σομ και αρρώστησε, με αποτέλεσμα να μεταφερθεί πίσω στην Αγγλία, ενώ πολλοί φίλοι του από το Tea Club and Barrovian Society σκοτώθηκαν κατά τον πόλεμο. Πέρασε το υπολοιπο της θητείας του στα νοσοκομεία, καθώς η υγεία του είχε επιβαρυνθεί πολύ. Είχε αναρρώσει επαρκώς το 1918, ώστε να μπορεί να κάνει την υπηρεσία του στο σπίτι- ενώ την ίδια εποχή απέκτησε και το πρώτο του παιδί, τον Τζον Φράνσις Ρόιελ Τόλκιν.
Μετά το τέλος του πολέμου, η πρώτη του δουλειά ήταν στο Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης, ενώ το 1920 έγινε ο πιο νέος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λιντς- όπου και συνέγραψε ο ίδιος «Ένα Λεξικό της Μέσης Αγγλικής» αλλά και μια έκδοση του «Ο Σερ Γκαγουέιν και ο Πράσινος Ιππότης», με τον Ε.Β Γκόρντον. Γύρισε στην Οξφόρδη το 1925, ως καθηγητής της Αγγλοσαξονικής, στο Kολλέγιο Πέμπροκ, όπου και συνέγραψε το «Χόμπιτ» και τους δύο πρώτους τόμους του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών». Ήταν η εποχή που άρχιζε να γράφει ιστορίες για τα παιδιά του, με το «Χόμπιτ» να εκδίδεται το 1937. Ο «Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» χρειάστηκε 12 χρόνια να ολοκληρωθεί, καθώς μεσολάβησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Λίγο μετά την έκδοσή του βιβλίου παραιτήθηκε απο το πανεπιστήμιο και έμεινε με τη γυναίκα του Ήντιθ στο Μπορνμάουθ. Το 1971, μετά τον θάνατό της γύρισε στην Οξφόρδη, κοντά στα παιδιά του, και πέθανε μετά από δύο χρόνια. Ο τάφος του, δίπλα στης Ήντιθ, εκτός από τα κανονικά τους ονόματα, γράφει και τα ονόματα του Μπέρεν και της Λούθιεν.
Το ακαδημαϊκό του έργο στη φιλολογία και τη γλωσσολογία θεωρείται τεράστιο. Έμαθε Λατινικά, Γαλλικά και Γερμανικά από τη μητέρα του, και όσο βρισκόταν στο σχολείο έμαθε Μεσαιωνικά Αγγλικά, Αρχαία Αγγλικά, Φινλανδικά, Γοτθικά, Αρχαία Ελληνικά, Ιταλικά, Αρχαία Σκανδιναβικά, Ισπανικά. Ουαλικά και Μεσαιωνικά Ουαλικά. Είχε επίσης γνώση Δανέζικων, Ολλανδικών, Λομβαρδικών, Νορβηγικών, Σερβικών, Ρωσικών, Σουηδικών και άλλες Αρχαίες και Νέες μορφές Γερμανικών και Σλαβικών γλωσσών. Όσον αφορά στις πεποιθήσεις και αντιλήψεις του, ο ίδιος ήταν πιστός ρωμαιοκαθολικός, και θεωρείται ότι πολιτικά ήταν μετριοπαθής συντηρητικός. Δεν έβλεπε θετικά τη βιομηχανοποίηση, ενώ κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είχε ασκήσει έντονη κριτική στον Ιωσήφ Στάλιν («αυτός ο αιμοβόρος γέρος δολοφόνος»- ωστόσο το 1961 απέρριψε σχόλια περί αντικομμουνιστικών νοημάτων στον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», λέγοντας ότι είχε συλλάβει το έργο πριν την επανάσταση στη Ρωσία), ενώ είχε ταχθεί ενάντια και στον εθνικοσοσιαλισμό και τον Αδόλφο Χίτλερ- με ιδιαίτερη απέχθεια στη ρατσιστική και αντισημτική ιδεολογία των Ναζί (την οποία χαρακτήριζε ολέθρια και αντιεπιστημονική, με τον ίδιο να έχει πολλούς Εβραίους φίλους), ασκώντας παράλληλα κριτική στις τακτικές ολοκληρωτικού πολέμου που χρησιμοποιήθηκαν από τους Συμμάχους κατά της Γερμανίας και της Ιαπωνίας, αλλά και στην αντιγερμανική προπαγάνδα κατά τον πόλεμο. Ιδιαίτερο σοκ του προκάλεσαν οι ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, με τον ίδιο να χαρακτηρίζει τους επιστήμονες του «Σχεδίου Μανχάταν» ως «παρανοϊκούς φυσικούς».
Το έργο του
Μπορεί να έγινε διάσημος για τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» και το «Χόμπιτ», ωστόσο το συγγραφικό του έργο είναι πραγματικά τεράστιο, περιλαμβάνοντας πάρα πολλά ποιήματα και ακαδημαϊκά συγγράμματα. Τα μυθιστορήματα και οι νουβέλες/ διηγήματά του περιλαμβάνουν επίσης τα Leaf by Niggle, Τhe Lay of Aotrou and Itroun, Farmer Giles of Ham, The Homecoming of Beorhtnoth Beorhthelm's Son, The Adventures of Tom Bombadil, Tree and Leaf, The Road Goes Ever On και Smith of Wooton Major.
Σε ακαδημαϊκό επίπεδο, ξεχωρίζουν, μεταξύ άλλων (με πολύ πλούσιο μεταφραστικό και δοκιμιακό έργο) τα A Middle English Vocabulary, Sir Gawain and the Green Knight (αξίζει να σημειωθεί ότι o εν λόγω θρύλος μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο, με τον Σον Κόνερι στον ρόλο του Πράσινου Ιππότη), The Devil's Coach Horses, Beowulf: The Monsters and the Critics (το έπος του Μπέογουλφ αποτέλεσε μεγάλο αντικείμενο μελέτης του, όπως και τα έργα γύρω από τον θρύλο του βασιλιά Αρθούρου), Sir Orfeo, English and Welsh, συνεισφορά στο Jerusalem Bible αλλά και το αυτοβιογραφικό Tolkien on Tolkien.
Πάρα πολλές είναι και οι μετά θάνατον εκδόσεις, μεταξύ των οποίων δεσπόζει το επικό Silmarillion (prequel του «Χόμπιτ» και του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», που περιγράφει την ιστορία και τις προηγούμενες εποχές του κόσμου της Μέσης Γης), το Unfinished Tales of Numenor and Middle-Earth, The Letters of J.R.R. Tolkien, The Old English “Exodus” Text, Finn and Hengest: The Fragment and the Episode, Mr Bliss, The History of Middle-Earth, Roverandom, Beowulf and the Critics, The Children of Hurin, The Legend of Sigurd and Gudrun, The Fall of Arthur, The Story of Kullervo και πολλά άλλα.
Πηγές