Το Ισλαμικό Κράτος και η δραστηριότητά του μπορεί να έχουν αναλυθεί άπειρες φορές και σε βάθος από την άνοδό του μέχρι σήμερα, ωστόσο το τι συμβαίνει ακριβώς στο μυαλό των μαχητών/ στελεχών του αποτελεί ένα ερώτημα το οποίο είναι εξαιρετικά δύσκολο να απαντηθεί με «συμβατικά» κριτήρια ανάλυσης. Γενικότερα, υπάρχει η αντίληψη ότι τζιχαντιστικές οργανώσεις όπως το ISIS και η αλ Κάιντα θεωρείται ότι έχουν ως κίνητρο/ κινητήρια δύναμη τις ριζοσπαστικές/ φονταμενταλιστικές θεολογικές τους αντιλήψεις. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Πέιπ, πολιτικό επιστήμονα του University of Chicago και ιδρυτή του Chicago Project on Security and Terrorism, πρόκειται για υπεραπλούστευση.
Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα στο The Nation, ο Πέιπ και οι συνεργάτες του έχουν μελετήσει κάθε επίθεση αυτοκτονίας στον κόσμο από το 1980- αξιολογώντας συνολικά 4.600 περιστατικά. Κατά τον ίδιο, ο θρησκευτικός φανατισμός δεν είναι από μόνος του κίνητρο- «απλά» λειτουργεί ως εργαλείο στρατολόγησης και ένας αποτελεσματικός τρόπος να πειστεί κάποιος να ξεπεράσει τον φόβο του θανάτου και του φόνου αθώων.
Κατά την έρευνα του Πέιπ, το 95% των επιθέσεων αυτοκτονίας από το 1980 και μετά δεν έχουν κοινό χαρακτηριστικό τη θρησκεία, αλλά μία πολύ συγκεκριμένη στρατηγική σκοπιμότητα αντίδρασης σε μια στρατιωτική επέμβαση- συχνά μια στρατιωτική κατοχή περιοχής την οποία οι τρομοκράτες θεωρούν είτε δική τους, είτε πολύ πολύτιμη.
Η ανάλυση του Πέιπ καταλήγει σε κοινά συμπεράσματα με αυτήν της Λίντια Γουΐλσον, η οποία πήρε συνεντεύξεις αιχμαλώτων μαχητών του ISIS στο Ιράκ. «Έχουν τραγική άγνοια για το Ισλάμ και δυσκολεύονται να απαντήσουν σε ερωτήσεις για τη Σαρία, την τζιχάντ ή το χαλιφάτο...αλλά μια ενδελεχής, ή έστω επιφανειακή γνώση του Ισλάμ δεν είναι απαραίτητα αναγκαία για το ιδεώδες του να πολεμά κανείς για ένα Ισλαμικό Κράτος» έγραφε σχετικά στο The Nation.
Ο Πέιπ υπογραμμίζει ότι είναι σημαντικό να υπάρξει διαχωρισμός ανάμεσα στους μακροπρόθεσμους στόχους του ISIS και τις βραχυπρόθεσμες στρατηγικές του.
«Έχει να κάνει με το timing. Πώς θα κάνεις τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και τις άλλες μεγάλες δυνάμεις να αποσυρθούν από τον Περσικό Κόλπο όταν έχουν τόσο μεγάλα συμφέροντα λόγω πετρελαίων; Μία μεμονωμένη επίθεση δεν μπορεί να το κάνει. Ο μπιν Λάντεν έκανε την 9/11 ελπίζοντας ότι θα τραβούσε μια μεγάλη αμερικανική χερσαία δύναμη στο Αφγανιστάν, κάτι το οποίο θα βοηθούσε στη στρατολόγηση ενός μεγάλου αριθμού βομβιστών αυτοκτονίας, που θα ήθελαν να τιμωρήσουν τους Αμερικανούς για την επέμβασή τους. Δεν το κάναμε αυτό – χρησιμοποιήσαμε περιορισμένη στρατιωτική ισχύ στο Αφγανιστάν. Αλλά αυτό στο οποίο ο μπιν Λάντεν δεν υπολόγιζε ήταν ότι θα στέλναμε έναν μεγάλο στρατό στο Ιράκ για να ρίξουμε τον Σαντάμ. Και αυτό αποδείχτηκε ότι ήταν το πιο αποτελεσματικό κίνητρο στρατολόγησης αντιαμερικανών τρομοκρατών που υπήρξε ποτέ, περισσότερο από ό,τι ήλπιζε ο μπιν Λάντεν στα πιο τρελά του όνειρα. Οπότε εάν στόχος σου είναι να προκαλέσεις στρατιωτικά κόστη σε αυτά τα κράτη και να τα αναγκάσεις να αποσυρθούν, πρέπει να βρεις έναν τρόπο να ανεβάσεις τον πήχυ. Και ο τρόπος να το κάνεις αυτό είναι αναγκάζοντάς τα να αντιδράσουν υπερβολικά. Προσπαθείς να τα κάνεις να στείλουν μια μεγάλη χερσαία δύναμη, ώστε να αυξήσεις το κόστος. Αυτό προσπαθεί να μας αναγκάσει το ISIS να κάνουμε».
Όσον αφορά στη Γαλλία, ο Πέιπ εκτιμά πως «εάν το ISIS θέλει να σταματήσει τη γαλλική στρατιωτική επέμβαση, μία επίθεση δεν θα τα καταφέρει. Στην ανακοίνωση του ISIS, λένε ότι θέλουν μια καταιγίδα από παρόμοιες επιθέσεις εναντίον του Παρισίου και άλλων γαλλικών στόχων, επειδή στόχος τους είναι να βγάλουν το Παρίσι έξω από τον στρατιωτικό συνασπισμό. Βραχυπρόθεσμα έχει λογική να θες ένα περιβάλλον που προκαλεί εχθρότητα προς τους μουσουλμάνους στη Γαλλία, επειδή αυτό θα κάνει ευκολότερη τη στρατολόγησή τους για τον μακροπρόθεσμο στόχο του να βγει η Γαλλία από τον συνασπισμό».
Όσον αφορά στις «υπερπόντιες» επιχειρήσεις του ISIS, ο Πέιπ θεωρεί ότι δεν αποτελούν ένδειξη ισχύος, αλλά αδυναμίας στα θέατρα επιχειρήσεων στη Συρία και το Ιράκ. Όπως επισημαίνει, μέσα στο έτος που πέρασε, η περιοχή που ελέγχει το Ισλαμικό Κράτος μειώθηκε κατά 10%.
«Η στρατηγική των ΗΠΑ κατά του ISIS λειτουργεί και ασκεί τεράστια πίεση. Είναι μια στρατηγική εναέριας και χερσαίας ισχύος, με τη χερσαία ισχύ να προέρχεται από τοπικούς συμμάχους- τους Κούρδους και τους Σιίτες στην περιοχή, και ακόμη και κάποιους Σουνίτες που τάσσονται κατά του ISIS. Συνεργάζονται όλο και περισσότερο μαζί μας στο έδαφος, ενώ εμείς πολεμούμε από τον αέρα. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι δεν έχουμε επαρκείς χερσαίες δυνάμεις. Ακριβώς επειδή αυτή η στρατηγική λειτουργεί, το ISIS είναι απελπισμένο, και αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας του. Τον Οκτώβριο, το ISIS εξαπέλυσε μόλις οκτώ επιθέσεις αυτοκτονίας στο Ιράκ και τη Συρία, ενώ κανονικά εξαπέλυαν 30-35 τον μήνα, και αυτός είναι ο ίδιος μήνας κατά τον οποίο άρχισαν τις επιθέσεις αυτοκτονίας στην Τουρκία...καθώς τα εδάφη που ελέγχει το ISIS μειώνονται στο Ιράκ και τη Συρία, είναι ξεκάθαρο ότι επικεντρώνει τους διαθέσιμους πόρους για επιθέσεις αυτοκτονίας εκτός Ιράκ και Συρίας».