H Huffington Post Greece μίλησε με επτά ανθρώπους που δραστηριοποιούνται στο προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα - ανεξάρτητοι ακτιβιστές, εθελοντές ή εργαζόμενοι ΜΚΟ, συντονιστές των ανθρωπιστικών πρότζεκτ και διευθυντές των ελληνικών κλιμακίων.
Άνθρωποι από διαφορετικές χώρες και διαφορετικές οργανώσεις, άντρες και γυναίκες, φοιτητές ή νέοι εργαζόμενοι στο πεδίο των ανθρωπιστικών επιστημών, έως εθελοντές μεγαλύτερης ηλικίας. Το υπόβαθρό τους διαφορετικό, παρά τα όποια κοινά σημεία όπου οι ιστορίες τους... τέμνονται.
Για τους περισσότερους δεν είναι η πρώτη φορά στο πεδίο του κοινωνικού ακτιβισμού. Όχι, όμως απαραίτητα στο προσφυγικό. Ωστόσο, έχουν ξαναβάλει “boots on the ground”, όπως λένε οι Αμερικανοί. Οι περισσότεροι ταξίδεψαν από μακριά για να «δούνε με τα ίδια τους τα μάτια», τι πραγματικά συμβαίνει με τους πρόσφυγες. Και να συνδράμουν. Έβαλαν το χέρι τους «επί τον τύπον των ήλων», κλείνοντας μικρά ή μεγαλύτερα κενά του ελληνικού και ευρωπαϊκού μηχανισμού.
Η εμπειρία τους είναι πρωτογενής. Ίσως γι΄ αυτό, παρά την όποια κριτική τους στην ελληνική διαχείριση του προσφυγικού, το πιο εμφανές κοινό σημείο στις απόψεις όλων είναι η κατανόηση μιας κατάστασης που πολλοί στην Ευρώπη υποβαθμίζουν: «η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια παγκόσμια ανθρωπιστική κρίση «πάνω στην κρίση της».
Εικόνες, συναισθήματα, συμπεράσματα ανθρώπων που «έτειναν χέρι» βοήθειας και φιλίας στους πρόσφυγες, σε έξι αυτόνομες συνεντεύξεις
Maurice Joyeux και Cecile Deleplanque
Ο ιερέας Maurice Joyeux είναι ο διευθυντής και η νομικός Cecile Deleplanque εθελόντρια του Jesuit Refugee Service, οργανισμού που ίδρυσαν το 1980 οι Ιησουίτες μοναχοί με αποστολή του να συντρέχει τους πρόσφυγες. Γάλλοι και οι δύο, στο παρελθόν έχουν συμμετάσχει σε αποστολές στην Αφρική και τις Φιλιππίνες. Τα τελευταία χρόνια ζούνε μόνιμα στην Αθήνα.
«Από το 2010 επισκέπτομαι κέντρα κράτησης μεταναστών στην Αθήνα και την Κόρινθο», λέει η Cecile. «Ακόμα και λίγες κουβέντες από το τηλέφωνο είναι σημαντικές αφού αποτρέπουν την πλήρη απομόνωσή τους από τον έξω κόσμο... Μετά κάποιους μήνες εγκλεισμού νιώθουν αδύναμοι να αγωνιστούν, ιδρυματοποιούνται».
Από το καλοκαίρι οι Ιησουίτες συνέδραμαν τους πρόσφυγες στη Λέσβο και την Κω
«Και συνεχίζουμε στον Πειραιά και σε κέντρα κράτησης ή φιλοξενίας. Διοργανώνουμε συσσίτια, μοιράζουμε ρούχα και δημιουργήσαμε ένα καταφύγιο για ευάλωτες περιπτώσεις προσφύγων», λέει ο πατέρας Maurice.
Το καταφύγιο περιλαμβάνει δωμάτια για τις οικογένειες, χώρο δημιουργική απασχόλησης για τα παιδιά, μια κουζίνα με τα απαραίτητα, όλα λιτά και καθαρά. Εκεί συναντώ μία γυναίκα από το Αφγανιστάν μαζί με τα δύο της παιδιά που ζούνε εκεί την τελευταία εβδομάδα.
«Ο άντρας μου εκτελέστηκε από τους Ταλιμπάν. Έπρεπε να φύγουμε από τη χώρα» λέει.
«Με έχει εντυπωσιάσει η αξιοπρέπειά τους και το πάθος τους να ζήσουν ελεύθεροι», σχολιάζει ο πατέρας Maurice. «Συχνά αναλογίζομαι αν σε μια ανάλογη κρίση θα ήμουν τόσο δυνατή... να πάρω την οικογένεια μου και να φύγουμε με άδεια χέρια», συμπληρώνει η Cecile.
«Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε δομές μακροχρόνιας υποστήριξής τους», απαντά ο πατέρας Maurice. «Μέσα σε ένα χρόνο πέρασαν από την Ελλάδα ένα εκατομμύριο πρόσφυγες. Τώρα, περισσότεροι από 50.000 βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε ένα περιβάλλον κρίσης. Όλοι στην Ευρώπη πρέπει να σταθούν αλληλέγγυοι- ειδικά οι εκκλησίες να αναλάβουν αποτελεσματικές δράσεις», συνεχίζει.
«Βλέπουμε ολοένα περισσότερους πρόσφυγες σε κατάθλιψη. Νόμιζαν ότι απλώς θα περάσουν αλλά “κόλλησαν”. Θέλουμε να βοηθήσουμε τους ενήλικες να οργανώσουν τη ζωή τους και τα παιδιά να εκπαιδευτούν», λέει η Cecile.
Ποια είναι η γνώμη τους για τον τρόπο που η ελληνική Πολιτεία χειρίζεται τις ανθρώπινες ροές και το προσφυγικό ζήτημα συνολικά;
«Νομίζω ότι η προσπάθεια επικεντρώθηκε στο κάλεσμα για οικονομική βοήθεια από την Ευρώπη αλλά δεν έγιναν όσα έπρεπε για να οργανωθούν εγκαίρως οι καταυλισμοί και τα hotspots. Έπρεπε να απειλήσουν οι Βρυξέλλες την Ελλάδα ότι θα εξαιρεθεί από τη Σένγκεν για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες. Το ελληνικό κράτος ανθίσταται σε μια ανοιχτή συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία και τις ΜΚΟ. Ίσως είναι ζήτημα εθνικής υπερηφάνειας για τους Έλληνες και γι' αυτό είναι διστακτικοί με τη δράση οργανώσεων στα σύνορα και το εσωτερικό της χώρας. Σεβόμαστε αυτή τη στάση, αλλά πρέπει τελικά και να συνεργαστούμε για να φροντίσουμε αυτούς τους ανθρώπους, ειδικά τα χιλιάδες παιδιά», μου λέει ο πατέρας Maurice.
«Οι ανθρωπιστικές ανάγκες είναι τόσο επείγουσες που πρέπει να αλλάξει συνολικά το ευρωπαϊκό σκεπτικό όσον αφορά τις συνοριακές πολιτικές και τους προσφυγικούς πληθυσμούς».
Και οι πολιτισμικές διαφορές, ή ο συσχετισμός των προσφυγικών ροών με την ισλαμιστική τρομοκρατία;
«Για τις ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν στα τρομοκρατικά χτυπήματα κρατούμε σιγή και τιμούμε τη μνήμη τους. Μέσα όμως από αυτές τις συμφορές μπορούμε να κατανοήσουμε βαθύτερα πόσο υπέφεραν οι πρόσφυγες στις χώρες τους από την τρομοκρατία των φονταμενταλιστών. Πρέπει να διακρίνουμε τους φανατικούς από την μεγάλη πλειοψηφία των μουσουλμάνων», λέει ο πατέρας Maurice.
«Δεν φοβάμαι τους πρόσφυγες αλλά αυτό το “αμάλγαμα” της τρομοκρατίας με μια προσφυγική κρίση που η Ευρώπη δε φαίνεται ακόμα ικανή να διαχειριστεί», συμπληρώνει η Cecile.
Hadas Yanay
Η 29χρονη Hadas Yanay είναι Αμερικανίδα ανθρωπολόγος, ισραηλινής καταγωγής.
«Ασχολούμαι με τον κοινωνικό ακτιβισμό από τα σχολικά μου χρόνια και συνέχισα σαν φοιτήτρια. Στη διάρκεια των σπουδών μου βρέθηκα στο Ισραήλ όπου μελέτησα μεταναστευτικούς πληθυσμούς από την Αιθιοπία και τη Γεωργία. Τότε, ξεκίνησα να ενδιαφέρομαι για τα μεταναστευτικά και προσφυγικά ζητήματα».
Στην Αθήνα ήρθε στα μέσα Φεβρουαρίου, σαν ανεξάρτητη εθελόντρια και από τότε συνδράμει τους πρόσφυγες συνεργαζόμενη με το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών. Η Hadas βοήθησε στη δημιουργία ενός εγχειριδίου με το οποίο πολλοί μετανάστες που ζούνε χρόνια στην Ελλάδα εκπαιδεύονται ως μεταφραστές.
«Μιλούσαν μεν τη μητρική γλώσσα αλλά ήταν κρίσιμο να εκπαιδευτούν στην προσέγγιση ευάλωτων ομάδων και ανθρώπων» εξηγεί.
Ακολούθησε το Ελληνικό...
«Ήμουν εκεί όταν έφταναν τα πρώτα λεωφορεία από την Ειδομένη. Διένειμα φαγητό ή είδη πρώτης ανάγκης κι ενέγραφα νέους εθελοντές. Στο camp του αεροδρομίου η μεγάλη πλειοψηφία ήταν πάντα Αφγανοί. Αν “μπεις” στις προσωπικές τους ιστορίες, η βία και το αίμα που κουβαλάνε τους καθιστούν το ίδιο ευάλωτους με τους Σύριους. Τους ενθάρρυνα να επιμείνουν και να καταθέσουν αίτηση ασύλου. Είναι άνθρωποι απογοητευμένοι από τη μέχρι τώρα ζωή τους και απαισιόδοξοι για τις ευκαιρίες που θα τους δοθούν στην Ευρώπη».
«Γνώρισα έναν 17χρονο Αφγανό που πίεσε την οικογένεια του να φύγουν στην Ευρώπη για να σπουδάσει. Όταν τα σύνορα “σφράγισαν” οι διακινητές έταξαν στην οικογένεια μετάβαση στον Καναδά με πλαστά διαβατήρια έναντι 15.000 δολαρίων. Τον προειδοποίησα ότι είναι κακή ιδέα, ότι αν βρεθεί φυλακή δε θα μπορεί να βοηθήσει ούτε τον ίδιο ούτε την οικογένειά του. “Είμαι εγκλωβισμένος εδώ, τι άλλη επιλογή έχω;”. Αυτό μου απάντησε. Πολλοί πρόσφυγες πέφτουν θύματα απάτης. Σε έναν Μαροκινό, με τον οποίο μιλάω μέσω Ίντερνετ, του “έταξαν” Βέλγιο... Τελευταία φορά που μιλήσαμε ήταν ακόμα στο Βελιγράδι. Στα camps καθημερινά ανακυκλώνονται φήμες, ειδικά για το άνοιγμα των συνόρων. Οι άνθρωποι δεν έχουν επίσημη πληροφόρηση από τις αρχές και οι ΜΚΟ, παρότι προσπαθούν να καλύψουν αυτό το κενό, δεν έχουν πάντα ακριβείς πληροφορίες. Πολλοί πρόσφυγες εμπιστεύονται περισσότερο την “ενημέρωση” που παρέχουν οι διακινητές», λέει η Hadas.
Ποια είναι η γνώμη της για την ανταπόκριση της Ελλάδας στην προσφυγική κρίση;
«Το ελληνικό κράτος πρέπει να διαχειριστεί μια “κρίση πάνω στην κρίση”, κάνει ότι μπορεί. Κυρίως έχω εντυπωσιαστεί από τους Έλληνες εθελοντές, που για μήνες μετά τη δουλειά τους- και παρά τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στις ζωές τους - έρχονταν να βοηθήσουν... Θυμάμαι όταν μια Ελληνίδα εθελόντρια μου αποκάλυψε πως ο πατέρας της βρέθηκε σαν (Μικρασιάτης) πρόσφυγας ακριβώς στο ίδιο σημείο, ή μια φίλη δασκάλα που κάθε μέρα δίδασκε ελληνικά σε πρόσφυγες. Και γνώρισα τους εθελοντές της Κοινωνικής Κουζίνας, που, ενώ έχουν τόσους Έλληνες άστεγους να φροντίσουν, δεν αδιαφόρησαν για τους πρόσφυγες».
Η Hadas εμμένει στη συμπεριφορά μιας ΜΚΟ που παραμέρισε όλους αυτούς που επί μήνες πρόσφεραν αφιλοκερδώς.
«Η συμπεριφορά τους ήταν προσβλητική και οι εθελοντές ένιωσαν υποτιμημένοι. Οι ΜΚΟ έχουν εμπειρία και μπορούν να βοηθήσουν αλλά πρέπει να έχουν πιο συνεργατική διάθεση».
Πριν λίγες μέρες επέστρεψε σε μια «προεκλογική» Αμερική, όπου η φιγούρα και η ρητορική Τραμπ έχουν, αμφότερα, λάβει εμφατικές διαστάσεις. «Ο Τραμπ έχει ισχυριστεί ότι θα “δείξει την έξοδο” όχι μόνο στους πρόσφυγες αλλά στους μουσουλμάνους ανεξαιρέτως. Πρότεινε δε στρατόπεδα συγκέντρωσης για μουσουλμάνους.. Είναι φρικτό ότι τέτοιες απόψεις βρίσκουν αποδοχή από πολλούς υποστηρικτές του (αν και αποτελεί επίσης γεγονός ότι έχουν μετατοπίσει αρκετούς μετριοπαθείς συντηρητικούς αριστερότερα). Πάντως ο μέσος Αμερικανός είναι αρκετά αποστασιοποιημένος από την προσφυγική κρίση αφού τον “προστατεύει” η απόσταση. Το ίδιο ισχύει και για τις ΗΠΑ ως κράτος- συνεισφέρουμε με κάποια χρήματα, δεχόμαστε έναν εξαιρετικά μικρό αριθμό προσφύγων και έχουμε αφήσει τους Ευρωπαίους να αντιμετωπίσουν μόνοι την κρίση».
Alexandr Vrabcek (Τσέχος- Caritas)
Ο 24χρονος Alexandr από την Τσεχία είναι φοιτητής Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών. Τον συναντώ στα γραφεία της οργάνωσης της Καθολικής Εκκλησίας Caritas στο κέντρο της Αθήνας, ανάμεσα σε δεκάδες πρόσφυγες. «Φαγητό, ρούχα και ψυχολογική υποστήριξη. Αυτοί είναι οι κύριοι τομείς του έργου μας», αναφέρει.
Στο προσφυγικό ενεπλάκη όταν με μια ομάδα εθελοντών βρέθηκε πριν λίγους μήνες στα σερβο-ουγγρικά σύνορα.
«Δεν ήμουν προετοιμασμένος γι' αυτό που αντίκρισα. Επικρατούσε χάος και κακές συνθήκης υγιεινής: νερό ή πρόσβαση σε τουαλέτα δεν υπήρχε, ούτε ένας κάδος σκουπιδιών για 3.000 ανθρώπους. Μοιράζαμε κάποια τρόφιμα και ρούχα και προσπαθήσαμε να τους βοηθήσουμε ψυχολογικά. Όταν η κυβέρνηση της Σερβίας τους μετέφερε στα σύνορα με την Κροατία, αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε. Επιστρέφοντας στην Τσεχία, μοιράστηκα την εμπειρία μου στα σύνορα με καθηγητές γυμνασίων».
Η Τσεχία ανήκει στον «σκληρό πυρήνα» των χωρών της ΕΕ όσον αφορά το προσφυγικό.
«Το βλέπεις παντού στην Τσεχία. Η χώρα είναι χωρισμένη στη μέση και οι δυο αντίθετες πλευρές αλληλοκατηγορούνται, για ρατσισμό ή εθνική προδοσία. Τα εθνικιστικά κόμματα ενδυναμώνονται- όπως το IVCRN (Δεν Θέλουμε το Ισλάμ στην Δημοκρατία της Τσεχίας) που σκορπίζει τον φόβο εναντίον των μεταναστών και της πολυπολιτισμικότητας. Ή το SPD. Ο ηγέτης του, Tomio Okamura (με Τσέχα μητέρα και Κορεάτη πατέρα) προτείνει την απομάκρυνση από τη χώρα των μουσουλμάνων μεταναστών. Μετά την τρομοκρατική επίθεση στη Γαλλία, σε έναν αηδιαστικό του λόγο, κατηγόρησε συλλήβδην τη μουσουλμανική κοινότητα. Ακόμα και ο πρόεδρος της Τσεχίας, επιζητώντας την αποδοχή του από τους πολιτικούς του υποστηρικτές, καταφέρεται εναντίον των προσφύγων που τους ονομάζει “απειλή”», σχολιάζει ο Alexandr.
Και η συμφωνία ΕΕ/ Τουρκίας είναι εντελώς λάθος. Η ΕΕ επέλεξε να «ξεφορτώνεται» ανθρώπους, ενώ η Τουρκία συμφώνησε για τα χρήματα και την προοπτική της ένταξής της στην Ένωση
«Ο δικός σου περίγυρος- γονείς και φίλοι- πως αντιμετώπισε την απόφασή σου;», τον ρωτάω.
«Οι γονείς μου με κάποιον φόβο αλλά, γενικά, με υποστήριξαν. Πάντως δεν συμμερίζονται τις απόψεις μου για την πολυπολιτισμικότητα. Και οι φίλοι μου είναι μοιρασμένοι. Κάποιοι είναι αρνητικοί απέναντι στους πρόσφυγες», λέει.
Ο Alexandr βρίσκεται στην Αθήνα από τις 19 Φεβρουαρίου.
«Κάνω δουλειά γραφείου και βοηθάω στα συσσίτια. Στην Caritas κάθε μέρα μαγειρεύουμε για 400 ανθρώπους. Στο λιμάνι του Πειραιά έβλεπα τους ανθρώπους να περιμένουν κάτω από μια τέντα τον χρόνο να περάσει. Τα παιδιά έπαιζαν γύρω τους αλλά αυτοί “κόλλησαν” σε μια συνεχή αναμονή και απραξία.
»Και η συμφωνία ΕΕ/ Τουρκίας είναι εντελώς λάθος. Η ΕΕ επέλεξε να «ξεφορτώνεται» ανθρώπους, ενώ η Τουρκία συμφώνησε για τα χρήματα και την προοπτική της ένταξής της στην ΕΕ σε αυτή την «αγοραπωλησία». Δυστυχώς, πολλοί Ευρωπαίοι επιλέγουν απλώς να “κλείνουν τα μάτια τους” και πολλά ΜΜΕ εκμεταλλεύονται την κρίση μόνο για να αυξήσουν τις πωλήσεις ή την τηλεθέαση».
«Ήρθα για να βοηθήσω και να δω με τα ίδια μου τα μάτια τι συμβαίνει. Σύντομα θα επιστρέψω στην Τσεχία. Φοβάμαι περισσότερο εκεί τις ακραίες, ρατσιστικές ομάδες παρά εδώ, που ζω κι εργάζομαι ανάμεσα σε πρόσφυγες και μετανάστες».
Γιασίν Τουνκαρά (Σενεγάλη- Μαυριτανία. Ανεξάρτητη εθελόντρια. Παμπειραϊκή Πρωτοβουλία Υποστήριξης Προσφύγων Μεταναστών)
Πρωτογνώρισα τη Γιασίν στο λιμάνι του Πειραιά, φορούσε ένα γιλέκο εθελοντή και προσπαθούσε να βοηθήσει οικογένειες εν μέσω του χάους που εκείνη την ημέρα είχε δημιουργήσει στον αχανή καταυλισμό της Ε1 η επίσκεψη της Τζολί. Η Αντζελίνα - παρόλες τις καλές της προθέσεις- δεν έμεινε παραπάνω από μια ώρα.
Η Γιασίν, τρεις μέρες της εβδομάδας είναι στο λιμάνι από τις 8.30 το πρωί και γυρίζει σπίτι της στις 22.00.
«Τις υπόλοιπες φεύγω στις 15.00 για να πιάσω δουλειά», μου λέει. «Οι μέρες εδώ είναι τόσο “γεμάτες”. Συνεχώς γνωρίζεις ανθρώπους και προσπαθείς να μπεις στη θέση τους. Βοηθάω όπου χρειάζονται “χέρια”, στα συσσίτια, στις διανομές ρούχων. Ξέρω μόνο λίγες λέξεις στα αραβικά, αλλά μια ζεστή αγκαλιά λέει πολλά... ακούμε μουσική, χορεύουμε μαζί».
Οι Ε2 και Ε3 πύλες του λιμανιού έχουν αδειάσει από ανθρώπους.
«Φεύγουνε για Σκαραμαγκά ή Ελαιώνα, κάνουν “χαρτιά” για έξω, άλλοι διασκορπίζονται στο κέντρο της Αθήνας, προς τα σύνορα, οπουδήποτε. Άνθρωποι που ήρθατε κοντά αλλά μάλλον δε θα ξαναδείς», μου λέει συγκινημένη.
«Πριν λίγες μέρες μια οικογένεια φεύγοντας μου δώρισε ένα κολιέ- “είναι από όλους μας αδελφή μας”, έτσι με αποκάλεσαν».
Εντάσεις δεν υπάρχουν;
«Ώρες ώρες, σπας. Μπορεί να τσακωθείς, γιατί δεν έδωσες παπούτσια ή μια μπλούζα. Εξηγείς ότι δεν έχεις και κάποιοι επιμένουν. Ξέρεις γιατί; Γιατί τα έχουν ανάγκη. Ζητούν συγγνώμη όταν ηρεμήσουν και όλα καλά».
«Είναι άνθρωποι που πέρασαν από πολέμους, ξέρουν να επιβιώνουν», μου λέει ανάμεσα απ’ τις σκηνές και τη θάλασσα.
«Προσπαθώ να είμαι εδώ για όλους. Ο καθένας τους διαφορετικός αλλά όλοι με μια κοινή επιθυμία: να ανοίξουν τα σύνορα. Η Γερμανία τους είπε ''ελάτε'' αλλά γρήγορα τους έκλεισαν την πόρτα στα μούτρα... «Νέοι άνθρωποι, που βράζει το αίμα τους, εγκλωβισμένοι, διαρκώς σε αναμμένα κάρβουνα... Μάλλον ήρεμους θα τους χαρακτήριζα», απαντά όταν τη ρωτάω για την «κοινωνική ατμόσφαιρα» στον προσφυγικό μικρόκοσμο του λιμανιού.
«Η Ελλάδα είναι μάνα, η μάνα της Ευρώπης. Αγκάλιασε τους πρόσφυγες όπως καμιά άλλη χώρα, ειδικά με τόσα προβλήματα. Οι Έλληνες έχουν φιλότιμο. Συγκινούμαι από τους πρόσφυγες αλλά και με τους Έλληνες που βοηθάνε, ειδικά τους νέους. Τέτοιοι ενεργοί πολίτες είναι δύναμη για κάθε χώρα»
Η ίδια είναι Αφρικανή, «από Σενεγάλη και Μαυριτανία οι γονείς», λέει. Γνώρισε τον Έλληνα σύζυγό της πριν από είκοσι χρόνια στην Αφρική και ήρθαν μαζί στην Ελλάδα. Εργαζόμενη και μητέρα δύο παιδιών, είναι μια μετανάστρια άψογα ενταγμένη στην ελληνική κοινωνία.
«Λάτρεψα αμέσως την Ελλάδα, ένιωσα “σπίτι μου” εδώ», απαντάει στην ερώτησή μου αν έχει βιώσει ρατσισμό.
«Κάποιοι δεν θέλουν τους ξένους. Όμως ρατσισμός υπάρχει παντού, και Αφρικανοί ρατσιστές υπάρχουν. Πως να αλλάξεις τη γνώμη κάποιου που σε αντιπαθεί μόνο για το χρώμα σου; Είναι αδύνατον. για τα προβλήματά τους πάντα θα τους φταίει κάποιος άλλος. Ο ξένος, ο μετανάστης, το προσφυγικό...»
Ruben de Jong (Ολλανδός- Boat Refugee Foundation)
«Οι πλούσιοι και οι ισχυροί μπορούν ανά πάσα στιγμή να φύγουν από μια επικίνδυνη περιοχή... Και οι υπόλοιποι άνθρωποι, σαν πρόσφυγες πολέμου, πρέπει να έχουν αυτή τη δυνατότητα... Οι οικονομικοί μετανάστες είναι διαφορετική περίπτωση, αλλά σέβομαι την επιλογή τους να βελτιώσουν την ατομική τους κατάσταση», λέει ο Ολλανδός Ruben de Jong.
Ο 25χρονος Ruben μέχρι πρόσφατα ήταν ο συντονιστής της ΜΚΟ “Boat Refugee Foundation” στην Αθήνα.
«Η οργάνωση ιδρύθηκε από τους Rene και Annerieke Berg που άρχισαν να βοηθούν τους πρόσφυγες σαν απλοί εθελοντές και δημιούργησαν το “Boat Refugee Foundation” όταν κατάλαβαν ότι οι πρόσφυγες χρειάζονται συστηματική βοήθεια. Από τον Απρίλιο του 2015 η οργάνωση ήταν ενεργή στη Λέρο, τη Σάμο και την Αθήνα, ενώ στη Λέσβο είχαμε μια ομάδα διάσωσης στη θάλασσα. Στην Αθήνα εστιάσαμε στις ευάλωτες ομάδες (παιδιά, γυναίκες και ηλικιωμένους). Στο λιμάνι, όταν πρωτοπήγα δεν υπήρχε πολύς κόσμος αλλά με το κλείσιμο των συνόρων ο αριθμός τους κάθε μέρα μεγάλωνε. Στην Ε1 στον Πειραιά και στο camp του Ελληνικού ασχοληθήκαμε ιδιαίτερα με τα παιδιά από 4 - 12 ετών. Ζωγραφική, τραγούδια, ομαδικά παιχνίδια με τις μικρότερες ηλικίες, αγώνες δρόμου και ποδόσφαιρο με τις μεγαλύτερες. Θυμάμαι τις ζωγραφιές κάποιων πιτσιρικιών- σκηνές πολέμου, τανκς, πολυβόλα... Και πόσο ξετρελαίνονταν με το ποδόσφαιρο», απαντά όταν τον ρωτάω για τις δράσεις που συμμετείχε.
«Ξεκίνησα στις 21 Φεβρουαρίου στη Βικτώρια. Διανέμαμε είδη πρώτης ανάγκης, οδοντόβουρτσες, σαμπουάν, πάνες για τα μωρά σε όσους επέστρεφαν από τα κλειστά σύνορα. Κάποιες φορές δεν έφταναν για όλους και ήταν επώδυνο να συνειδητοποιείς τότε ότι αρκετοί ταξίδευαν σε πλήρη ένδεια. Στην πλατεία Βικτωρίας υπήρχαν βράδια που κοιμόντουσαν εκατοντάδες άνθρωποι και ένιωθα την απελπισία τους, ειδικά των Αφγανών. Αλλά και στο Ελληνικό, στον καταυλισμό του αεροδρομίου, σοκαρίστηκα: 1.400 άνθρωποι ζούσαν σε συνθήκες που δεν θα τις άντεχα για μια βδομάδα, πόσο μάλλον σε μόνιμη βάση, όπως αυτοί που εγκλωβίστηκαν εκεί».
Στην πολιτική πολλά διαδραματίζονται στο παρασκήνιο. Ο απλός πολίτης ποτέ δεν έχει καθαρή εικόνα. Η κεντρική δική μου απορία είναι γιατί η ΕΕ δεν διαμόρφωσε ποτέ μια νόμιμη οδό μετακίνησης των προσφύγων
Ο Ruben παρέμεινε συντονιστής του προγράμματος του Boat Refugee Foundation για 6 βδομάδες.
Πως συντηρήθηκε οικονομικά αυτό το διάστημα;
Σ.Σ * πριν καταγράψω την απάντησή του θέλω να σημειώσω ότι δεν θεωρώ καθόλου μειωτική της προσφοράς όποιου εθελοντή την (πιθανή) πληρωμή του από την οργάνωση που ανήκει - αλλιώτικα θα έπρεπε να αποδεχτούμε πως εθελοντικά, σε οποιοδήποτε κοινωνικό ή ανθρωπιστικό ζήτημα, έχουν προβάδισμα συνεισφοράς όσοι έχουν τακτοποιήσει τον βιοπορισμό τους ή μπορούν να συνδυάσουν την καθημερινή εργασία με τον ακτιβισμό στο πεδίο.
«Είχα μόλις αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο, δεν είχα δουλειά. Υπέγραψα για λίγα χρήματα και ζήτησα από την οικογένεια και τους φίλους μου να με υποστηρίξουν οικονομικά. Αντέδρασαν όλοι τους θετικά και το έκαναν. Δε συμβαίνει πάντα αυτό. Μέλη της ομάδας μου στην Αθήνα έχασαν ακόμα και φίλους επειδή είχαν διαφορετική προσέγγιση για το προσφυγικό. Προσωπικά, κατέληξα να έχω στη διάθεσή μου περισσότερα χρήματα από όσα ξόδευα στην καθημερινότητά μου εδώ. Το ποσό που περίσσεψε θα το κάνω χορηγία στο BRF», λέει ο ίδιος.
«Στην πολιτική πολλά διαδραματίζονται στο παρασκήνιο. Ο απλός πολίτης ποτέ δεν έχει καθαρή εικόνα. Η κεντρική δική μου απορία είναι γιατί η ΕΕ δεν διαμόρφωσε ποτέ μια νόμιμη οδό μετακίνησης των προσφύγων... Η παράνομη διακίνηση ανθρώπων, οι πνιγμοί, οι απάνθρωπες συνθήκες ζωής θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί», σχολιάζει όταν «πάω» την κουβέντα στην πολιτική.
- Και για την ελληνική κυβέρνηση και τη διαχείριση της επί του προσφυγικού, ποια είναι η γνώμη σου;
«Δεν ξέρω αν η Ελλάδα διαθέτει τους αναγκαίους πόρους για να προσφέρει στους πρόσφυγες πιο ανθρώπινες συνθήκες ζωής. Τώρα χιλιάδες άνθρωποι κόλλησαν εδώ. Οι άλλες χώρες πρέπει να βοηθήσουν αντί να ''κουνάνε το δάχτυλο''».
Emmanuel Massart (Βέλγος - Γιατροί Χωρίς Σύνορα)
Στην σκληρή καθημερινότητα της Ειδομένης οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» είναι από τις οργανώσεις που η δράση τους έχει καθοριστική, θετική επίδραση στις ζωές των προσφύγων.
«Έχουμε στήσει τις περισσότερες σκηνές, διαμορφώνοντας κλειστούς χώρους για τη φιλοξενία από 4 έως 160 ανθρώπων, παρέχουμε τουαλέτες, ντους και πόσιμο νερό, συλλέγουμε τα σκουπίδια και διαχειριζόμαστε τα απόβλητα του καταυλισμού. Λειτουργούμε κάθε μέρα, 24 ώρες... Το ιατρείο είναι κυρίως για παθολογικά περιστατικά και την φροντίδα των εγκύων. Μοιράζουμε κουβέρτες, μικρά δέματα με είδη πρώτης ανάγκης και παρέχουμε εξατομικευμένη σε κάθε πρόσφυγα ψυχολογική και συμβουλευτική υποστήριξη», λέει ο Βέλγος νοσηλευτής Emmanuel Massart, «Μανού», όπως μου τον σύστησαν από τα κεντρικά γραφεία των ΓΧΣ στην Αθήνα.
Ο 31 χρονος Emmanuel ανέλαβε συντονιστής του πρότζεκτ των ΓΧΣ στην Ειδομένη πριν ενάμιση περίπου μήνα.
«Αμέσως συνειδητοποίησα πως οι πολιτικές που ασκούνται από την ΕΕ είναι 100% υπεύθυνες για τις απάνθρωπες συνθήκες ζωής των προσφύγων», μου λέει όταν τον ρωτώ για τις πρώτες του σκέψεις στην Ειδομένη.
«Ζω ανάμεσα σε ανθρώπους που ρίσκαραν τις ζωές τους για να ξεφύγουν από τον πόλεμο και βρέθηκαν απομονωμένοι σε αυτά τα σύνορα, χωρίς καμιά πληροφόρηση για το ίδιο τους το μέλλον. Πολλοί προσπαθούν κάθε μέρα για μια συνάντηση με τους ανθρώπους της Υπηρεσίας Ασύλου ή του προγράμματος μετεγκατάστασης αλλά το σύστημα είναι τόσο υπερφορτωμένο που δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Και οι άνθρωποι νιώθουν απογοητευμένοι και ανίσχυροι να αλλάξουν την κατάστασή τους»
Ο Emmanuel δεν είναι πρωτάρης στην πραγματικότητα των προσφυγικών καταυλισμών. Τα 6 χρόνια που εργάζεται στους ΓΧΣ έχει συμμετάσχει σε 14 αποστολές ανά τον κόσμο.
«Η εργασία στον ανθρωπιστικό τομέα είναι μια επιλογή που συνεπάγεται ότι αφήνεις πίσω σου για μεγάλα χρονικά διαστήματα την οικογένεια σου, τους φίλους σου, ένα σημαντικό μέρος της ζωής σου. Ακολούθησα αυτόν τον δρόμο λόγω της καθημερινής ικανοποίησης ότι είμαι χρήσιμος κι έχω θετική επίδραση στις ζωές άλλων ανθρώπων, προσφύγων στην τωρινή συγκυρία», εξηγεί όταν ρωτάω ποιο είναι το κίνητρό του
Ζω ανάμεσα σε ανθρώπους που ρίσκαραν τις ζωές τους για να ξεφύγουν από τον πόλεμο και βρέθηκαν απομονωμένοι σε αυτά τα σύνορα, χωρίς καμιά πληροφόρηση για το ίδιο τους το μέλλον
«Αναμφίβολα υπάρχουν δύσκολες στιγμές όταν αντιμετωπίζεις τον πόνο και τα βάσανα των ανθρώπων, στιγμές που θυμάσαι δικούς σου ανθρώπους που υπήρξαν πρόσφυγες. Είναι σκληρό και επώδυνο να χαράσσεις μέσα σου τα όρια της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής αλλά στο πέρασμα των χρόνων, μαθαίνεις να το κάνεις όσο είναι ανθρωπίνως δυνατό», συμπληρώνει.
- Κάποιοι απορούν γιατί οι πρόσφυγες παραμένουν στις συνθήκες της Ειδομένης...
Παραμένουν γιατί οι καταυλισμοί είναι γεμάτοι. Γιατί κανείς από τις αρχές δεν τους έχει εξηγήσει γιατί πρέπει να φύγουν και γιατί οι συνθήκες στα camp δεν είναι πολύ καλύτερες από ότι στην Ειδομένη. Και ανάμεσα στις διάφορες φημολογίες που κυκλοφορούν στον καταυλισμό, μόνιμη είναι η «πληροφορία» ότι θα ανοίξουν τα σύνορα.
Ο Emmanuel είναι Βέλγος. Αντανακλαστικά λοιπόν τον ρωτάω για την αίσθηση που του άφησε το τρομοκρατικό χτύπημα στις Βρυξέλλες και αν θεωρεί ότι θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στο προσφυγικό ζήτημα.
«Τις επιθέσεις στις Βρυξέλλες τις ένιωσα “επί προσωπικού”. Μεγάλωσα κοντά σε αυτή την πόλη και είμαι ένας άνθρωπος που συνεχώς ταξιδεύει με αεροπλάνο. Ειδικά στο αεροδρόμιο των Βρυξελλών έχω περάσει πολύ χρόνο απ’ τη ζωή μου.
»Άμεσες συνέπειες, στο πεδίο του προσφυγικού όπως είναι η Ειδομένη δεν έχω δει αλλά είναι σίγουρο ότι οι επιθέσεις επέδρασαν αρνητικά στην κοινή γνώμη. Και αυτή η δυσαρέσκεια θα αποτυπωθεί στην πολιτική ατζέντα του προσφυγικού ζητήματος».