«Υπάρχει κάτι σάπιο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας» λέει ο Μάρκελλος στο έργο του Σαίξπηρ, «Άμλετ».
Η διαπίστωση επιστρέφει ως ένα δίκαιο ερώτημα το 2016 μετά το νόμο που πέρασε στο κοινοβούλιο της Δανίας και βάσει αυτού οι αρχές μπορούν να κατάσχουν χρήματα και τιμαλφή των προσφύγων που αναζητούν άσυλο στο έδαφός της. Η είδηση προκάλεσε την κατακραυγή διεθνών οργανισμών, ανθρωπιστικών οργανώσεων, ακαδημαϊκών, της κοινής γνώμης. Ο παραλληλισμός με τις κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων Εβραίων από τους Ναζί ξαφνικά έγινε το πιο κοινό σχόλιο για την «μικρόψυχη», μπροστά στην ασύγκριτη δοκιμασία εκατομμυρίων προσφύγων, χώρα του Bορρά. Και αυτό δεν είναι καν το πιο σκληρό μέτρο, που επιστρατεύει η Δανία για να βάλει φρένο στην άφιξη προσφύγων. Η κυβέρνηση αποφάσισε να μην επιτρέπει πλέον την επανένωση οικογενειών προσφύγων για τρία χρόνια!
Είναι όμως η Δανία το «βασίλειο» που κρύβει κάτι «σάπιο»; Ή μήπως η προσφυγική, αλλά πρωτίστως ανθρωπιστική, κρίση αναδεικνύει πως υπάρχει κάτι «σάπιο» στο σύγχρονο βασίλειο της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28 κρατών - μελών;
Αφήνοντας στην άκρη το θυμικό και έχοντας κατά νου πόσο διαφορετικές είναι οι πραγματικότητες που βιώνει και σε αυτό το ζήτημα ο ευρωπαϊκός Bορράς από την Ελλάδα του Nότου- που μαζεύει τα κορμιά νεκρών παιδιών από τη θάλασσα και τις ακτές της- η περίπτωση της Δανίας είναι απλά μια «καλή περίπτωση» για να κατανοήσουμε το πραγματικό πρόβλημα: η κάθε κυβέρνηση κάνει ό,τι κρίνει ορθό για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της, γιατί η ΕΕ χάνει το πλεονέκτημα απάντησης σε κοινά προβλήματα, που είναι και μία από τις βασικές αποστολές της.
Και αυτό, κατέστη απόλυτα σαφές κατά τη συνομιλία που είχαμε με τον Διευθυντή Σύνταξης της εφημερίδας της Δανίας, Politiken Jakob Nielsen σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε πως σκέφτονται οι εταίροι μας στον ευρωπαϊκό Βορρά, παίρνοντας τη Δανία ως χαρακτηριστικό παράδειγμα. Γιατί σίγουρα δεν «βλέπουμε» τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο...
Η πρώτη ερώτηση, ήταν φυσικά ποιο είναι σήμερα το κλίμα στη Δανία. Η απάντηση, σε πρώτη ανάγνωση, ίσως ξαφνιάζει. Αλλά σε δεύτερη ανάγνωση γίνεται πλήρως αντιληπτό ποιο είναι το πραγματικό ζήτημα.
«Η αντίδραση που υπήρξε, η κριτική που ασκήθηκε, αιφνιδίασε την κυβέρνηση. Όλο αυτό το διάστημα ακούμε για τις αντιδράσεις που υπάρχουν εντός της Ε.Ε. για τον τρόπο διαχείρισης του προσφυγικού ζητήματος. Βλέπετε πως αντιδρούν διάφορες χώρες, τις συζητήσεις που γίνονται για κλείσιμο των συνόρων στους πρόσφυγες. Η κυβέρνηση δεν φαντάστηκε πως τα μέτρα αυτά θα προκαλούσαν αυτό το κύμα αντιδράσεων, τη στιγμή μάλιστα που κρατά ανοιχτά τα σύνορα της, υποδέχεται πρόσφυγες και συνεχίζει το πρόγραμμα προνοιακής στήριξης για τους πρόσφυγες (πχ ελεύθερη πρόσβαση στην υγεία, δυνατότητες εκπαίδευσης κλπ)», λέει στη HuffPost Greece.
Όπως μας εξηγεί, πρόθεση της κυβέρνησης ήταν - αν και αυτό δεν λέγεται επίσημα- με τα μέτρα αυτά να αποθαρρύνει τους πρόσφυγες να φτάνουν στα σύνορα της Δανίας ζητώντας άσυλο. «Είναι σαφές πως πρόσφυγες θα συνεχίζουν να καταφθάνουν στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας και από την Ελλάδα θα συνεχίζουν το ταξίδι τους προς χώρες όπως η Δανία, η Γερμανία, η Ελβετία κα. Πολλές από αυτές τις χώρες υποδοχής λοιπόν εφαρμόζουν ή εξετάζουν τρόπους να κάνουν τους πρόσφυγες να μην επιλέξουν τη δική τους χώρα. Είναι μια τάση που υπάρχει πλέον και υπό αυτή την έννοια το ίδιο ήθελε να κάνει και η κυβέρνηση της Δανίας. Γιατί βλέπει πως δεν υπάρχει δυνατότητα ή διάθεση για εξεύρεση μιας λύσης στο ζήτημα από κοινού».
H «πραγματικότητα» που βιώνει η Δανία είναι διαφορετική από τη δική μας. Οι γείτονες χώρες της λαμβάνουν παρόμοια μέτρα «αποθάρρυνσης» των προσφύγων να φτάσουν στα σύνορά τους, τα οποία βλέπουν ως μόνη λύση στην αδυναμία ελέγχου των ροών. Τη στιγμή που κάποιες χώρες αρνούνται να δεχθούν πρόσφυγες, όσες αναλαμβάνουν το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί, αισθάνονται πως παράλληλα με το καθήκον τους να φιλοξενήσουν πρόσφυγες, έχουν και μία υποχρέωση απέναντι στους πολίτες τους.
Το παράδειγμα μάλιστα της Δανίας με το μέτρο για τις κατασχέσεις, φαίνεται πως ακολουθεί τώρα και η Σουηδία αλλά και περιοχές στη νότια Γερμανία.
Υπό αυτό το πρίσμα πηγαίνουμε στην ουσία του ζητήματος. Την νομοθετική πρόβλεψη για κατασχέσεις χρημάτων και άλλων αντικειμένων, συνολικά εκτιμώμενης αξίας άνω των 1.300 ευρώ, που όμως ο κ.Nielsen, μιλώντας στην HuffPost Greece, εκτιμά πως το μέτρο δεν θα εφαρμοστεί. «Νομίζω πως πρόθεση της κυβέρνησης δεν ήταν να ξεκινήσουν σωματικοί έλεγχοι προσφύγων στα σύνορα και να γίνουν κατασχέσεις. Ήθελε, όπως ήδη εξήγησα, να περάσει το μήνυμα προς τους πρόσφυγες πως στη Δανία τα πράγματα δεν είναι και τόσο εύκολα για όσους πρόσφυγες επιλέξουν να αναζητήσουν άσυλο. Ο τρόπος όμως με τον οποίο το έκανε αυτό η κυβέρνηση ήταν λάθος. Προκάλεσε σύγχυση και έφερε αυτό το κύμα κριτικής που τώρα προσπαθεί να αναστρέψει».
Παράλληλα, μας εξηγεί πως το επίσημο επιχείρημα της κυβέρνησης για την υιοθέτηση του μέτρου δεν «στέκεται». Η κυβέρνηση, προκειμένου να δικαιολογήσει την εφαρμογή του, υποστήριξε πως συνάδει με την ισχύουσα νομοθεσία για όλους τους Δανούς πολίτες που ωφελούνται από το κράτος πρόνοιας. «Αυτό δεν είναι όπως παρουσιάζεται από την κυβέρνηση. Στη Δανία όντως για να ενταχθεί κανείς σε προγράμματα της πρόνοιας θα πρέπει να παραχωρήσει στο κράτος πχ χρήματα που έχει σε λογαριασμούς κ.α. Κανείς, όμως, δεν θα κάνει σωματικό έλεγχο σε έναν Δανό και πολύ περισσότερο δεν υπάρχει αναλογία. Τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά για έναν κάτοικο της χώρας. Έχει προνόμια και πλεονεκτήματα που φυσικά και δεν έχει ένας πρόσφυγας σε μια ξένη χώρα. Ένας Δανός θα βγει στην αγορά εργασίας και κάποια στιγμή θα βρει δουλειά. Ένας πρόσφυγας όμως, που δεν μπορεί να το κάνει με την ίδια ευκολία κυρίως τον πρώτο καιρό, τι θα κάνει; Όχι. Αυτό το μέτρο είναι άδικο! ».
Ακόμη πάντως και εάν όντως το μέτρο των κατασχέσεων δεν εφαρμοστεί- που το ελπίζουμε- υπάρχει ένα άλλο που τίθεται σε ισχύ «πολύ σκληρότερο», όπως το χαρακτηρίζει ο κ.Nielsen.
«Το Κοινοβούλιο της Δανίας ψήφισε και το μέτρο που στερεί τη δυνατότητα στους πρόσφυγες που φιλοξενούνται στη χώρα, να επανενωθούν με την οικογένειά τους για τρία χρόνια! Σε αντίθεση με αυτό που συνέβαινε μέχρι σήμερα, ένας πρόσφυγας θα πρέπει να έχει συμπληρώσει τρία χρόνια μετά την απόδοση ασύλου και μετά να κάνει αίτηση για να φέρει στη χώρα την οικογένειά του. Και, όπως πολλοί υποστηρίζουν, ο νόμος αυτός αποτελεί παραβίαση της Συνθήκης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Εντάσσεται βέβαια και αυτό στη λογική αποθάρρυνσης των προσφύγων από το να επιλέξουν τη Δανία ως χώρα φιλοξενίας. Όπως και να χει όμως, τρία χρόνια να μην δεις τους δικούς σου ανθρώπους, που μπορεί να βρίσκονται ακόμη κάπου στην Τουρκία, τον Λίβανο ή οπουδήποτε αλλού, δεν είναι πάρα πολλά; Είναι. Είναι πολύ σκληρό μέτρο».
Την Πέμπτη, ανακοινώθηκε πως την ίδια πολιτική θα ακολουθήσει και η Γερμανία, εμποδίζοντας με τη σειρά της τη δυνατότητα επανένωσης οικογενειών για διάστημα δύο ετών…
Σημειώνεται πως το προηγούμενο διάστημα, πάντα στο πλαίσιο της προσπάθειας αποθάρρυνσης των προσφύγων από την αναζήτηση ασύλου στη Δανία, η κυβέρνηση προχώρησε σε περικοπές στις προνοιακές παροχές. Τον περασμένο Σεπτέμβριο μάλιστα έβαλε διαφήμιση σε εφημερίδες χωρών της Μέσης Ανατολής, «προειδοποιώντας» πως οι διαδικασίες εισόδου προσφύγων στη χώρα έχουν γίνει πιο αυστηρές και πως όσοι δεν προβλέπεται να λάβουν άσυλο θα επαναπροωθούνται ταχύτατα.
Ο δε πρωθυπουργός της χώρας, Lars Lοkke Rasmussen, μόλις τον Δεκέμβριο είχε προκαλέσει επίσης αρκετά σχόλια όταν δήλωσε πως ίσως να πρέπει να αναθεωρηθεί η Σύμβαση για το Καθεστώς των Προσφύγων, του 1951. Η Δανία ήταν από τις πρώτες χώρες που την υπέγραψε αλλά και την εφάρμοσε, σχεδόν υποδειγματικά. Μέχρι σήμερα…
Ο κ. Rasmussen, είναι επίσης πρόεδρος του κεντροδεξιού κόμματος Venstre το οποίο ήρθε τρίτο στις εθνικές εκλογές του περασμένου Ιουνίου αλλά κατάφερε να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας. Σε πρώτη φάση βέβαια συζητούσε τους όρους για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας με το Λαϊκό Κόμμα της Δανίας, το οποίο αν και αυτοπροσδιορίζεται ως «δεξιό», ακαδημαϊκοί και πολιτικοί αναλυτές το χαρακτηρίζουν ανοιχτά ως ακροδεξιό.
Θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει πως για μια ακόμη φορά η άνοδος της ακροδεξιάς οδήγησε στην υιοθέτηση αυτών των σκληρών μέτρων σε βάρος των προσφύγων. Στη Δανία όμως τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά…
Κατά την ψήφιση των συγκεκριμένων μέτρων στο Κοινοβούλιο, η κυβέρνηση του Rasmussen δεν είχε μόνο τη στήριξη αυτού του ακροδεξιού κόμματος αλλά και αυτού των Σοσιαλιστών Δημοκρατών, που είχε αναδειχθεί πρώτο στις εκλογές.
Σε σύνολο 179 βουλευτών, 81 ψήφισαν υπέρ, μόλις 27 κατά αλλά 70 ακόμη επέλεξαν να απέχουν από την ψηφοφορία, χαρίζοντας έτσι διά της σιωπής τους μια ευρεία πλειοψηφία στην κυβέρνηση.
«Αυτό είναι πολύ σημαντικό στοιχείο. Η πλειοψηφία ήταν ευρεία. Δεν ήταν ένα θέμα που έχει απλά στην ατζέντα της η δεξιά ή η άκρα δεξιά. Υπήρξε στήριξη από τους σοσιαλιστές». Υπάρχουν όμως στη Δανία προβλήματα ανάλογα με αυτά που συναντάμε πχ στη Γερμανία ακροδεξιές οργανώσεις να...παρελαύνουν στους δρόμους; «Όχι, δεν υπάρχουν φαινόμενα όπως αυτά που βλέπουμε στη Γερμανία, πχ με το Pegida αλλά υπάρχει σαφώς μια ανησυχία, ένας φόβος. Πως θα μπορέσουν να ενσωματωθούν οι πρόσφυγες στην κοινωνία τους, τις επιπτώσεις για το κράτος πρόνοιας…», σχολιάζει ο κ.Νielsen.
Σύμφωνα πάντως με πρόσφατες δημοσκοπήσεις το 70% των πολιτών στη Δανία υποστηρίζουν πως η μετανάστευση αποτελεί το πιο σημαντικό πολιτικό ζήτημα στη χώρα. Την ίδια στιγμή, αναλυτές επισημαίνουν πως ένα σημαντικό ποσοστό πολιτών υποστηρίζει τα νέα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση.
Ακόμη και εάν η Δανία αυτή την περίοδο μοιάζει να είναι το «νέο κακό παιδί», θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως δεν ανήκει στις χώρες που σφυρίζουν αδιάφορα στο πρόβλημα, όπως πχ χώρες της ανατολικής Ευρώπης που δεν θέλουν να δώσουν άσυλο ούτε σε μια οικογένεια προσφύγων που κατάφερε να γλιτώσει από την κόλαση της Συρίας.
Πολύ περισσότερο μάλιστα, η Δανία αναλογικά του πληθυσμού της έχει σηκώσει πολύ μεγαλύτερο βάρος από χώρες πχ όπως οι ΗΠΑ με τους 10.000 πρόσφυγες που αναλογούν στο…0.0007% τους πληθυσμούς της!
Συγκεκριμένα:
- Ο πληθυσμός της Δανίας ανέρχεται σε 5,7 εκατ. κατοίκους
- Το 2015 δέχθηκε να φιλοξενήσει 21.300 πρόσφυγες, κάτι που την κατατάσσει στις πρώτες 10 της ΕΕ που υποδέχθηκαν τους περισσότερους αιτούντες ασύλου αναλογικά με τον πληθυσμό της
- Το 2016 η χώρα έχει συμφωνήσει να υποδεχθεί ακόμη 25.000 πρόσφυγες, δηλ. περίπου 25% περισσότερους από το 2015
- Συνεχίζει να είναι μεταξύ των χωρών που έχουν την πιο «γενναιόδωρη» πολιτική προς τους πρόσφυγες, σε ό,τι αφορά ζητήματα όπως η πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, δυνατότητες εκπαίδευσης και παροχής προνοιακών υπηρεσιών
- Το 2015 ήταν η δεύτερη κατά σειρά χώρα της ΕΕ που διέθεσε τα περισσότερα χρήματα- ως ποσοστό επί του ΑΕΠ της- σύμφωνα με στοιχεία του ΔΝΤ και το 2016 αναμένεται να ξοδέψει ανάλογο ποσό
- Είναι μια από τις πέντε χώρες του κόσμου που ανταποκρίνεται στους στόχους που έχουν τεθεί από τον ΟΗΕ για δαπάνες 0,7% επί του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος για την ανάπτυξη και την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.