Ένα χαρακτηριστικό που θεωρείται «ανθρώπινο» διαθέτουν οι φάλαινες φυσητήρες (φυσητήρ ο μακροκέφαλος, στα αγγλικά είδος γνωστό ως «sperm whale»): Όπως και το δικό μας είδος, σχηματίζουν ομάδες («φατρίες»/ «έθνη») με διαφορετική «γλώσσα» και παραδόσεις, γνωστές ως «κουλτούρες».
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Ars Technica, νέα μελέτη ομάδων φαλαινών- φυσητήρων στην Καραϊβική υποδεικνύει πως τα ζώα αυτά καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από την κουλτούρα τους, η οποία καθορίζει τα πάντα, από μοτίβα κυνηγιού μέχρι τεχνικές ανατροφής των μικρών. Ο ερευνητής Σέιν Γκέρο, που έχει περάσει χιλιάδες ώρες με φάλαινες φυσητήρες, αναφέρει πως η κουλτούρα μιας φάλαινας οδηγεί σε συμπεριφορές που δεν έχουν να κάνουν με τη φυσική επιλογή.
Ο Γκέρο και οι συνάδελφοί του πρόσφατα δημοσίευσαν ένα paper στις κουλτούρες των φαλαινών της Καραϊβικής στο Royal Society Open Science, όπου περιγράφεται η ανακάλυψη μιας νέας «φατρίας». Αν και το «έθνος» αυτό ενδεχομένως να ζει στην Καραϊβική για αιώνες, έρχεται τώρα στο φως επειδή οι φάλαινες- φυσητήρες ζουν και κυνηγούν σε μεγάλες περιοχές. Αυτό κάνει δύσκολη την παρακολούθησή τους. Όπως πολλοί επιστήμονες που μελετούν αυτά τα πλάσματα, ο Γκέρο τα παρατηρεί μέσω ειδικών μικροφώνων στο νερό που καταγράφουν τους ήχους που παράγουν για να επικοινωνήσουν.
Επιστήμονες ανά τον κόσμο έχουν υποδείξει 80 μοναδικές «codas», το αντίστοιχο των λέξεων για τις φάλαινες, που παράγονται εκπέμποντας ήχους που χαρακτηρίζονται «clicks». Κάθε φατρία φαλαινών- φυσητήρων έχει τη δική της διάλεκτο, ένα μοναδικό ρεπερτόριο από codas που χρησιμοποιούν μόνο οι άλλες οικογένειες που απαρτίζουν τη φατρία. Στον Ειρηνικό υπάρχουν πέντε γνωστά «έθνη» (από πλευράς διαλέκτων), και πολλά από αυτά συνυπάρχουν στις ίδιες περιοχές χωρίς να αλληλεπιδρούν ποτέ μεταξύ τους. Οι φάλαινες του Ατλαντικού έχουν τις δικές τους διαλέκτους επίσης, και στην Καραϊβική υπάρχουν δυο γνωστά «έθνη».
Η κοινωνία των φαλαινών- φυσητήρων είναι πολύπλοκη, και κάθε φάλαινα ανήκει σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Τα άτομα περνούν τον περισσότερο χρόνο τους σε μικρές οικογενειακές μονάδες, και πολλαπλές οικογένειες ενώνονται για να σχηματίσουν μεγαλύτερες ομάδες. Όλες οι ομάδες που μοιράζονται μια διάλεκτο σχηματίζουν μια «φατρία»/ «έθνος», και τα μέλη μιας μπορεί να είναι εξαπλωμένα σε τόσο μεγάλες εκτάσεις που ποτέ δεν συναντιούνται, ακόμα και αν μιλούν την ίδια γλώσσα. Οι οικογένειες αποτελούνται κυρίως από ενήλικα θηλυκά και τα μικρά τους, ενώ τα ενήλικα αρσενικά τείνουν να περιπλανιούνται μεταξύ διαφορετικών ομάδων και κάποιες φορές να περνούν μάλιστα από έναν ωκεανό σε έναν άλλον.
Ωστόσο, ακόμα και αυτοί οι γενικές κοινωνικές δομές ποικίλλουν πολύ μεταξύ ωκεανών. Κατά τον Γκέρο, οι φάλαινες της Καραϊβικής τείνουν να περνούν τον περισσότερο χρόνο τους σε οικογένειες 5-7 ζώων, αντί για ομάδες πολλαπλών οικογενειών. Μέσα σε αυτές τις οικογένειες, είναι δυνατό να δει κανείς φιλίες μεταξύ ατόμων που περνούν πολύ χρόνο μαζί παρά με άλλα μέλη οικογενειών. Επίσης, οι φάλαινες της Καραϊβικής δημιουργούν επίσης φιλίες σε οικογενειακό επίπεδο- αλλά δεν έχουν παρατηρηθεί ποτέ φιλίες μεταξύ μεμονωμένων ατόμων (πχ δεν έχουν θεαθεί ποτέ δύο ενήλικες μαζί πάνω από μια φορές). Τα «έθνη» του Ειρηνικού έχουν πολύ πιο στενούς συνεκτικούς δεσμούς- φάλαινες φυσητήρες του Ειρηνικού που μιλούν την ίδια διάλεκτο συνθέτουν ομάδες χωρίς ιδιαίτερες διακρίσεις όσον αφορά σε συγκεκριμένες οικογένειες ή άτομα. Επίσης, υπάρχουν «πολιτιστικές» διαφορές και σε οικογενειακό επίπεδο. Σε κάποιες οικογένειες, τα μικρά ανατρέφονται από πολλαπλές θηλυκές, ενώ σε άλλες μόνο από τη βιολογική τους μητέρα.
Θεωρείται πως αυτές οι «εθνοτικές» διαφορές προκύπτουν ως αποτέλεσμα περιβαλλοντικών προκλήσεων: πχ στον Ειρηνικό φάλαινες φυσητήρες κινούνται σε μεγάλες εκτάσεις, ενώ στην Καραϊβική σπάνια απέχουν πάνω από 400 χλμ η μία από την άλλη- και έχουν το περιθώριο να είναι πιο «επιλεκτικές» όσον αφορά στις συναναστροφές τους.
Η γλώσσα των φαλαινών
Πολλές «πολιτιστικές» πληροφορίες για τις φάλαινες προέρχονται από την ανάλυση των διαλέκτων τους. Καταγράφοντας συζητήσεις μεταξύ φαλαινών, ο Γκέρο και άλλοι ερευνητές έχουν παρακολουθήσει οικογένειες, ομάδες και «έθνη»/ «φατρίες» στο πέρασμα του χρόνου. Μεταξύ των φαλαινών της Καραϊβικής υπάρχουν 20 μοναδικές codas.
Κατά τον Γκέρο, οι φάλαινες φυσητήρες χρησιμοποιούν τη γλώσσα για να βρίσκουν συντρόφους και συμμάχους, όπως οι άνθρωποι. Μια κοινή γλώσσα σημαίνει κοινές νόρμες, όπως το πού ζει κάποιος και το πώς βρίσκει τροφή. «Η ύπαρξη αυτών των διαλέκτων σημαίνει πως η κοινότητα των φαλαινών φυσητήρων είναι κοινωνικά διαχωρισμένη. Σημαίνει πως η πολιτιστική ταυτότητα είναι σημαντική για αυτά τα ζώα».
Σημειώνεται πως σήμερα υπάρχουν περίπου 200.000 φάλαινες φυσητήρες στον κόσμο – και η καθεμιά προέρχεται από μια συγκεκριμένη κουλτούρα, με τη δική της διάλεκτο και «παραδόσεις».