Το 2007 η παγκόσμια κοινότητα συγκλονίζεται από τον θάνατο του Αλεξάντερ Λιτβινένκο, ο οποίος ως πράκτορας της FSB είχε κατηγορήσει τον Ρώσο πρόεδρο, Βλάντιμιρ Πούτιν, ότι έδωσε εντολή για την δολοφονία της δημοσιογράφου, Άννας Πολιτκόφσκαγια . Η υπόθεση έρχεται ξανά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, με το πόρισμα της βρετανικής δικαιοσύνης να εμπλέκει τη ρωσική κυβέρνηση στη δολοφονία.
Όλα ξεκίνησαν την 1η Νοεμβρίου του 2007, όταν ο πρώην κατάσκοπος της ρωσικής υπηρεσίας ασφαλείας (FSB) συναντήθηκε στο ξενοδοχείο Millennium του Λονδίνου με τον πρώην πράκτορα της KGB, Αντρέι Λουγκοβόι, και τον επιχειρηματία Ντιμίτρι Κοβτούν. Στο ίδιο ξενοδοχείο συναντήθηκε επίσης, με τον πρώην πράκτορα της KGB Σοκολένκο και με τον Βιασεσλάβ Κοτολένκο, επικεφαλής ρωσικής ιδιωτικής εταιρείας ασφαλείας. Λίγες ώρες αργότερα συναντήθηκε σε εστιατόριο με τον Ιταλό ακαδημαϊκό Μάριο Σκαραμέλα, ο οποίος τον προειδοποίησε ότι διατρέχει κίνδυνο η ζωή του.
Ο Λιτβινένκο παρουσίαζε συμπτώματα δηλητηρίασης και αμέσως μεταφέρθηκε στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Λονδίνου. Η κατάστασή του ήταν σοβαρή και την υπόθεση της δηλητηρίασής του ανέλαβε η αντιτρομοκρατική υπηρεσία της Σκότλαντ Γιαρντ. Οι πρώτες εκτιμήσεις ήθελαν τον πρώην πράκτορα να έχει δηλητηριαστεί από θάλλιο, όμως οι εξετάσεις έδειχναν ότι στον οργανισμό του υπήρχε σημαντική ποσότητα πολωνίου 210, ενός τοξικού ραδιενεργού ισοτόπου. Σύμφωνα με τον καθηγητή Πατ Τρούπ της βρετανικής Υπηρεσίας προστασίας της Υγείας η ραδιενεργή ουσία εισήχθη στο σώμα του Λιτβινένκο είτε μέσω φαγητού, είτε μέσω της αναπνευστικής οδού ή κάποιου τραύματος.
«Ένα πολύ ακριβό δηλητήριο»
Ο άνδρας, η εικόνα του οποίου από τον θάλαμο του νοσοκομείο έκανε τον γύρο του κόσμου, δεν πέθανε αμέσως. Χάρη σε πλύσεις στομάχου, ο θάνατός του καθυστέρησε και προέκυψε την 24η Νοεμβρίου, δίνοντάς του την δυνατότητα να «εξιχνιάσει την δολοφονία του», όπως αναφέρει άρθρο της βρετανικής The Guardian. H ιστορία του Λιτβινένκο αποτελεί θέμα του βιβλίου «Ένα πολύ ακριβό δηλητήριο» του αρθρογράφου της εφημερίδας, Λουκ Χάρτινγκ, ο οποίος θα παρευρεθεί σε δημόσια συνάντηση με την χήρα του νεκρού πράκτορα, Μαρίνα Λιτβινένκο στις 17 Μαρτίου.
Η μαρτυρία του θύματος
Ο Λιτβινένκο αποτελεί σπάνια περίπτωση ανθρώπου που κατάφερε να συμμετάσχει στην εξιχνίαση της δολοφονίας του. Σε μια από τις τελευταίες καταθέσεις του στην αστυνομία, ο ίδιος είχε υποδείξει τις μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας.
«Δεν έχω αμφιβολία για το ποιος το ήθελε (τον θάνατό μου) και συχνά δέχομαι απειλές από αυτούς τους ανθρώπους. Αυτό το έκαναν... δεν έχω αμφιβολία ότι το έκαναν οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες. Γνωρίζοντας το σύστημα ξέρω ότι η εντολή να δολοφονηθεί πολίτης μιας άλλης χώρας στην περιοχή του, ειδικά αν έχει να κάνει με τη Μεγάλη Βρετανία, θα μπορούσε να δοθεί μόνο από ένα πρόσωπο», είχε πει, σύμφωνα με προδημοσίευση τμημάτων της έρευνας για τον εντοπισμό του δολοφόνου του.
Όταν ρωτήθηκε από τους ερευνητές ποιο ήταν εκείνο το πρόσωπο, ο ίδιος είχε υποδείξει τον Βλάντιμιρ Πούτιν. Υπενθυμίζουμε ότι από το 2006 ο ίδιος είχε την αγγλική υπηκοότητα. Μετά από πολλές συλλήψεις του, ο ίδιος είχε καταφύγει στο Λονδίνο, όπου ζήτησε πολιτικό άσυλο. Υπενθυμίζουμε ότι στις 6 Φεβρουαρίου του 2007, ο Μπόρις Μπερεζόφσκι, φίλος του Λιτβινένκο, σε συνέντευξη τύπου είχε εκφράσει ξεκάθαρα τις απόψεις του για την υπόθεση επαναλαμβάνοντας ότι υπεύθυνος για τη δολοφονία του φίλου του είναι ο Πούτιν.
Ο τρόπος θανάτου του Λιτβινένκο και η φημολογούμενη ανάμιξη της Ρωσίας δημιούργησε διπλωματική διαμάχη μεταξύ Ρωσίας - Βρετανίας. Ενδεικτικό παράδειγμα της σημασίας που δόθηκε στην υπόθεση από τη βρετανική αστυνομία είναι ότι από τη στιγμή της δημοσιοποίησης της δηλητηρίασης του Λιτβινένκο η κυβερνητική επιτροπή χειρισμού επειγόντων περιστατικών της βρετανικής κυβέρνησης (COBRA) που απαρτίζεται από εξέχοντες πολιτικούς και αξιωματούχους συνεδρίασε πολλές φορές προκειμένου να καθορίσει την αντίδραση και την όλη στάση της βρετανικής κυβέρνησης και αστυνομίας.
Η διαμάχη πήρε μεγάλες διαστάσεις στις 16 Ιουλίου όταν και η βρετανική κυβέρνηση αποφάσισε να απελάσει τέσσερις Ρώσους διπλωμάτες και σταματήσει την έκδοση βίζας σε Ρώσους αξιωματούχους προκαλώντας την αντίδραση του ρωσικού υπουργείου εξωτερικών που χαρακτήρισε τις συγκεκριμένες ενέργειες ανήθικεςκαι προκλητικες. Η Ρωσία από την άλλη, προέβη στην απέλαση τεσσάρων Βρετανών διπλωματών, ενώ σταμάτησε τις ενέργειες για έκδοση βίζας σε Βρετανούς αξιωματούχους. Στις 16 Ιανουαρίου του 2007 τα γραφεία του Βρετανικού συμβουλίου στην Αγία Πετρούπολη έκλεισαν με την αγγλική κυβέρνηση να καταγγέλλει τις ρωσικές αρχές για εκφοβισμό.
Η τσαγιέρα πρόδωσε τον δολοφόνο
Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι το πολώνιο 210 είναι ένα ραδιενεργό στοιχείο, το οποίο παράγεται κατά κύριο λόγο σε ένα εργαστήριο στη Ντούμπνα κοντά στη Μόσχα. Κατά τον επικεφαλής της ρωσικής ατομικής ενέργειας Σεργκέι Κιριγιένκο η προμήθευση πολωνίου από την Ρωσία είναι απίθανη λόγω της μικρής παραγωγής της, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας αποστέλλεται σε αμερικανικές εταιρίες αποκλειστικά και μόνο μέσω της εταιρίας Thekxsnabexport. Η χρήση του πολωνίου 210 παραπέμπει από την εποχή του ψυχρού πολέμου στις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες.
Την ημέρα της δολοφονίας, ο πρώην πράκτορας της KGB, Αντρέα Λουγκοβόι, τηλεφωνεί συνεχώς στον Λιτβινένκο, πιέζοντάς τον να έρθει στο ξενοδοχείο για τη συνάντησή τους. Σύμφωνα με την κατάθεση του Λουγκοβόι στους Βρετανούς αστυνομικούς, η άφιξή του στο Millennium έγινε στις 4 το μεσημέρι. Όμως το κλειστό κύκλωμα παρακολούθησης τον εμφανίζει να φτάνει μισή ώρα νωρίτερα και να ρωτά στη ρεσεψιόν πού βρίσκονται οι αντρικές τουαλέτες. Φαίνεται να τις επισκέπτεται και να εμφανίζεται ξανά ύστερα από δύο λεπτά.
Αργότερα, στις συναντήσεις του με τους επιθεωρητές της Σκότλαντ Γιαρντ, ο Λιτβινένκο θα περιγράψει με μεγάλη ακρίβεια λεπτομέρειες από τη συνάντησή του με τους δολοφόνους του: Στο τραπέζι υπάρχουν ποτήρια, κούπες και μια τσαγιέρα. Ο Λουγκοβόι έχει ήδη παραγγείλει ποτά. Ρωτά το θύμα αν θέλει να πιει κάτι, γνωρίζοντας όμως ήδη ότι ο Λιτβινένκο δεν πίνει αλκοόλ. «Θα φύγουμε, έτσι κι αλλιώς», του λέει, «αν θέλεις όμως μπορείς να πιεις λίγο από το τσάι που έχει απομείνει».
«Έβαλα λίγο τσάι σε μια καθαρή κούπα και ήπια ελάχιστα, 3 ή 4 γουλιές», είχε πει στην κατάθεσή του.
Ύστερα από μετρήσεις, καταγράφηκαν πολύ ψηλές τιμές μόλυνσης στο τραπέζι όπου συναντήθηκε το θύμα με τον Λουγκοβόι και τον επιχειρηματία Κοβτούν (20.000 μπεκερέλ) και την τσαγιέρα που χρησιμοποίησε το θύμα (100.000 μπεκερέλ). Άγνωστο πόσοι πελάτες τη χρησιμοποίησαν πριν εντοπιστεί μολυσμένη... Λίγους ορόφους πιο πάνω, στο δωμάτιο του Κοβτούν, ανιχνεύεται στο νιπτήρα μια μάζα που μετριέται στα 390.000 μπεκερέλ.
Το φιλί του Πούτιν
Μέσα στο κλίμα που επικρατεί τις τελευταίες ημέρες μετά την δημοσίευση του πορίσματος των βρετανικών ερευνών, το οποίο εμπλέκει το ρωσικό κράτος στην δολοφονία του πρώην πράκτορα, ο δικαστής Ρόμπερτ Όουεν αφήνει να εννοηθεί ότι ένας από τους λόγους που δόθηκε η συγκεκριμένη εντολή, είναι το γεγονός ότι ο Λιτβινένκο ετοίμαζε να καταγγείλει ότι ο Ρώσος πρόεδρος είναι παιδεραστής. Σαν αποδεικτικό στοιχείο θα χρησιμοποιούσε μια φωτογραφία που έδειχνε τον Ρώσο ηγέτη να φιλά την κοιλιά ενός μικρού αγοριού σε μια πλατεία. Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι η βρετανική ταμπλόιντ εφημερίδα Daily Mail ισχυρίζεται ότι συνομίλησε με το αγόρι της φωτογραφίας, το οποίο δήλωνε ενθουσιασμένο που δέχτηκε το φιλί του Πουτίν.