«Να είναι κανείς αγρότης ή να μην είναι; Ιδού η απορία». Θα μπορούσε να είναι το ερώτημα για χιλιάδες αγρότες αυτή την περίοδο, παραφράζοντας τον Σαίξπηρ, εάν αναλογιστεί κανείς τα μέτρα που προβλέπει το τρίτο Μνημόνιο για την φορολογία των αγροτών. Ποια όμως είναι η πραγματική κατάσταση; Μήπως οι αγρότες υπερβάλλουν όπως άλλωστε κάνουν συνήθως όλες οι κοινωνικές ομάδες στην Ελλάδα όταν αντιλαμβάνονται ότι πλήττονται ή μήπως έχουν δίκιο; Ιδού η απορία λοιπόν
Για πρώτη φορά, έπειτα από δύο αιώνες «ασυλίας» και ευνοϊκής μεταχείρισης ο αγροτικός κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με σκληρά φορολογικά μέτρα. Η HuffPost Greece είχε ήδη παρουσιάσειαναλυτικά όλες τις αλλαγές που προβλέπονται στη φορολογία.
Οι φορολογικοί συντελεστές αυξάνουν από το 13% στο 26%. Η προκαταβολή φόρου αυξάνει από το 27,5% στο 55% για φέτος και 100% για του χρόνου. Οι ασφαλιστικές εισφορές αυξάνουν επίσης, ενώ φορολογούνται και οι επιδοτήσεις.
To τρίτο Μνημόνιο που ψηφίστηκε περιλαμβάνει μία σειρά από φορολογικά μέτρα, τα οποία η ελληνική κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να εφαρμόσει. Στα τέλη της δεκαετίας του '70 το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας απασχολούνταν ως αγρότες. Οποιαδήποτε μεταρρύθμιση, αντιμετώπιζε την σθεναρή αντίσταση των αγροτών. Με τα τρακτέρ «έκοβαν» κυριολεκτικά την Ελλάδα στα δύο. Ποιος δεν θυμάται τις μεγάλες αγροτικές κινητοποιήσεις της δεκαετίας του '90 με τα μπλόκα στις εθνικές οδούς να παίζονται κάθε βράδυ πρώτη είδηση στα δελτία ειδήσεων των καναλιών. . Οι «χρυσές» εποχές όμως της δεκαετίας του '80 και του '90 δείχνουν να έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Το ίδιο και οι Μερσεντές, αγορασμένες με κοινοτικό χρήμα. Το ίδιο και οι πλουσιοπάροχες επιδοτήσεις. Τα εισοδήματα των αγροτών επίσης. Σήμερα, κάποιος αναγκάζεται να καλλιεργεί δύο και τρεις φορές παραπάνω στρέμματα γης εν συγκρίσει με μερικά χρόνια πριν και πάλι όμως με δυσκολία τα φέρνει βόλτα.
Οι αντιλήψεις στον αγροτικό κόσμο έχουν επίσης αλλάξει. Τα τελευταία χρόνια έχουν μπει στο επάγγελμα χιλιάδες νέοι άνθρωποι. Παιδιά με σπουδές, μεταπτυχιακά που στράφηκαν στο αγροτικό επάγγελμα, είτε από ανάγκη, επειδή πλέον η ζωή στην πόλη δεν έχει να τους παρέχει τίποτα περισσότερο από ανεργία, είτε από αγάπη για τη Γη.
Το κατά πόσο είναι εύκολο ή όχι για κάποιον αγρότη να καταφέρει να αντεπεξέλθει στις σημερινές εποχές, είναι κάτι που μόνο όποιος ασχολείται με αυτό μπορεί να πει με ακρίβεια.
.
«Ο αγρότης είναι ο ορισμός του επιχειρηματία», τονίζει o οικονομολόγος – αμπελουργός κ. Παντούλης. «Θα μείνουμε λίγοι στο επάγγελμα», αναφέρει ο αγρότης – γεωπόνος κ. Νταβαλούμης. Λίγο μεγαλύτερος και με περισσότερη εμπειρία στο επάγγελμα είναι ο 48χρονος Γιώργος Δαρδάνης από την Στιμάγκα Κορινθίας. Αγρότης από 18 χρονών διαθέτει μια εμπειρία 30 ετών στο αγροτικό επάγγελμα. Στα χρόνια αυτά έζησε και τις καλές εποχές αλλά και αυτές των τελευταίων χρόνων, τις δύσκολες. «Εάν δεν υπάρχει απόδοση στην καλλιέργεια πάμε σε αφανισμό», σημειώνει.
Ο Γιάννης Παντούλης, είναι μία χαρακτηριστική περίπτωση νέου ανθρώπου ο οποίος στράφηκε στο αγροτικό επάγγελμα τα τελευταία χρόνια. Οικονομολόγος, απόφοιτος του Πανεπιστημίου της Κρακοβίας, με δύο μεταπτυχιακά, απέχει πολύ από τον μέσο αγρότη που έχουμε συνηθίσει. Ο ίδιος περιγράφει το πως αποφάσισε πριν από μερικά χρόνια να εγκαταλείψει μία πορεία εργασιακή στον τομέα των χρηματοοικονομικών, επειδή θέλησε να ασχοληθεί με το αγροτικό επάγγελμα.
«Εργαζόμουν σε χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις στη Θεσσαλονίκη, πάνω στο αντικείμενο των σπουδών μου. Το 2002 αποφάσισα να αγοράσω ένα αμπέλι προκειμένου να βγάλω κρασί όπως έκανε ο πατέρας αλλά και ο παππούς μου. Τα επόμενα δύο χρόνια το αποφάσισα. Κράτησα το γραφείο μέχρι το 2004 και ήρθα εδώ, στην Πιερία. Δεν ξέρω τι ήταν αυτό που με τράβηξε»
Μιλά για τη δουλειά με πάθος, με αγάπη. Είναι εύκολο να διακρίνει κανείς το μεράκι που τον διακατέχει για το αγροτικό επάγγελμα. Δεν παραλείπει όμως να αναφερθεί και στις δυσκολίες που υπάρχουν. Ειδικά για κάποιον που θέλει να ασχοληθεί με τα αγροτικά από το μηδέν, όπως ο ίδιος.
«Αγάπησα τη δουλειά αυτή. Για να την κάνει κάποιος όμως στην αρχή χρειάζεται κεφάλαιο. Πολύ περισσότερο από ότι χρειάζεται για να ανοίξει κανείς μια καφετέρια, σημειώνει.
Όντας οικονομολόγος διαθέτει οικονομική σκέψη. Βλέπει το αγροτικό επάγγελμα ως ελεύθερο επάγγελμα και τον αγρότη ως επιχειρηματία. Καμία σχέση με το στερεότυπο του αγρότη που έχει χαραχτεί στην μνήμη της ελληνικής κοινωνίας να περιμένει να ζήσει από τις επιδοτήσεις.
Η διάθεσή του αλλάζει όσο η κουβέντα προχωρά και φτάνει για τις σημερινές εποχές. Στα λόγια του διακρίνει κανείς την δυσκολία και το άγχος για την επόμενη μέρα. Δεν μασά τα λόγια του. Άλλωστε όπως λέει «τα λέει όπως είναι», καθώς δεν έχει καμία σχέση με «συνδικαλιστικές ή κομματικές παρατάξεις».
«Αυτά που γίνονται αυτή τη στιγμή είναι σαν να θέλει κάποιος, να διαλύσει τον αγροτικό τομέα. Απορώ με τους ανθρώπους με το που σκέφτονται. Έχω ανθρώπους εδώ στην Πιερία που έχουν να πληρωθούν τρία χρόνια τα ακτινίδια τους. «Ποιος θα μπορέσει να τα πληρώσει όλα αυτά; (...) Ο αγροτικός τομέας τελειώνει. Δεν έχει νόημα να είναι κανείς αγρότης» Δεν υπάρχει δυνατότητα ένας αγρότης να βγει έχοντας να πληρώσει όλα αυτά. Τι πρέπει να κάνει κάποιος να κάνει για να πείσει ότι δεν βγαίνει;», σχολιάζει.
Σκέφτεται τις εισφορές του ΟΓΑ οι οποίες εξισώνονται με αυτές του ΤΕΒΕ κάτι που σημαίνει ότι θα αγγίξουν τα 5.000 ευρώ για ένα ζευγάρι αγροτών το χρόνο. Ένα ποσό υψηλό εάν σκεφτεί κανείς ότι με το μέχρι τώρα καθεστώς ένα ζευγάρι αγροτών δεν θα πλήρωνε πάνω από 1.500 ευρώ το χρόνο.
«Ποιος θα μπορέσει να τα πληρώσει όλα αυτά», αναρωτιέται.
Τον ρωτάμε για το μέλλον, για το αν αξίζει κανείς να είναι αγρότης αυτή την περίοδο. Εάν αξίζει να αφήσει τη ζωή της πόλης και να επιστρέψει στη φύση. Η απάντησή του εκπλήσσει. «Θυμώνω όταν ακούω κάτι τέτοιο. Έπρεπε δηλαδή να έρθει η οικονομική κρίση για να αποφασίσει κάποιος να στραφεί στην αγροτιά;» υπογραμμίζει.
Και όσο για την επόμενη μέρα; Η απάντηση δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες. «Ο αγροτικός τομέας τελειώνει. Δεν έχει νόημα να είναι κανείς αγρότης»
Ο Δημήτρης Νταβαλούμης είναι λίγο μικρότερος. Ωστόσο γνωρίζει καλά του τι σημαίνει να είσαι αγρότης, καθώς προέρχεται από αγροτική οικογένεια. Σπούδασε Γεωπόνος, ένα επάγγελμα που έχει άμεση σχέση με το αγροτικό επάγγελμα. Εργάστηκε για λίγο, αλλά γρήγορα αποφάσισε να στραφεί στην γεωργία. Σε μια περιοχή που ασχολείται κατά κύριο λόγο με το βαμβάκι. Ένα προϊόν αρκετά ευαίσθητο.
«Σπούδασα γεωπόνος και εργάστηκα πάνω στο επάγγελμα αυτό, αλλά για λίγο. Το 2009 αποφάσισα να ασχοληθώ με τα αγροτικά», αναφέρει.
Η ενασχόληση με τα αγροτικά δεν ήταν εύκολη, σε καμία των περιπτώσεων. Αντιμετώπισε αρκετές δυσκολίες και απατηλές υποσχέσεις από τις τότε πολιτικές ηγεσίες σχετικά με όσα εξήγγειλαν για όσους ήθελαν να απασχοληθούν ως νέοι αγρότες. Ωστόσο, ο ίδιος θυμάται ότι η κατάσταση στο επάγγελμα ήταν εντελώς διαφορετική σε σχέση με την τωρινή.
«Το 2009 ήταν πολύ καλύτερα τα πράγματα για κάποιον που ήθελε να γίνει αγρότης», υπογραμμίζει και συμπληρώνει:
«Από τότε τα πράγματα έχουν αλλάξει. Κάθε χρόνο η κατάσταση χειροτερεύει. Έχουμε φτάσει στο σημείο να λέμε κάθε πέρυσι και καλύτερα. Το 2013 η χρονιά ήταν καλή για την περιοχή εδώ. Καταφέραμε να πάρουμε μια ανάσα. Πέρυσι και φέτος όμως οι χρονιές δεν ήταν καθόλου καλές. Υπήρξαν πολλές βροχοπτώσεις με αποτέλεσμα η παραγωγή να είναι κατά 30-40% κάτω. Ότι μας έδωσε τα πήρε πίσω εις διπλούν».
Ο ίδιος θυμάται και παλιότερες, τις «καλές εποχές». Τότε που η οικογένειά του καλλιεργούσε λιγότερα στρέμματα από ότι σήμερα και έβγαζε περισσότερα χρήματα. Τώρα καλλιεργεί σχεδόν τα τριπλάσια, τα έσοδα όμως δεν είναι τα ίδια. Σε ότι αφορά το μέλλον δείχνει απαισιόδοξος. Τα νέα φορολογικά μέτρα δεν αφήνουν περιθώριο αισιοδοξίας. Ο ίδιος κάνει λόγο ανοικτά για θέμα επιβίωσης.
«Είναι καταστροφή τα μέτρα αυτά, η κατάσταση στον αγροτικό κόσμο είναι τραγική και θα υπάρξει σοβαρό θέμα επιβίωσης. Βλέπω οικογένειες που μόλις πήραν τα λεφτά της παραγωγής και δεν έχουν να ταΐσουν τα παιδιά τους», επισημαίνει.
Προβλέπει μάλιστα ότι η επόμενη χρονιά θα είναι ακόμη δυσκολότερη, καθώς τα νέα μέτρα θα γίνουν πολύ περισσότερο αισθητά από ότι φέτος.
«Του χρόνου θα τα αισθανθούμε αυτά τα μέρα. Τα νιώσαμε και φέτος αλλά του χρόνου θα τα αισθανθούμε πιο πολύ γιατί θα πάει η προκαταβολή στο 100% και ο φόρος στο 20%. Μια προκαταβολή φόρου για παράδειγμα στο 100%, είναι σαν να πληρώνει δύο χρονιές μαζί», αναφέρει.
«Αν δεν έχεις δικά σου μηχανήματα δεν μπορείς να καλλιεργήσεις, εκεί που έχουν φτάσει τα εμπόδια. 'Έρχονται γεροντάκια και μου λένε πάρε το χωράφι μου καλλιέργησε το και μη μου δίνεις τίποτα. Δεν τους συμφέρει φορολογικά να το καλλιεργήσουν. Όπως έχουν τα πράγματα θα μείνουν πολύ λίγοι στο επάγγελμα και κυρίως αυτοί που έχουν στρωμένη μια κατάσταση», αναφέρει.
Εργάζεται από 18 χρονών στο επάγγελμα σε μια περιοχή που ασχολείται με την καλλιέργεια της σουλτανίνας, η οποία κατά 70% είναι εξαγώγιμο προϊόν. Γνωρίζει καλά τις ιδιαιτερότητες του αγροτικού επαγγέλματος, όπως επίσης και την κατάσταση που επικρατούσε στο παρελθόν αλλά και σήμερα.
«Η περιοχή εδώ ασχολείται με την καλλιέργεια σουλτανίνας. Ένα προϊόν το οποίο είναι κατά 70% εξαγώγιμο και για το λόγο αυτό απαλλασσόμαστε από το ΦΠΑ. Η αλήθεια είναι ότι δεν εισπράττουμε ΦΠΑ, ενώ δεν μπορούμε να δικαιολογήσουμε και τα εργατικά καθώς υπάρχει “μαύρη εργασία”. Η αυτοαπασχόληση επίσης δεν δικαιολογείται καθώς το κράτος μας θεωρεί επιχειρηματίες. Επιπλέον έχουμε σοβαρό πρόβλημα και με τα νερά, καθώς αναγκαζόμαστε να ποτίζουμε με ιδιωτικά δίκτυα και δεν μπορούμε να δικαιολογήσουμε το νερό».
Ο ίδιος δείχνει απελπισμένος, εξαιτίας των νέων μέτρων. Μιλά και παρουσιάζει συγκεκριμένα παραδείγματα για το εισόδημα και τις υποχρεώσεις που του αναλογούν. Ο λογαριασμός δείχνει να μην βγαίνει.
«Παίρναμε εισόδημα 30.000 ευρώ στα χαρτιά. Τα 10.000 ευρώ είναι εργατικά που δεν μπορώ να δικαιολογήσω και 6.000 – 7.000 ευρώ είναι το κόστος για το νερό. Ο φόρος που μου αναλογεί είναι 10.000 ευρώ. Τι θα μείνω με 4.000 ευρώ; Πως θα βγούμε;», αναρωτιέται
Για τον ίδιο δεν υπάρχει μέλλον στο αγροτικό επάγγελμα. Σε σημείο που κάποιος ίσως δεν έχει καν τα απαραίτητα χρήματα για να καλλιεργήσει.
«Είναι τραγελαφικά τα νέα μέτρα. Βγάζουμε τη χρονιά με δανεικά, δεν υπάρχει εισόδημα. Με τα νέα μέτρα δεν θα μπορέσουμε να καλλιεργήσουμε. Εάν δεν υπάρχει απόδοση στην καλλιέργεια, πάμε για αφανισμό», σημειώνει.
Άσχετα με το αν συμφωνεί η διαφωνεί κανείς με τα όσα αναφέρουν οι αγρότες ένα πράγμα γίνεται κατανοητό:
Η κατάσταση στον αγροτικό κόσμο προδιαγράφεται δύσκολη από εδώ και πέρα, για χιλιάδες αγρότες. Tο «όνειρο της επαρχίας» που τα τελευταία χρόνια ακούμε συνεχώς ως αντίδοτο για την οικονομική κρίση δείχνει να ξεφτίζει. Η επιστροφή στο χωριό δεν είναι εύκολη υπόθεση, ειδικά για κάποιον που ξεκινά χωρίς να υπάρχει κάτι που να τον περιμένει, είτε αυτό λέγεται κεφάλαιο, είτε γη, είτε άνθρωποι να τον κατατοπίσουν.
Σε κάθε περίπτωση, η απορία για το αν θα ήταν σώφρον να γίνει ή όχι κάποιος αγρότης στις μέρες μας, δείχνει να έχει απαντηθεί από νέους ανθρώπους που γνωρίζουν καλά το επάγγελμα και τις ιδιαιτερότητές του.