Με το σταδιακό λιώσιμο των πάγων της Αρκτικής λόγω της κλιματικής αλλαγής και τις γεωπολιτικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και την ευρύτερη περιοχή να προκαλούν ανησυχίες σχετικά με τη σταθερότητα των «παραδοσιακά» πλούσιων σε πετρέλαιο ζωνών, η Αρκτική έχει αρχίσει εδώ και καιρό να προσελκύει το ενδιαφέρον ως μια γιγαντιαία και εντελώς ανεκμετάλλευτη πηγή πετρελαίου, φυσικού αερίου και άλλων πόρων.
Σε μια πρόσφατη εξέλιξη επί του θέματος, ο Αλεξέι Κοντόροβιτς, διευθυντής του Ινστιτούτου Πετρελαϊκής Γεωλογίας και Γεωφυσικής της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, δήλωσε ότι τα αποθέματα της Αρκτικής ανέρχονται σε σχεδόν 100 δισ. τόνους καυσίμου- αντίστοιχα αυτών της δυτικής Σιβηρίας.
«Όσον αφορά στα αποθέματα πετρελαίου και αερίου, η Αρκτική είναι η νέα δυτική Σιβηρία. Σύμφωνα με γεωλόγους, τα αποθέματα ανέρχονται σε 100 δισ. τόνους καυσίμου- πετρελαίου και αερίου. Αλλά η αναλογία πετρελαίου και αερίου είναι θέμα συζήτησης» είπε, όπως αναφέρει το πρακτορείο Sputnik.
Όπως επεσήμανε, επί της παρούσης θεωρείται ότι το 80% είναι φυσικό αέριο, ωστόσο οι εκτιμήσεις αυτές είναι πολύ πρώιμες, και πιστεύεται ότι το ποσοστό του πετρελαίου θα αυξηθεί. Προς το παρόν, το ινστιτούτο εξερευνά μεγάλες περιοχές (από τη Θάλασσα Πετσόρα και τη Θάλασσα του Μπάρεντς μέχρι τον Λένα), όπου θεωρείται πως υπάρχουν τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου. Επίσης, υπογράμμισε πως οι δύο μεγαλύτεροι ενεργειακοί κολοσσοί της Ρωσίας, η Rosneft και η Gazprom, εμπλέκονται άμεσα στην εξερεύνηση, αλλά δεν μοιράζονται πληροφορίες με τους επιστήμονες.
Όπως επισημαίνεται σε σχετικό δημοσίευμα του Al Jazeera, η Αρκτική θεωρείται ότι περιέχει το 1/4 των πετρελαϊκών αποθεμάτων του κόσμου που δεν έχουν εντοπιστεί ακόμα, το 30% του φυσικού αερίου, καθώς και διαμάντια, χρυσό και σίδηρο- και ως εκ τούτου αποτελεί το «θέατρο» μίας έντονης αντιπαράθεσης όσον αφορά στο ποιοι έχουν δικαιώματα εκμετάλλευσης ποιων εκτάσεων.
Σε αυτήν εμπλέκονται οι ΗΠΑ, η Ρωσία, ο Καναδάς, η Δανία, η Νορβηγία και η Ισλανδία, που εγείρουν αξιώσεις.
Τον Αύγουστο η Ρωσία υπέβαλε αίτημα στα Ηνωμένα Έθνη, διεκδικώντας έκταση στην οποία θεωρείται πως βρίσκονται αποθέματα πετρελαίου και αερίου αξίας 30 τρισ. Δολαρίων. Στο μεταξύ, υπάρχει «κόντρα» ανάμεσα στον Καναδά και τις ΗΠΑ όσον αφορά σε κάποιες θαλάσσιες εκτάσεις: Οι Αμερικανοί υποστηρίζουν ότι πρόκειται για διεθνή ύδατα, ενώ ο Καναδάς για χωρικά ύδατά του. Παράλληλα, έρευνες διεξάγει και η Ισλανδία.
Σημειώνεται πως η μείωση των πάγων, σε ρυθμό 13% ανά δεκαετία, αναμένεται να διευκολύνει την εξόρυξη και τη μεταφορά.
«Αρκτική» κούρσα εξοπλισμών
Φυσικά, από τέτοιες κούρσες δεν γίνεται να απουσιάζει και το στρατιωτικό στοιχείο: Τόσο οι ΗΠΑ, όσο και η Ρωσία, παραδοσιακοί γεωπολιτικοί αντίπαλοι και «γείτονες» στην Αρκτική, αναπτύσσουν όλο και περισσότερες δυνάμεις στην περιοχή. Ωστόσο, οι προσεγγίσεις είναι διαφορετικές: Όπως αναφέρεται σε σχετική ανάλυση του Reuters, οι Ρώσοι κυριαρχούν στην επιφάνεια του ωκεανού, χάρη στον παγοθραυστικό στόλο στον οποίο επενδύει η Μόσχα, ενώ οι Αμερικανοί διαθέτουν υπεροπλία κάτω από τα κύματα, με την ισχυρή δύναμη υποβρυχίων του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού. Και οι δύο χώρες εκπαιδεύουν δυνάμεις εξειδικευμένες σε επιχειρήσεις στην Αρκτική, ενώ η Ουάσινγκτον αναπτύσσει μια δύναμη κρούσης για τον Βορρά, με stealth μαχητικά.
Οι διαφορετικές αυτές προσεγγίσεις ανάγονται σε στρατηγικές που πάνε πίσω δεκαετίες: Η Μόσχα επέλεξε να επενδύσει σε παγοθραυστικά για τα αρκτικά σύνορά της, ενώ η Ουάσινγκτον εξέλισσε τον υποβρύχιο στόλο και τις αεροπορικές της δυνάμεις, που είναι ούτως ή άλλως χρήσιμες και εκτός των πολικών ζωνών. Επίσης, πρόσφατα ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι θα επιδιωχθεί η ναυπήγηση περισσότερων παγοθραυστικών (επί της παρούσης η αμερικανική ακτοφυλακή έχει τρία και αμερικανικές εταιρείες άλλα δύο), ωστόσο και πάλι οι ΗΠΑ θα βρίσκονται πολύ πίσω από τη Ρωσία σε αυτή την κατηγορία: Η ρωσική κυβέρνηση έχει 22 παγοθραυστικά, ενώ ρωσικές εταιρείες άλλα 19, με 11 να είναι υπό κατασκευή. Αυτό θα έδινε στη Μόσχα (που ούτως ή άλλως έχει να καλύψει μεγαλύτερη περιοχή από τις ΗΠΑ) μεγαλύτερη ευελιξία και δυνατότητα συγκέντρωσης δυνάμεων σε περίπτωση σύγκρουσης στην Αρκτική, καθώς θα άνοιγαν πολύ πιο γρήγορα διαύλους για τα ρωσικά πολεμικά από ό,τι θα μπορούσε να το κάνει το Πεντάγωνο για τα δικά του σκάφη. Από την άλλη πλευρά, η αμερικανική στρατηγική για την Αρκτική, όπως προαναφέρθηκε, βασίζεται κυρίως στα υποβρύχια: Οι ΗΠΑ διαθέτουν 41 πυρηνοκίνητα υποβρύχια- κυνηγούς τα οποία είναι ικανά να επιχειρούν κάτω από τους πάγους, ενώ οι Ρώσοι έχουν 25. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κλάση Seawolf (3 σκάφη συνολικά) είναι ειδικά σχεδιασμένη για επιχειρήσεις στην Αρκτική.
Όσον αφορά σε επιχειρήσεις επί του πάγου, τα πράγματα είναι μάλλον ίσα, με τις ΗΠΑ να έχουν τρεις ταξιαρχίες στην Αλάσκα, η καθεμία με περίπου 3.000 στρατιώτες: Η μία αλεξιπτωτιστών, η άλλη με τεθωρακισμένα Stryker και η άλλη με δυνάμεις αναγνώρισης, με οκτώ αεροσκάφη C-17 που εδρεύουν στην Αλάσκα να αναλαμβάνουν τα καθήκοντα μεταφοράς και ανάπτυξης.
Η ρωσική δύναμη είναι μάλλον μικρότερη, με δύο ταξιαρχίες με τεθωρακισμένα οχήματα, ωστόσο υφίσταται το πλεονέκτημα των συχνών εκπαιδευτικών αποστολών στην Αρκτική από άλλες μονάδες, εκτός της «κανονικής» δύναμης της Αρκτικής- ειδικότερα αλεξιπτωτιστές με τα αεροσκάφη τους. Χαρακτηριστικά, τον Μάρτιο έλαβε χώρα άσκηση με 80.000 στρατιώτες, ναύτες και αεροπόρους, συν άνω των 200 αεροσκαφών.
Στον αέρα της Αρκτικής, η Ρωσία έχει αποδείξει ότι μπορεί να έχει επαρκή παρουσία, ωστόσο οι ΗΠΑ φαίνονται να έχουν το πλεονέκτημα, με ιπτάμενα ραντάρ Ε-3 και τρεις μοίρες μαχητικών στην Αλάσκα, εκ των οποίων οι δύο είναι εξοπλισμένες με υπερσύγχρονα F-22- και αναμένεται εντός των ετών περαιτέρω ενίσχυση με F-35, που θα προστεθούν στα υπάρχοντα F-16 που υπάρχουν στην περιοχή.
Γενικότερα, στον συγκεκριμένο (κυριολεκτικά) Ψυχρό Πόλεμο, οι Ρώσοι φαίνεται ότι θα έχουν την υπεροπλία στην επιφάνεια, και οι Αμερικανοί κάτω από τους πάγους και στον ουρανό. Και παράλληλα, όπως προαναφέρθηκε, και οι δύο πλευρές εκπαιδεύουν επιπλέον δυνάμεις για επιχειρήσεις στην Αρκτική.