Δεν άργησε ο Ερντογάν να δείξει τη δύναμή του. Εντός και εκτός. Μια ημέρα μετά την καρατόμηση Νταβούτογλου -του πάλαι ποτέ πολύτιμου πολιτικού συνοδοιπόρου- έστρεψε το βλέμμα στην ΕΕ. Και χωρίς καμία διάθεση για διπλωματία, τους είπε: «Εμείς θα ακολουθήσουμε τον δικό μας δρόμο κι εσείς τον δικό σας».
Ο λόγος για το πρώτο και άμεσο «όχι» σε μια εκ των απαιτήσεων της ΕΕ για να δώσει αντάλλαγμα την κατάργηση της βίζα για τους Τούρκους. Αυτή της τροποποίησης του αντιτρομοκρατικού νόμου. Συνολικά τα προαπαιτούμενα για την απελευθέρωση των θεωρήσεων για τους Τούρκους πολίτες στην ζώνη Σένγκεν είναι πέντε. Και η Τουρκία δεν έχει εκπληρώσει κανένα.
«Μας λένε (σ.σ. η ΕΕ) θα απελευθερώσουμε τη βίζα και αυτοί είναι οι όροι. Συγγνώμη αλλά εμείς θα ακολουθήσουμε τον δικό μας δρόμο κι εσείς τον δικό σας», είπε σε δημόσια ομιλία του στην Κωνσταντινούπολη την Παρασκευή. Λέγοντας ουσιαστικά ότι λογαριάσατε χωρίς τον ξενοδόχο.
Βέβαια τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας τη διαπραγματεύτηκε -και τη υπέγραψε- ο πρωθυπουργός του Αχμέτ Νταβούτογλου με την Άνγκελα Μέρκελ, η οποία επισκέφθηκε και την Τουρκία για να διαπραγματευτεί με τον Τούρκο πρόεδρο. Πράγμα που σημαίνει ότι είχε πολλές φορές την ευκαιρία να εκφράσει τη διαφωνία του.
Η αμήχανη αντίδραση του Βερολίνου
Η αντίδραση του Βερολίνου πάντως στα νέα δεδομένα που διαμορφώθηκαν στην Τουρκία ήταν μάλλον αμήχανη. Παραμένοντας στα όρια της διπλωματίας, ο αναπληρωτής κυβερνητικός εκπρόσωπος Γκέοργκ Στράιτερ, είπε ότι η παραίτηση Νταβούτογλου είναι «εσωτερική υπόθεση». Για το θέμα ρωτήθηκε πολλές φορές από τους δημοσιογράφους -32 μετρήσαμε- γιατί ευθύς εξαρχής πολλοί εξέφρασαν τις επιφυλάξεις τους για το μέλλον της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας μετά την έξοδο Νταβούτογλου. Απαντώντας ειδικά σε αυτή την ερώτηση, ο κ. Στράιτερ τόνισε ότι δεν πρόκειται για μια συμφωνία με τον πρωθυπουργό αλλά με την Τουρκία. Και ότι η Γερμανία αναμένει από την Άγκυρα να εφαρμόσει τη συμφωνία σε όλα της τα σημεία.
Οι δηλώσεις ωστόσο Ερντογάν δείχνουν ότι, αν μη τι άλλο, ο ίδιος δεν έχει αυτή τη διάθεση.
Οι ανησυχίες μετά την καρατόμηση
Η «παραίτηση» Νταβούτογλου εξέπληξε αρκετούς και ακόμη δεν είναι σαφείς οι λόγοι της ρήξης. Οι περισσότερες αναλύσεις συμπεραίνουν ότι ο Νταβούτογλου αποτελούσε εμπόδιο στην προσπάθεια του Ερντογάν να μετατρέψει το πολίτευμα της χώρας από πρωθυπουργικό σε προεδρικό δίνοντας στον Ερντογάν τον πλήρη έλεγχο της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας.
Άλλες του προσάπτουν και προδοσία και ότι «πουλήθηκε» στη Δύση -και τους Αμερικάνους. Χαρακτηριστικό το πολιτικό blog που έκανε την εμφάνισή του την 1η Μαΐου με τον συγγραφέα της ανάρτησης να αυτοπροσδιορίζεται ως «ένας από αυτούς που θα μπορούσε να θυσιάσει την ψυχή του για το αφεντικό», δηλαδή τον Ερντογάν.
Όποιοι και να είναι οι ακριβείς λόγοι της παραίτησης, το πρώτο ερώτημα στον διεθνή -και εγχώριο- Τύπο ήταν το εξής: και τώρα τί με τη συμφωνία;
Μεταξύ αυτών -και πριν τις δηλώσεις Ερντογάν- οι Financial Times έγραφαν: «Χωρίς μεταρρυθμίσεις στους νόμους της Τουρκίας κατά της τρομοκρατίας και της διαφθοράς, στις οποίες ο Ερντογάν αντιστέκεται πεισματικά, οι Βρυξέλλες ίσως να μην μπορέσουν να προβούν σε κάποιες από τις πιο σημαντικές παραχωρήσεις όσον αφορά στη συμφωνία- μια κίνηση που η Άγκυρα έχει ήδη προειδοποιήσει ότι θα ματαίωνε τις υποχρεώσεις της για τη μείωση των αναχωρήσεων προσφύγων προς την Ελλάδα».
Επίσης Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, σύμφωνα με τους Financial Times, εξέφραζαν από την πρώτη στιγμή ανησυχίες ότι η Άγκυρα θα κάνει πίσω. «Σίγουρα δεν είναι καλά νέα για εμάς. Ο Ερντογάν θα ήταν πιθανό να τα πετάξει όλα από το παράθυρο και να θεωρήσει πως πρόκειται για αγοραπωλησία αλόγων. Νομίζει ότι πρόκειται για 50% ελιγμοί, και το υπόλοιπο είναι μπρα ντε φερ».
Αναμφισβήτητα η «σουλτανοποίηση» του Ερντογάν δυσχεραίνει τα πράγματα. Γιατί όπως αναφέρει και ο New Yorker, εάν οι λόγοι της παραίτησης Νταβούτογλου ευσταθούν, δείχνουν ότι ο Ερντογάν δεν ανέχεται πλέον ούτε την ελάχιστη αντίδραση από πολιτικό του «σύντροφο». Πόσω μάλλον από την ΕΕ που του είχε κλείσει την πόρτα για καιρό...
Ακόμη παραμένει άγνωστο εάν η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας θα υλοποιηθεί από την Τουρκία μετά τα νέα δεδομένα. Η μη υλοποίησή της όμως δεν θα επηρεάσει μόνο την ΕΕ ως σύνολο, αλλά κυρίως ίσως τη χώρα μας. Επίσης παραμένει άγνωστο εάν στο μυαλό του Τούρκου προέδρου είναι η ρήξη με την Ευρώπη ή η τακτική του «the winner takes it all». Είναι όμως κάτι που πιθανότατα δεν θα αργήσει να φανεί.